زندگی ایرانیها بر روی کمربند زلزله

مهر: زلزله های کشور دارای دوره بازگشت هستند به این معنا که زلزله شدیدی که در منطقه ای رخ می دهد پس از یک دوره 5 هزار ساله، 10 هزار ساله و ... مجددا رخ می دهد از این رو لازم است نسبت به مقاوم سازی بافتهای تاریخی و فرسوده اقدام کرد. ایران از لحاظ لرزه خیزی در یکی از مناطق فعال کره زمین قرار دارد. اگر زمین لرزه های رخ داده در جهان طی سالیان اخیر را بر روی نقشه ای پیاده کنیم، با دو کمربند عمده و بزرگ لرزه خیزی روبرو می شویم که شامل کمربند دور اقیانوس آرام و کمربند آلپ - هیمالیا می شود. ایران نیز بر روی قسمت میانی کمربند لرزه خیزی آلپ - هیمالیا قرار دارد. روند حرکت قاره ها در حال حاضر ادامه دارد که یکی از این حرکات مربوط به باز شدن بین دو لبه در بستر دریای سرخ می شود. این عمل باعث حرکت و برخورد صفحه عربستان به سمت ایران و فشردگی پوسته فلات ایران بین دو صفحه آفریقایی - عربی در جنوب و روسیه در شمال می شود. این فشردگی باعث تجمع انرژی در گسل های پوسته ایران و در نهایت ایجاد زمین لرزه های کوچک و بزرگ در نقاط مختلف کشور می شود. در سالهای اخیر نیز وضعیت گسل های ایران به گونه ای شده است که به گفته محققان کشور به جای هر 10 سال یک زلزله بزرگ، هر 10 سال دو زلزله بزرگ در کشور رخ می دهد. این امر سبب می شود تا دست اندرکاران کشور به فکر مقاوم سازی سازه های فرسوده، شریانهای حیاتی کشور و آثار تاریخی و استفاده از فناوریهای نوین در سازه های جدید باشند. عبدالرضا سروقد مقدم رئیس پژوهشکده سازه پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در گفتگو با خبرنگار مهر با انتقاد از نحوه نگرش مسئولان نسبت به مقاوم سازی، توجه آنها را به مشخصات زلزله های کشور و رفتار دینامیکی سازه ها جلب می کند. سروقد مقدم در این گفتگو با اشاره به تجربیات کشور در زمینه مقاوم سازی برخی سازه ها مانند مدارس گفت: بسیاری از تجربیاتی که در پروژه مقاوم سازی مدارس به کار رفته می تواند برای حفظ و نگهداری آثار باستانی و سازه های مهم مورد استفاده قرار گیرد. وی با تاکید بر اینکه نحوه برخورد با مقاوم سازی سازه ها در کشور مناسب نیست خاطر نشان کرد: زلزله های کشور دارای دوره بازگشت هستند به این معنا که زلزله شدیدی که در منطقه ای رخ می دهد پس از یک دوره 5 هزار ساله، 10 هزار ساله و غیره مجددا رخ می دهد. از این رو لازم است تا با در نظر گرفتن مشخصات زلزله ها، نسبت به مقاوم سازی بافت های تاریخی و فرسوده و همچنین سازه های مهم اقدام کرد. رئیس پژوهشکده سازه پژوهشگاه زلزله با بیان اینکه ملاک مقاوم سازی را دوره بازگشت 475 ساله در نظر گرفتیم، ادامه داد: مشکلی که بعد از زلزله با آن مواجه هستیم این است که خیلی زود در خصوص مقاومت سازه ها قضاوت می کنند. این در حالی است که با مشاهده عینی نمی توان در خصوص مقاوم سازی سازه ها قضاوت کرد. سروقد مقدم، در این باره توضیح داد: زمانی که گسل ها انرژی خود را آزاد می کنند، موجهای خاصی منتشر می کنند. هر ساختمان بر اساس مشخصات دینامیکی خود، رفتارش را با آن موج هماهنگ می کند از این رو ممکن است سازه ای در زلزله شدید آسیبی نبیند ولی با یک زلزله خفیف تخریب شود. به گفته وی، دینامیک سازه‌ها (Structural dynamics) به آنالیز و مطالعه رفتار سازه ها تحت اثر بارهای دینامیکی شامل نیروهای وارد آمده بر سازه ها از سوی زلزله، باد، امواج (آب) و انفجار می پردازد. رئیس پژوهشکده سازه پژوهشگاه بین المللی زلزله تاکید کرد: رفتارهای دینامیکی باعث می شود که برخی از آثار باستانی و سازه های مهم پس از زلزله های شدید سالم باقی می مانند ولی در زلزله های خفیف صدمه بینند. از این رو لازم است تا نسبت به کاربردی کردن برخی از تکنیک های مقاوم سازی برای سازه های مهم و آثار باستانی اقدام شود. وی با اشاره به اقدامات کشور در زمینه مقاوم سازی سازه های مهم گفت: استفاده از روشهای مناسب از مهمترین مسائل در زمینه مقاوم سازی سازه ها است از این رو تحقیقات و آزمایشهای فراوانی در پژوهشگاه زلزله و دانشگاه های کشور اجرایی شد. وی با اشاره به نتایج این تحقیقات اضافه کرد: طبق این تحقیقات استفاده از جداسازی لرزه ای و الاستومرها می تواند در مقاوم سازی سازه ها مفید باشند. این مواد در زیر ساختمانها کار گذاشته می شوند و مانع از انتقال لرزه ها به سازه ها می شود. این محقق استفاده از انواع "میراگر"ها را از دیگر فناوریهایی دانست که می تواند در مقاوم سازی سازه ها به کاربرده شود و ادامه داد: میراگردها به منظور کاهش ارتعاشات ناشی از باد یا زلزله در ساختمانهای بلند به کار برده می شوند. این ابزار با تلف کردن انرژی زلزله، مانع از وارد شدن صدمه به ساختمان در زمان زمین لرزه می شود.