همسرانی شرعی که رسمیت ندارند!

مهر: بسیاری از زنان در استان سیستان و بلوچستان در قالب ازدواج طايفه‌اي به عقد مردان در مي‌آيند در حالی که مهمترین واقعه زندگی آنها در جایی و یا محضری به ثبت نمی‌رسد و این زنان شاهد و گواه رسمی برای ازدواج خود ندارند. حکايت زنان شرعی اما غیرقانونی شنيدني اما تلخ است، حکايت زناني که براي استيفاي حق و حقوقشان هيچ مدرک قانوني در دست ندارند. البته نمي‌توان ادعا کرد که همه زنان استان به همين سرنوشت گرفتار شده‌اند اما آمارهاي ارايه شده از سوي مسئولان نشان می‌دهد که اين معضل به خصوص در مناطق جنوبی استان فراگير است و ضرورت انجام امور فرهنگي و اجتماعي و تغيير برخي سنت‌ها احساس مي‌شود و تدبیر برای کمک به زنان بدون حامی نیاز است. زندگی خارج از دایره قانون شاه بی‌بی یکی از زنانی است که پس از گذشت چندین سال از زندگی زناشویی و با داشتن چهار فرزند حالا همسرش وی را ترک کرده‌است و بدون حامی و پشتیبان مانده است. وی با دلی پر درد از زندگی مشترک خود به خبرنگار مهر می‌گوید: زندگي مشترک را بدون هيچ حق و حقوق قانوني آغاز کردم و پس از گذشت چندین سال زندگی شوهرم بدون هيچ دليلي به بهانه کار به امارات سفر کرد و با داشتن چهار فرزند در اين وادي تنهايم گذاشت. این زن درد کشيده و ساکن کورين از توابع شهرستان زاهدان ادامه مي دهد: متاسفانه از راه قانون نمي‌توان به حق و حقوق خودم و یا فرزندانم دسترسي پيدا کنم زيرا به هر تشکيلات قانوني که مراجعه می کنم و خواستار دريافت حق و حقوق فرزندانم می شوم مي گويند سند ازدواجت کو؟ وی بیان می‌کند: مشکل اينجاست که به همين دليل برای گرفتن شناسنامه فرزندانم نيز با مشکل رو به رو شده‌ام و به ناچار آنان نيز از حقوق خود محروم شده‌اند. شاه بی بی می افزاید: هر چند که از مزایای سند ازدواج تا این حد بی اطلاع بودم اما یک بار هم که به شوهرم برای گرفتن آن پیشنهاد دادم با خشم او روبرو شدم و از ترس وی دیگر حرفی به میان نیاوردم. ازدواج برای صلح نسیمه یکی از دخترانی است که در سن 11 سالگی به منظور برقراری صلح بین دو طایفه به اجبار به عقد یکی از ریش سفیدان طایفه مقابل درآمده است و با وجود داشتن 3 فرزند در سن 25 سالگی حالا بیوه شده است. وی با ابراز ناراحتی از زندگی گذشته خود می گوید: برای اینکه بین دو طایفه صلح برقرار شود و دشمنی های چند ساله به دوستی پایدار تبدیل شود من را به عقد بزرگ طایفه درگیر درآوردند. وی افزود: در آن زمان همسرم 55 سال سن داشت و با اینکه 3 فرزند برایش به دنیا آوردم متاسفانه وی در سن 69 سالگی از دنیا رفت و حالا من با وجود سه فرزند تنها مانده ام. نسیمه می‌گوید: زمانی که ازدواج کردم از همسرم و هم از پدرم ترس داشتم برای همین تمام این سال ها را در ترس زندگی کردم. وی ادامه داد: هیچ شخصی یک زن بیوه را با 3 بچه به همسری قبول نمی کند و از طرفی ازدواج مجدد از نظر طایفه کاری ناپسند و محکوم است و من باید تا آخر عمر بدون هیچ درآمد و پشتیبانی زندگی کنم. فقر انگیزه ای برای نکاح زهرا نیز که در حاشیه شهر زاهدان و در اتاقی خشت و گلی سکونت دارد می‌گوید: به دلیل وضعیت بدی که خانواده ما داشت پدرم حاضر شد تا مرا به ازای دریافت مبلغ 2 میلیون تومان به عقد یک تبعه افغانی دربیاورد و من به خاطر کمک به پدرم تن به این ازدواج دادم. وی افزود: متاسفانه به دلیل اینکه من و همسرم دارای شناسنامه نبودیم ازدواج ما در هیچ کجا به ثبت نرسید و همسرم نیز پس از یک سال به بهانه اینکه مقدمات زندگی ما را در افغانستان فراهم کند به کشورش بازگشت اما دیگر هیچ گاه بازنگشت. زهرا که سواد خواندن و نوشتن ندارد و شناسنامه‌ای هم برای او صادر نشده است حدس می‌زند که سنش 16 سال است. او که در سن جوانی صدایش به لرزه افتاده و پوست صورتش از فرط سوء تغذیه خشک و چروکیده شده است می‌گوید: وضعیت خودم مهم نیستم اما می‌خواهم فرزندم به سرنوشت من دچار نشود اما واقعیت اینست که این بچه از نظر قانون نه پدر دارد و نه مادر! زهرا زندگی خود و فرزندش را با کار در یک مانتو فروشی به‌ازای دریافت 70 هزار تومان حقوق تامین می‌کند و هنگامی که از وی می‌پرسیم چگونه با این درآمد می‌توان زندگی را اداره کرد پاسخ می‌دهد: شما توانش را ندارید! زنان استان از بی عدالتی رنج می‌برند مسئول دفتر حمایت از حقوق زنان و كودكان دادگستری استان با بیان اینکه مشکلات زنان سیستان و بلوچستان با سایر استان‌های کشور تفاوت‌های زیادی دارد در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: ازدواج‌های ثبت نشده، فرزندان بی‌شناسنامه، وضعیت بد بهداشتی، بی‌سوادی و رعایت نشدن عدالت در حق زنان از مهمترین مشكلات جامعه زنان استان به خصوص در نقاط حاشیه‌ای شهر زاهدان است. ام کلثوم موذن با اشاره به اینکه تا سال 85 بیش از 50 درصد از ازدواج‌های زنان استان به ثبت نرسیده بود افزود: با همکاری سازمان ثبت احوال استان در حال حاضر این رقم به کمتر از 30 درصد رسیده است. وی به ثبت نرساندن ازدواج‌ها را در استان ناشی از عومل متعددی ذکر کرد و گفت: بسیاری از مردان به دلیل اینکه نیازی به اجازه همسر اول برای ازدواج مجدد خود نداشته باشند از ثبت ازدواج خودداری می کنند. وی فقر فرهنگی و تعصبات قومی و قبیله ای را یکی دیگر ازعوامل به ثبت نرسیدن ازدواج‌ها در استان نام برد و افزود: به‌دلیل اینکه بیشتر زنان روستایی و حاشیه شهر ازدواج ثبت نشده دارند و حتی برخی‌ با اتباع بیگانه ازدواج كرده‌اند از هیچ حق و حقوق قانونی از سوی نهادهای حمایتی برخوردار نیستند. موذن با بیان اینکه کودکان این افراد نیز در جامعه باعث ایجاد مشکلات فراوانی می‌شوند تصریح کرد: به عنوان مثال زن ایرانی با فرد اتباع بیگانه ازدواج کرده و دارای ده فرزند می باشد که هیچ یک از این فرزندان شناسنامه و مدارک قانونی نیز ندارند و مادر این فرزندان به دلیل فقر فرهنگی و اقتصادی مرتکب جرم و خطا شده و در زندان به سر می برد. مسئول دفتر حمایت از حقوق زنان و كودكان دادگستری استان اظهار داشت: فرزندان این خانواده در جامعه رها هستند، از تحصیل بازمانده و حتی یارانه ای به انها تعلق نگرفته و هیچ مرکز قانونی حمایت از آنها را عهده‌دار نیست و متاسفانه دشمنان با سوء استفاده از این کوکان برای ایجاد مشکلاتی از جمله حمل مواد مخدر و ناامنی در استان بهره برداری می‌کنند. وی گفت: اگر بخواهیم جامعه ای ایمن و دور از جرائم داشته باشیم باید این کودکان را تحت حمایت مراکز قانونی قرار دهیم . موذن با بیان اینکه در حال حاضر بیش از 500 خانواده تحت پوشش دفتر حمایت از حقوق زنان و کودکان قرار دارند گفت: با کمک افراد خیر کمک‌هایی به این خانواده ها می‌شود که در برابر مشکلات آنان بسیار ناچیز است و مشکلی را از پیش روی این افراد بر نخواهد داشت. وی همچنین از امکان ادامه تحصیل کودکان این خانواده ها خبر داد و گفت: با مکاتبات صورت گرفته از طریق دادستان با وزیر آموزش و پرورش امکان تحصیل فرزندان مادر ایرانی و پدر اتباع خارجی فراهم شده است اما تا زمانی که به سن قانونی 18 سال برسند و تابعیت بگیرند به آنان مدرکی تعلق نخواهد گرفت. وی افزود: با وجود مشکلات مطرح شده چنین مادری چگونه می تواند فرزندان بدون هویت و شناسنامه را تربیت و از آنها در برابر آسیب های اجتماعی نگهداری کند. ازدواج زود هنگام و ممانعت از تحصیل دختران موذن از جمله مشکلات و آسیب های دیگر زنان استان را ممانعت از تحصیل و ازدواج زود هنگام دختران ذکر کرد و ادامه داد: متاسفانه به دلیل تعصبات بی جا و قوم و قبیله‌ای در جنوب استان بسیاری از دختران در سن پایین و بالاجبار تن به ازدواج می دهند. وی با بیان اینکه بسیاری از خانواده ها از ادامه تحصیل فرزندان به خصوص دختران ممانعت به عمل می آورند ادامه داد: به عنوان مثال در مدرسه ای در بخش کورین از توابع شهرستان زاهدان شروع یک دبستان با تعداد 100 دانش آموز بوده که در دوره پیش دانشگاهی این تعداد به 8 نفر تقلیل پیدا کرده است. وی با بیان اینکه طبق قوانین جدید ممانعت از تحصیل فرزندان جرم محسوب می شود افزود :در این راستا قانونگذار حتی جزای نقدی و حبس را در ممانعت فرزندان از تحصیل قایل شده است. وی تعدد زوجین را مشکل دیگر زنان استان عنوان کرد و ادامه داد: متاسفانه با کارهای فرهنگی انجام شده در این راستا همچنان شاهد تعدد زوجین هستیم که این امر نیز ناشی از بی سوادی و فقر فرهنگی حاکم بر جامعه است. موذن از جمله مشکلات و معایب تعدد زوجین را عدم برقراری عدالت در بین زوج ها و ناتوانی در رسیدگی به فرزندان ذکر کرد و ادامه داد: به عنوان مثال مردی با داشتن 4 زن و 26 فرزند با سطح درآمد بسیار پایین چگونه ازعهده مخارج فرزندان بر خواهد آمد؟ وی افزایش تعداد کودکان کار، کودک آزاری و همچنین رو آوردن کودکان به سمت مشاغل کاذب از جمله فروش سی دی و مواد مخدر را حاصل تعدد ازدواج‌ها در استان عنوان کرد. موذن گفت: متاسفانه ضرب و شتم و همسرآزاری بارزترین مصداق ظلم به زنان استان است و نظام مردسالاری در استان به حدی است گه اگر زنی برای گرفتن حق قانونی خود به دادگاه مراجعه کند دیگر حق ورود به خانه شوهر را ندارد. وی همچنین اظهار داشت: با وجود تمامی مشکلات مطرح شده اما آمار دختران فراری و خودکشی زنان و دختران کمترین آماری است که در استان یا اصلا رخ نداده و یا آمار بسیار پایینی دارد. سن ازدواج در استان پایین است مسئول امور بانوان اداره كل تبليغات اسلامي سيستان و بلوچستان نیز با اشاره به آسيب‌هاي شناسايي شده در حوزه بانوان استان اظهار داشت: پايين بودن سطح آگاهي و سواد بانوان استان،اعتياد كه متاسفانه دامنگير بانوان وحتي كودكان نيز شده، ازدواج‌هاي ثبت نشده و فرزندان فاقد شناسنامه از جمله مشكلات عديده در جامعه بانوان است. طيبه اسماعيلي يكتا در گفتگو با مهر ازمشکلات اقتصادی همسران، بیکاری، اعتیاد و همسر آزاری به عنوان مشکلات عمده زنان استان یاد کرد و گفت: با وجود اینکه تعداد زیادی از زنان مورد ظلم واقع می شوند اما آنها جرات شکایت نداشته و از مراجعه به مراجع قضایی و حتی مراکز مشاوره نیز خودداری می کنند. وی یادآور شد: تعدد زوجات يكي ديگر از مشكلات خـانواده ها است که به دفعات مشاهده می شود مـرداني كه زوج سوم و چهارم را اختيـار مي كنند همسران قبلي را با چند فرزند بدون هيـچ امكانات رفـاهي رها مي كنند. وی ادامه داد: متاسفانه بسیاری از بانوان رها شده در جامعه حتي نمي دانند براي احقاق حقشان به چه مرجع قانوني مراجعـه كنند و متاسفانه اين امـر هنوز در خانواده هاي استان به کثرت ديده مي شود. اسماعيلي اضافه کرد: يكي ديگر از مشكلاتـي كه گريبان گير دختـران و زنـان اين استان شده است ازدواج هـاي تحميلـي است که با تفاوت سني بسيـار زياد اتفاق می افتد و مشاهده می شود دختـر 12 سالـه به عقد پيرمـردي 60 یا حتی 70 سـاله در می آید كه پيـامد آن پس از فـوت آن مـرد يك زن جـوان و چندین کودک بی سرپناه در جامعه است. وی افزود: متـاسفانه بسیاری از این زنان برای امرار معاش به تكـدي گري روي مـي آورنـد و عواقب ناگواری آنها و فرزندانشان را تهدید می کند. وي كم رنگ شدن مسؤليت پذيري خانواده ها درخصوص تربيت وپرورش فرزندان، كمبود مراكز مشاوره رایگان خانواده در سطح استان، عدم وجود يك پژوهشكده قوي و فعال ويژه بانوان و همچنین نبود بانك اطلاعاتي ويژه بانوان در مورد وضعيت فرهنگي، اقتصادي، اجتماعي و کمک های مالی در این زمینه را از جمله مشکلات پیش رو برای رفع مشکل این زنان رنج کشیده عنوان کرد. ازدواج‌هاي اجباري مشکل ساز است امام جمعه اهل سنت سراوان نیز در این رابطه به خبرنگار مهر گفت: ازدواج‌هاي اجباري متاسفانه در استان مشکلات زيادي را براي خانواده‌ها ايجاد کرده است. مولوي عبدالصمد ساداتي اظهار داشت: رضايت طرفين شرط عقد و نکاح است و اگر با عدم رضايت طرفين باشد تعهد قلبي را ايجاد نمي‌کند. وي ادامه داد: اگر دختري که به بلوغ نرسيده و بالغ نشده به اجبار خانواده مجبور به عقد با فردي شود که به وي علاقه ندارد، مي‌تواند درخواست طلاق کند وبر اساس آيات قرآن شرط ازدواج مجدد رعايت عدالت در بين همسران است و کسي که نتواند اين کار را انجام دهد، مرتکب حرام مي‌شود. مولوی ساداتی ادامه داد: بر مرد واجب است که عدالت را در فراهم کردن رفاه، حق زنان، مسکن، نفقه و رفتن و آمدن به منزل زنانش رعايت کند. وي افزود: حق زوجيت جدا از حق فرزند بر پدر است که لازم است هر کدام سر جاي خودش رعايت شود و از طرفی نام نکو و تربيت صحيح حق فرزند بر پدر و مادر است که بايد رعايت شود و پدر و مادري که توانايي تامين و تربيت فرزند را ندارند لازم نيست فرزند زيادي بياورند.