تا یک دهه دیگر ایران تبدیل به بیابان می‌شود!/ صدور مجوز برای چاه‌های غیرمجاز، تیر خلاص به منابع آب کشور است

سرویس اجتماعی «فردا»: یکی از مهم ترین مقولاتی که کشور ما باید برای آن برنامه ریزی کلان داشته باشد، محیط زیست و به ويژه وجود بیابان‌ها در ایران است. این مسأله اگر به شیوه صحیح مدیریت نشود، ممکن است برای آیندگان گران تمام شده و مشکلات بنیادینی را به وجود آورد. علی مریدی در گفتگو با خبرنگار فردا ، با بیان این مطلب اظهار داشت: در مقالات علمی اصطلاحی با عنوان «خاک، خاک می آورد» درج شده است. مفهوم این جمله آن است که وقتی منطقه ای دچار خشکسالی می شود، گرد و غبار در آن ایجاد خواهد شد. استاد دانشگاه عباسپور گفت: اگر برداشت از منابع آب زیر زمینی به همین منوال پیش رود، تا ده سال دیگر ایران تبدیل به بیابان خواهد شد. وی افزود: گرد و غبار ایجاد شده بارش ها را کاهش می دهد و سیکل هیدرولوژیکی را به هم می ریزد. این استاد دانشگاه با اشاره به مطرح شدن موضوع تاثیر گرد و غبارهای کشور عراق بر بارش درمناطق غربی کشور، گفت: هنوز این مسئله به طور کامل ثابت نشده اما سال گذشته این پدیده بر بارش های غرب کشور خیلی اثر داشت. وی اضافه کرد: بارش های غرب خیلی کم بود ولی امسال حجم آن افزایش داشته است. یکی از فرضیات مطرح شده در این باره، تاثیر گرد و غبار عراق روی بارش های غرب کشور است. مریدی اذغان داشت: در 50 تا 60 درصد آبخوان های کشور از ذخایر استاتیک استفاده می کنیم. این مسئله سبب می شود آبخوان ها از بین برود. منابع آب زیرزمینی را از دست بدهیم و در نهایت دشت ها دچار نشست شوند. وی با اشاره به فرونشست 10 تا 15 دشت کشور، از بحرانی شدن یک سوم تا یک چهارم دشت های ایران خبرداد . خشکی هیدرولیکی ایران را فرا گرفت استاد دانشگاه شهید عباسپور با بیان اینکه در وقوع پدیده خشکسالی دو بحث کاهش بارش (خشکسالی اقلیمی) و افت میزان روان آب (خشکسالی هیدرولوژیکی) مطرح است، تاکید کرد: در حال حاضر حجم روان آب ها دچار مشکل شده است. در کمبود روان آب، کاهش میزان بارش ها مطرح نیست، بلکه برداشت های بی رویه است که برای آن مشکل ایجاد می کند. وی وضعیت بارش های امسال را نزدیک به نرمال توصیف کرد و افزود: اما روان آب وضعیت نرمالی ندارد. مریدی در پاسخ به سئوالی درباره تاثیر پوشش برفی بر میزان روان آب، اذعان داشت: بخشی از کاهش روان آب مربوط به پوشش برفی است. اما بخش دیگری از آن به برداشت ها از آب زیرزمینی و برداشت های غیر مجاز مرتبط است. عوامل مختلف کنار هم جمع می شوند و نوعی خشکسالی را ایجاد می کنند که به آن خشکی هیدرولوژیک می گوییم. وی با اشاره به اینکه کاهش بارش ها خشکسالی اقلیمی را ایجاد می کند، خاطر نشان ساخت: امروز در ایران، درگیر خشکسالی هیدورولوژیکی هستیم. در 80 تا 90 درصد حوضه های آبریز نظیر کرخه، سفید رود، زاینده رود، مهار لو، بختگان، ارومیه، اترک و زهره درگیر خشکسالی هیدورولوژیکی هستیم. استاد دانشگاه شهید عباسپور درباره تکرار دوره های خشکسالی اقلیمی در ایران، بیان کرد: معمولا سه تا پنج سال یکبار درگیر خشکسالی اقلیمی هستیم. اما پس از آن دوباره بارش ها به حالت نرمال باز می گردد. در سال های اخیر، بر اساس بررسی های ما بارش تغییرات خاصی نداشته اما عمده تغییرات ما در روان آب بوده است . صدور مجوز برای چاه های غیرمجاز تیر خلاص به منابع آب کشور مریدی مهمترین راهکار مقابله با خشکسالی هیدرولوژیکی در ایران را مدیریت مصرف معرفی کرد. وی تاکید کرد: کنترل برداشت های بی رویه از آب زیرزمینی باید در دستور کار قرار گیرد. در گذشته تبادل آب زیرزمینی با سطحی به نحوی بود که در برخی آب خوان ها، آب زیرزمینی خروجی داشت و به سطح زمین می آمد. اما در حال حاضر تقریبا سطح آب خوان ها به قدری افت داشته که چنین اتفاقی نمی افتد. استاد دانشگاه شهید عباسپور در پاسخ به سئوالی درباره نقش وزارت نیرو در کنترل و مدیریت مصرف، اظهار کرد: وزارت نیرو و جهاد کشاورزی هر دو باید با همدیگر بر روی مدیریت مصرف کار کنند. جهاد کشاورزی هم باید کمک کند. وزارت نیرو قانون های خوبی مثل برقی کردن چاه ها را به تصویب رسانده است اما بودجه کافی برای اجرای این طرح ها ندارد. وی تصویب قانون صدور مجوز برای چاه های غیر مجاز را در واقع تیر خلاصی به بحث مدیریت آب کشور دانست. مریدی ادامه داد: چاه های غیر مجاز در ایجاد خشکی هیدرولوژیکی کشور بسیار نقش داشته است. یکی از دلایل ایجاد مشکلات امروز دریاچه ارومیه، کرخه و سفید رود برداشت بی رویه است. وی خاطر نشان ساخت: در حوضه کرخه زمانی که سد سیمره طراحی می شد، برداشت آب زیر زمینی 400 میلیون در بالا دست این سد بود. امروز حجم برداشت به دو میلیارد و 400 میلیون رسیده است. این یعنی دو میلیارد آبی که قرار بود پشت سد سیمره بیاید، بوسیله چاه هایی که مردم ایجاد کرده اند، برداشت شده است. اگرچه مسایل گفته شده با یکدیگر رابطه خطی ندارند، اما با هم در ارتباط هستند. استاد دانشگاه شهید عباسپور اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی در برخی دشت ها را حدود یک میلیارد متر مکعب اعلام کرد و افزود: عمده مصرف مربوط به بخش کشاورزی است. وی درباره نقش وزارت نیرو در وضعیت کنونی منابع آب زیرزمینی، گفت: بخشی از سیاست های وزارت نیرو اجتناب ناپذیر بوده است. بخش کشاورزی سهم عمده ای در امنیت غذایی و اشتغال دارد. بنابراین سیاست های وزارتخانه متولی مدیریت منابع آب کشور، کمی تابع سیاست های کلی کشور بوده است. مریدی ادامه داد: در بخش کشاورزی به سمت یکسری خودکفایی واشتغال زود بازده رفته ایم که سیاست های وزارت نیرو را هم تحت تاثیر قرار داده است. در سیاست های کلی کشور، بیشترین ضربه را بخش آب خورده است. البته یکسری از سیاست ها اجتناب ناپذیر بوده اما باید زیر ساخت ها را فراهم می کردند و متناسب با آن بوجه اختصاص می یافت. وی تاکید کرد: هر جا توسعه کشاورزی در دستور کار قرار می گیرد باید تمهیداتی برای حرکت به سمت آبیاری تحت فشار و کنترل شده، با راندمان بالا در نظر گرفته شود تا تنشی به منابع آب کشور وارد نشود. الان طرح هایی مثل طرح فدک را داریم که بر اساس آن بخش کشاورزی به شدت توسعه می یابد اما آبی برای آن وجود ندارد. اینها باعث خسارت به منابع طبیعی می شود.