موشک های سوریه، ترکیه را نشانه گرفته اند/ اگر مخاصمه بالا بگیرد متضرر اصلی اردوغان است

سرویس بین الملل «فردا»: تحولات اسلامی-عربی که از سال گذشته دیکتاتورهای عربی را به سمت الگوی دیگری از حکومت پیش برد، ظرفیتی در جهان عرب ایجاد کرد که ارزش های محور مقاومت را برای امت اسلامی روشن کرد. در این میان دولت هایی که حکومت های بینابینی داشتند، تلاش کرده اند جایگاه خود را باز تعریف و برای تفوق بر خاورمیانه رویکردی متفاوت اتخاذ کنند. عملکرد ترکیه به عنوان یکی از این دولت های بینابینی، موضوعی است که با «سعدالله زارعی» کارشناس مسائل استراتژیک و بین الملل آن را در میان گذاشتیم. این مصاحبه در پی می آید.

نقش ترکیه در تحولات منطقه ای پس از تغییرات عربی چه جایگاهی یافته است؟

تركیه در برخورد با مسائل منطقه ای، سیاست مستقلی ندارد و در اعمال سیاست های خود پیرو اهداف رژیم صهیونیستی و دیكتاتورهای دست نشانده غرب حركت می‌كند . رفتار دولت ترکیه پس از تحولات عربی-اسلامی منطقه سؤالات و گمانه زنی های زیادی را در اذهان به وجود آورده است. بعضی معتقدند دولت اردوغان در پازل و برنامه ای آمریکایی گرفتار شده و بعضی با استناد به دشمنی آشکار ترکیه با سوریه معتقدند ترک ها درصدد جلب نظر موافق آمریکا، اروپا و عربستان برای نقش آفرینی در لباس رهبر تحولات منطقه هستند. حتی در بعضی محافل، رفتار ترکیه برای پیوستن به اتحادیه اروپا، کاملاً غربزده تحلیل می شود. رفتار ترکیه در برخورد با تحولات عربی ماه های اخیر، ابتدا ثبات گرا و بعد اصلاح طلبانه ارزیابی شد. مثلاً وقتی مصوبه شورای امنیت درباره لیبی، احتمال حمله به این کشور اسلامی را جدی کرد، اردوغان این اقدام را با شدت محکوم کرد ولی چند روزبعد در قالب ناتو 18 جنگنده خود را به لیبی فرستاد.

برخی صاحب نظران از سرمایه گزاری ترکیه علیه سوریه خبر داده اند. ریشه این مخالفت به کجا باز می گردد؟

رویه ترکیه درباره سوریه به حمایت از مخالفان دولت بشار اسد معطوف می شود. دولت ترکیه از سال ها پیش اردوگاه هایی در شهرهای همجوار با مرز سوریه مانند آنتالیا دایر کرده و از مخالفان بشار اسد خواسته به این اردوگاه ها وارد شوند و آموزش ببینند. اما ترکیه در عین اینکه یک ظرفیت بسیار خوب اسلام گرایی دارد، بی شک فاقد توانمندی های لازم برای ایفای نقش کلیدی مستقل در تحولات منطقه است. ترکیه در دوره 10 ساله حاکمیت حزب عدالت و توسعه که در مواجهه با غرب روشی مسالمت جویانه داشته با سرعت به سمت اسلام گرایی حرکت کرده تا جایی که همه نظرسنجی ها بیانگر آن است که سطح مطالبات اسلام گرایانه و غرب ستیزانه مردم ترکیه بسیار فراتر از حدی است که تاکنون دولت اردوغان به آن عمل کرده است.

اما ترکیه جایگاهی در میان قدرت های عربی و حتی ایران ندارد.

بله، مقامات ترکیه هم آنقدر ساده لوح نیستند که تصور کنند با موافقت آمریکا و عربستان می توانند تعیین کننده معادله ای در منطقه باشند. رهبران ترکیه در سطح جهان اسلام به عنوان الگوی رهبری شناخته نشده اند. عبالله گل و اردوغان هیچ گونه قدرت کاریزمایی ندارند. فاصله گرفتن از اسلام گرایی و ایفای نقش در پازلی که مردم آن را متعلق به آمریکا می دانند و نیز ادامه نقش ضد سوری آنکارا، ترکیه را با دو چالش پرقدرت داخلی و منطقه ای مواجه کرده است.

ترکیه با این دخالت ها چه منافعی را در سوریه دنبال می‌کند؟

ترکیه براساس سیاست «گسترش منافع در منطقه» و به خصوص در منطقه‌ عربی، خود را موظف می‌داند این سیاست را پی‌گیری کند. به تعبیر دیگر برای رسیدن به یک موقعیت ویژه در منطقه، نیاز دارد تا حمایت و همکاری دولت‌های خاصی مثل عربستان و آمریکا را جلب کند. از این رو همان سیاست و روشی که آن‌ها در مورد محور مقاومت دارند را دنبال می‌کنند. ترکیه از سوی دیگر خود را در یک موقعیت دشوار جغرافیایی می‌داند. زیرا پی‌گیری سیاسی گسترش نفوذ در منطقه، نیازمند باز شدن درها به سوی کشورهای همسایه است اما ترکیه از یک طرف با همسایگان شمالی که کشورهای اروپایی هستند مشکلاتی دارد و قادر نیست که در حوزه‌های تحت نفوذ فرانسه، آلمان و کشورهایی از این قبیل نفوذ کند. از این رو چون گسترش نفوذ منطقه‌ای ترکیه به سوی شمال بسته است. تنها مسیری که ترکیه در حال حاضر به آن امیدوار است، سوریه است تا بتواند از راه تغییر در آن، موقعیت منطقه‌ای خود را بهبود بخشد. مهم‌ترین دلیل بازی‌های اخیر ترکیه، خلاص شدن از یک تنگنای شدید جغرافیایی است.

یکی از مسائلی که زمینه دخالت ترکیه در سوریه را تقویت می‌کند، حضور اقلیت هایی است که می توانند با تکیه بر حمایت سوریه، برای آنکارا خطر ساز شوند. ریشه این همگرایی اقلیت ها به کجا باز می گردد؟

دخالت ترکیه در سوریه به نگرانی دائمی دولت در خصوص علوی های ترکیه نیز بر می گردد. 19 میلیون جمعیت کرد در جنوب ترکیه زندگی می کنند که همگرایی شدیدی به علوی های سوریه دارند و با هم منطقه ای را تشکیل می‏دهند که ورود سیستم سیاسی سوریه در آن به آسانی امکان پذیر است. علاوه بر علوی ها، کردهای ترکیه با حکومت مرکزی از اساس مشکل دارند و اگر چالشی میان دولت مرکزی ترکیه و جمعیت علوی ها پیش بیاید، مسلماً کردها از این فرصت تاریخی استفاده کرده و وارد عمل می‏ شوند و دولت ترکیه متحمل فشار مضاعفی، هم از جانب علوی ها و هم از جانب کردها، خواهد شد. طبیعی است که وقتی حکومت ها ضعیف می‏شوند جنبش های جدایی طلب فعال تر می‏شوند چرا که برای رسیدن به موفقیت امید پیدا می‏ کنند. لذا کافی است علوی ها اقداماتی را آغاز کنند تا این جمعیت خفته ی کرد در ترکیه که حدود 19 میلیون نفر هستند به حرکت در آمده و نظام سیاسی ترکیه را با مشکل مواجه ‏کنند.

به نظر شما مخاصمه ترک ها و سوریه چه فرجامی دارد؟

ماجرای سوریه به این زودی تمام نمی‏ شود اما دولت آنکارا می‌داند که سوریه در صورت بالاگرفتن مخاصمه، قطعاً به سمت ترکیه شلیک می‏کند، چنان که ارتش سوریه موشک هایش را به سمت ترکیه نشانه گرفت و اکنون نیز این موشک ها در مرز مستقر هستند. ترک ها می دانند سوریه با قاطعیت از خودش دفاع خواهد کرد و این قاطعیت هیچ ارتباطی با حضور یا عدم حضور بشار اسد در سوریه ندارد.