خطر تخریب در یک قدمی محیط زیست

مهر: روغنهای موتور پس از استفاده و تخلیه، حاوی مقدار زیادی فلزات سنگین است که علاوه بر آلودگی شدید خاک، سفره‌ های آب زیرزمینی نیز با تأثیرپذیری از اینگونه مواد بشدت جامعه انسانی را با خطر روبرو می‌ سازد. ترکیبات اروماتیک یکی از مهمترین عوامل آلودگی‌ های پایدار خاک است که خاصیت و توان خاک را بشدت تحت تأثیر قرار داده و با از بین بردن میکرواگانیسم های مفید خاک به عدم بازسازی مجدد آن در کوتاه مدت دامن می‌ زند. همچنین به دلیل نفوذپذیری این نوع آلاینده‌ ها، سفره ‌های آب زیرزمینی نیز از تأثیرات آنها مصون نبوده و به دلیل قابلیت انتشار بالا می ‌توانند سفره ‌های آب را به شدت آلوده کنند. با آموزش این گروه از پیشه ‌وران می توان آنان را به این خطرات مهلک آشنا و زمینه‌ های اولیه ساماندهی این مواد زائد خطرناک را بوجود آورد، این دوره آموزشی می ‌تواند تأثیر بسزایی در نحوه نگاه صاحبان این شغل بر چگونگی ساماندهی روغن موتور داشته باشد. ساماندهی روغن های سوخته ضروری است بخش عمده ای از روغن های مورد استفاده برای روغن کاری ماشین ها پس از مدتی خواص مورد نیاز خود را از دست داده و باید از چرخه مصرف خارج شوند. به این روغن ها، روغن های کار کرده و یا روغن های سوخته گفته می شود، این نوع روغن ها از اتومبیل ها، کامیون ها، لوکوموتیوها، کشتی ها و سایر ماشین آلات صنعتی و کشاورزی ممکن است به دست آید. علی علیپور، یک کارشناس شیمی می گوید: بخش اصلی این روغن ها را هیدروکربن های معدنی و یا سنتیتک تشکیل می دهد برای برخی از انواع روغن های به کار رفته برای روغن کاری امکان بازیافت وجود ندارد، انواع گریس ها و روغن های به کار رفته در موتورهای دوزمانه از این نوع هستند. وی می افزاید: روغن به دو دلیل اصلی خاصیت روغن کاری خود را از دست می دهد یکی آلودگی از منابع داخلی یا خارجی و دیگری کاهش خصوصیات داده شده توسط افزودنی ها به روغن است. آلودگی روغن مهمترین عامل ایجاد ساییدگی است و باعث افت کیفیت روغن می شود، آلوده کننده های خارجی مانند گرد و غبار، آب، مواد خورنده و غیره عوامل اصلی ایجاد ساییدگی هستند. عوامل داخلی از قبیل فلز ساییده شده نیز در ماشین آلات به این مسئله دامن می زنند، به طور معمول آلودگی ها به تدریج در روغن جمع می شوند، در صورتی که شرایط کار سخت نباشد این آلودگی ها به تدریج از بین می روند و روغن برای مدت طولانی قابل استفاده می ماند اما در صورتی که شرایط کار سخت باشد به تدریج به میزان آلودگی افزوده و تجمع آنها باعث بروز خطراتی برای دستگاهها می شود. علیپور خاطرنشان می کند:‌ مواد افزودنی در روغن به دو صورت ازقبیل مصرف شدن یا تغییر شیمیایی از بین می رود که در دو حالت دیگر نمی توان از آن روغن استفاده و باید آن را تعویض کرد. به گفته وی، برخی مواد افزودنی نسبت به حرارت حساس هستند، این مواد ممکن است تبخیر یا ساختمان مولکولی آنها شکسته شود، وجود حرارت و آلودگی و کاهش اثر ماده افزودنی باعث اضمحلال روغن پایه گشته و روغن را به پایان عمر مفید خود نزدیک می کند. روغن های مصرف شده بیشتر شامل ناخالصی های جامدی چون گرد و خاک، شن و ماسه، ذرات فلزی، باقیمانده مواد سرب و کربن بوده که برای کار موتور زیان آور است، در شرایط حرارت بالا و مجاورت با اکسیژن ذرات فلزی موجود در روغن همچون یک کاتالیزور عمل کرده، موجب ایجاد مواد آسفالتی و لجن می شوند که تا حدی گرانوی روغن را نیز افزایش می دهند. روغن های پارافینی مواد آسفالتی را به حالت محلول در خود نگه می دارند که در اثر گرم شدن به صورت زغال سخت رسوب می کنند، روغن های نفتینی و یا روغن های که دارای مواد با خاصیت پاک کننده باشند از ایجاد رسوب جلوگیری می کنند. مواد سبک و فرار شامل قسمت های سنگین تر بنزین و پلیمرهای اشباع نشده بنزین موجب رقیق شدن روغن و پائین آمدن نقطه اشتعال آن می شوند، گرچه به طور اصولی این مواد به مقدار کم زیان عمده ای برای کارکرد موتور ندارد ولی به هر صورت رسوب می کنند ولی به هر حال ناخالص هستند و باید برای احیاء روغن از آن جدا شوند. تخلیه روغن های کار کرده در طبیعت ضایعات اسفناکی به بار می آورد با توجه به ساختار شیمیایی روغن موتورهای کارکرده، تخلیه کردن آنها در طبیعت و محیط زیست شهری ضایعات اسفناکی به بار می آورد و محیط زیست انسان را به مخاطره می افکند. بر اساس بررسی های زیست محیطی، یک گالن روغن سوخته می تواند یک میلیون گالن آب پاکیزه را که منبع تأمین آب ۵۰ نفر در سال است آلوده کند، ورود روغن های سوخته به مقدار حداقل ۵۰ تا 100 پی پی ام در سیستم تصفیه فاضلاب می تواند در فرآیند تصفیه فاضلاب اختلال ایجاد کند، ورود روغن های کار کرده به زمین و خاک، حاصلخیزی آن را کاهش می دهد و موجب اختلال در زندگی موجودات خاک می شود. بر اساس همین آزمایشات،‌ ورود روغن به منابع آبهای سطحی موجب تشکیل لایه نازکی بر سطح آب شده که این لایه علاوه بر اینکه مانع ورود نور خورشید به اکوسیستم آبزی می شود و خلل در پدیده فتوسنتز بوجود می آورد، حلالیت اکسیژن را در آب کاهش می دهد، ورود روغن های کارکرده به منابع آبی بر موجودات آب های شیرین و موجودات دریایی اثرات سمی گوناگونی دارد، در برخی مواقع حتی به میزان یک پی پی ام بر برخی گونه های دریایی اثر گذاراست. به اعتقاد کارشناسان، مدیریت اصولی پسمانده های حاصل از مصرف روغن از طریق واحدهای تصفیه مجدد روغن های کارکرده و یا بازیافت آنها علاوه بر ارزش اقتصادی مزایایی ازقبیل حفظ منابع آبهای سطحی، زیرزمینی، خاک و به طور کلی حفظ محیط زیست و موجودات می شود. بدین ترتیب انرژی مصرفی برای پالایش و بازیافت روغن های سوخته تقریبا یک سوم میزان انرژی مورد استفاده برای تهیه روغن موتور از نفت خام است. بازیابی به روش های مختلف و تصفیه مجدد روغن با توسعه استفاده از روغن در دنیا در سطح وسیعی مطرح است و در ایران نیز به ابتکار مهندسان متخصص، تصفیه مجدد روغن موتور انجام می شود. برخلاف اکثریت فرآورده های نفتی که تنها یک بار قابل استفاده بوده و از بین می روند، چنانچه روغن مصرف شده به طور صحیح بازیابی شود، قابل استفاده مجدد است، امکان بازیابی روغن های کارکرده را می توان به خاطرعدم تغییر عمده در مواد تشکیل دهنده صمغی روغن پایه دانست. یک کارشناس مسائل زیست محیطی در این رابطه می گوید: روغن های کارکرده موتور خودروهای سواری و خودروهای صنعتی از آلاینده های است که تقریبا در تمامی کشورها صرف نظر از صنعتی بودن یا نبودن آن جامعه به وفور یافت شده و سبب آسیب رساندن به محیط زیست می شود. مجید صادقی می افزاید: بر اثر ورود یک لیتر روغن در آب حدود 300 هزار لیتر آب آلوده می شود و در تحقیقات دیگر نیز آمده است چنانچه یک گالن روغن سوخته در آب رها شود یک میلیون گالن آب پاکیزه که منبع تامین آب 50 نفر در سال است آلوده می شود. وی خاطر نشان می کند: روغن رها شده در آب، مانع ورود نور خورشید به اکوسیستم آبزی شده و با لایه های که در سطح آب از خود باقی می گذارد باعث می شود فرآیند فتوسنتز مختل، انتقال اکسیژن کند شود، این امر تغییرات جبران ناپذیری در اکوسیستم آبی بوجود می آورد و شمار زیادی از گیاهان و جانوران منطقه را نابود می سازد. این کاشناس مسائل زیست محیطی می افزاید: ورود روغن های کارکرده (روغن سوخته) به زمین و خاک، حاصلخیزی آن را کاهش می دهد و موجب اختلال در زندگی موجودات می شود. 20 سال زمان برای از بین بردن اثرات زیان آور زیست محیطی روغن در طبیعت نیاز است وی یادآورد می شود: برای از بین بردن اثرات زیان آور زیست محیطی روغن در طبیعت حداقل به 20 سال زمان نیاز است، همچنین روغن رها شده در محیط، کنار رودخانه ها و جویبارها رسوب کرده و مانع رشد و نمو گیاهان و موجودات آبزی می شود. صادقی بیان می دارد: در برخی مواد آلاینده شاید بتوان مشکل را با سوزاندن رفع کرد اما سوزاندن روغن کار کرده موجب آلودگی هوا و به سلامت انسان و جانوران آسیب می رساند. وی ادامه می دهد: محققان و دانشمندان برای مبارزه با کاهش اثرات مواد شیمیایی بر محیط زیست راههای مختلفی در نظر گرفته اند که یکی از آنها بازیافت است، در این راه صنعت بازیافت روغن کارکرده کمک شایانی به حفظ محیط زیست کرده است. با توجه به رشد روزافزون جمعیت و افزایش تقاضا برای مواد غذایی و نیز تشدید آلودگی‌ های محیط زیست سهم سرانه اراضی قابل بهره‌ برداری رو به کاهش بوده و از سوی دیگر ورود انواع آلاینده ‌ها به محیط زیست روندی هشداردهنده را در پی دارد. ورود انواع آلاینده ‌ها به محیط زیست روندی هشدار دهنده دارد آلودگی های خاک ناشی از کارخانه های ذوب فلزات، زباله های شهری و صنعتی، حشره کش ها و ترافیک اتومبیل ها همگی می توانند غلظت های این عناصر در خاک را به حد سمی برسانند، حیواناتی که چرای آنها به نواحی آلوده محدود شده باشد، شدیدترین اثر تجمع مسموم کننده فلزات در خاک ها را نشان خواهند داد. خاک برای دفن بقایای آلوده کننده می تواند واسطه بسیار سالمتری از هیدروسفر یا اتمسفر باشد، خاک در مقایسه با هوا یا آب توان بهتری برای اکسیده کردن و ابقای آلوده کننده ها و انتقال آنها از زنجیره غذایی به خاک دارد، زباله شهری منبع بسیار با ارزشی از نیتروژن، فسفات و آب برای گیاهان زراعی است. به هر حال امروزه توجه به محیط زیست و حفظ آن نه به عنوان یک تفنن یا تحقیق فقط علمی که به عنوان اصلی ضروری و قابل توجه در اکثر کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه مورد مطالعه و اجراست؛ گروه های مردمی حفاظت از محیط زیست متعدد در سراسر دنیا در بخش های آب، خاک، جنگل، هوا با ادله و روش های علمی مانع آلایندگی بیشتر محیط و همچنین با عواملی که به نحوی به پاکی و سلامت محیط آسیب می رسانند، مبارزه می کنند