استقبال سرد از اوراق مشارکت

مهر: افزایش نرخ سود اوراق مشارکت به بالاتر از نرخ تورم و مطابق با نرخ سود بانکی موضوعی است که این روزها با جدی شدن افزایش نرخ سود بانکی به 21 درصد توسط مصوبه شورای پول و اعتبار مطرح شده است. اخیرا برخی مقامات اقتصادی تعیین نرخ سود اوراق مشارکت متناسب با سودآوری و نوع پروژه را مطرح و نسبت به تعیین یکسان نرخ سود اوراق تمام طرحها انتقاد می کنند. برخی کارشناسان اقتصادی عنوان می کنند که سود پروژه های نفتی و صنعتی قابل قیاس با سود بسیاری از پروژه ها نیست، همچنین ایجاد جذابیت برای خرید اوراق مشارکت در شرایطی که نقدینگی به سمت بازارهای پرسود و پر حاشیه مانند ارز و سکه رفته است، حائز اهمیت است. اوراق مشارکت، اوراق بهادار با نام یا بی‌نامی است که به موجب قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت به قیمت اسمی مشخص برای مدت معین منتشر می‌شود و به سرمایه‌گذارانی که قصد مشارکت در اجرای طرح‌های عمرانی انتفاعی دولت مندرج در قوانین بودجه سالانه کل کشور و طرح‌های سودآور تولیدی، ساختمانی خدماتی را دارند واگذار می‌گردد. دارندگان این اوراق به نسبت قیمت اسمی و مدت زمان مشارکت در سود حاصل از اجرای طرح مربوط شریک خواهند بود. این ابزار از سال 73 به منظور تامین مالی پروژه‌های حایز شرایط لازم به کار گرفته شد تا از این طریق سرمایه‌های خرد موجود در جامعه در کنار هم جمع شده و به صورت هدفمند در اختیار پروژه‌های خاصی قرار گیرد. طی سالها، اوراق مشارکت به عنوان اصلی‌ترین ابزار در بازار مالی ایران وظیفه سنگین جمع‌آوری منابع و هدایت آن به بخش‌های تولیدی را به عهده داشته است که هم می تواند ناشران را متنفع سازد و هم سرمایه گذاران را صاحب سود نماید. اخیرا سود جذاب بازارهای دلار و سکه نقدینگی ها و سرمایه ها را به سمت خود می کشد، سود بیش از 20 درصد دلار و سود بیش از 50 درصد سکه می تواند عملا جذابیت نرخ سود 17 درصدی فعلی اوراق مشارکت برخی پروژه ها را غیر قابل توجیه کند. اوراق مشارکتی که فروش نرفت نمونه بارز آن انتشار اوراق مشارکت پارس جنوبی با نرخ سود 17 درصد است که 80 درصد آن بدون خریدار باقی ماند، زیرا بازار سکه به عنوان رقیب جدی آن سرمایه ها را به سمت خود جذب کرد، در این شرایط نمی توان به فروش اوراق مشارکتی مانند سلف نفتی چندان امیدوار بود، اوراقی که به گفته رستم قاسمی وزیر نفت سود 40 درصدی می تواند داشته باشد. رستم قاسمی وزیر نفت هم پیشتر بارها تاکید کرده بود که به منظور تسریع در توسعه میادین مشترک نفت و گاز با اختصاص سود بیشتر به مردم ضمن تکمیل طرحهای اولویت دار نفت و گاز، مردم هم در این پروژها مشارکت بیشتری خواهند داشت. محمود بهمنی رئیس کل بانک مرکزی که امسال سه بار طرح افزایش نرخ سود بانکی را برای جمع آوری نقدینگی به شورای پول و اعتبار ارائه کرد، در آخرین مرحله توانست آن را به تصویب اعضای شورا برساند. قبل از تصویب افزایش نرخ سود بانکی در شورا، بهمنی برای جمع آوری نقدینگی بازار راهکار دیگری را اتخاذ کرد، وی پیشنهاد افزایش نرخ سود اوراق مشارکت از 15.5 درصد به 17 درصد را در مهرماه امسال در شورای پول و اعتبار به تصویب رساند. اما این نرخ نیز تنوانست ابهام در موفقیت فروش اوراق مشارکت طرحهای تولیدی را از بین ببرد، بر این اساس است که برخی از مقامات نفتی خواستار بهبود شرایط انتشار اوراق مشارکت برخی طرحهای نفت و گاز شده اند. به عبارت دیگر، عدم افزایش جذابیت در انتشار اوراق مشارکت برخی طرح ها منجر به ایجاد مشکلاتی در تامین منابع مالی طرحهای اولویت دار شده و حتی تاخیرهایی را به این پروژه‌ها تحمیل می کند. احمد قلعه بانی معاون وزیر نفت درباره آخرین وضعیت تامین منابع مالی طرحهای اولویت دار نفت و گاز کشور از محل انتشار اوراق مشارکت ارزی و ریالی گفته است: یکی از راهکارهای تامین منابع مالی طرحهای نفت و گاز کشور و به ویژه در توسعه فازهای پارس جنوبی انتشار اوراق مشارکت ارزی و ریالی است. برای سالجاری باید حدود 16 میلیارد دلار در طرح توسعه فازهای مختلف پارس جنوبی هزینه می شد، در 9 ماهه نخست امسال حدود 10 میلیارد دلار در طرح توسعه این میدان مشترک گازی سرمایه گذاری شده است. شرکت ملی نفت ایران هم امسال قصد دارد حدود 16 میلیارد دلار در طرح توسعه فازهای میدان مشترک پارس جنوبی سرمایه گذار کند که قرار است حدود 4 تا 5 میلیارد دلار از این منابع از محل فروش اوراق مشارکت ریالی تامین شود. در عین حال، اجرای برخی از پروژه ها مانند راه و شهرسازی در حال حاضر معطل مانده اند تا نرخ سود 21 درصدی به صورت رسمی اعلام شود. بر اساس قانون بودجه در سال جاری وزارت نیرو اجازه انتشار 3 هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت برای طرح های خود را داشت که بر اساس آن 6 بسته 500 میلیارد تومانی را آماده انتشار کرد. گرچه این وزارتخانه در چندین مرحله اوراق پروژه ها را منتشر کرد اما با استقبال سرد مردم در خرید اوراق مواجه شد و تنها توانست 100 میلیارد تومان از اوراق را در 10 ماهه گذشته بفروش برساند. بازارهای رقیب سکه و ارز همچنان مانع از ایجاد جذابیت برای خرید این اوراق با نرخ سود ثابت و پائین تر از نرخ تورم شده اند و پول ها را به سمت خود سرازیر می کنند و پروژه تامین مالی از طریق اوراق مشارکت را با شکست مواجه کرده اند. از سال 1373 تا پایان سال 1389، جمعا 295 هزار میلیارد ریال اوراق مشارکت به فروش رسیده است که بخش اعظمی از آن به پروژه‌های برق آبی، عمرانی انتفاعی، احیای بافت‌‌های فرسوده شهری، پتروشیمی و توسعه میادین گازی اختصاص یافته است.