از چاووشی خوانی تا نخل برداری در یزد

کد خبر: 300564

صدیقه رمضانخانی بیان کرد: یکی از نمودهای بسیار گسترده و غنی در فرهنگ یزد سنت‌ها و آئین‌های مذهبی بوده که اکثر این آئین‌ها از دل سرزمین کهن یزد نشات گرفته و همراه با مردمانش پاییده است و امروز این آئین‌ها با باشکوه‌ترین وجه در زندگی این دیار جاری است

باشگاه خبرنگاران: صدیقه رمضانخانی ادامه داد: قبل از شروع آئین نخل برداری که روزهای تاسوعا و عاشورا انجام می‌شود پیش درآمدش مراسم‌های دیگری انجام می شد به طوری که قبل از نخل برداری، مراسم روضه خوانی، پوش کشیدن و چاووشی خوانی را داشتیم چاووشی خوانی وی اظهارکرد: چاووش خوان واژه‌ای با ریشه ترکی خوارزمی است و در فرهنگ دهخدا به معنی بانگ و سر وصدای گنجشک معنا شده و در معنای اصطلاحی، کسانی بودند که صدای گرم و پرشوری داشتند و اکثراً قاریان قرآن بودند که مورد تکریم مردم قرار داشتند و به صورت گروهی یا دو نفر دونفر به پشت بام‌ها و کوچه‌ها می‌رفتند و و در مرثیه امام حسین (ع) شعر می‌خواندند. این افراد در دبار شاهان و امرا هم نقش داشتند ولی نقش مردمی آنها این بود که در کوچه و پشت بام‌ها و پا پیشاپیش قافله‌هایی که به عتبات عالیات یا زیارت می‌رفتند حرکت می‌کردند. رمضانخانی اضافه کرد: از نظر هنری نیز این گروه حامل پیام رسالت خاصی بودند که در ماه محرم رسالت آنها این بود که زمانی که وسایل ارتباطی وجود نداشت عزاداری امام حسین(ع) را به گوش مردم برسانند. همچنین گروهی دیگر بالای پشت بام‌ها می‌رفتند و جار می‌زدند و با صدای بلند، بدون نظم و پیوسته شعر می‌خواندند تا مردم را با خبر کنند. پرسه زنی وی گفت: بعد از این مراسم آئین دیگری بنام پرسه زنی اجرا می‌شد به طوری که گروهی بنام پرسه زن از هیاتی از یک حسینیه جمع می‌شدند و فرد سیدی جلوی گروه حرکت کرده و آنها را هدایت می‌کرد و شخصی بنام علمدار علم به دست داشت و مردمی که سینه و سنج می‌زدند جمع می‌شدند و به حسینیه دیگر می‌رفتند؛ اعضای حسینیه جلودار به پیشواز آنها می‌آمدند و سر راهشان مردمی که صدای آنها را می‌شنیدند به آنها کمک مالی کرده و یا حبوبات، مواد غذایی، قند و برنج می‌دادند که بعدها به مصرف هیات می‌رسید. این گروه مردم را باخبر می‌کردند تا در مراسم روضه خوانی و نخل برداری و شامی که تهیه شده بود شرکت کنند. پوش کشیدن و روضه خوانی این پژوهشگر مراسم‌های دیگر را پوش کشیدن و روضه خوانی عنوان کرد و افزود: یکی از آئین‌های روضه خوانی، پامنبری بود؛ پامنبرخوان‌ها افرادی سید و خوش صدا بودند که اکثراً هم دو نفر بودند که با صدای بلند در مرثیه امام حسین(ع) و با هدف نظم بخشیدن به مجلس تا اینکه روحانی بعدی به منبر بیاید مرثیه می‌خواندند وی خاطرنشان کرد: روضه‌های معروف شامل روضه حضرت علی اکبر(ع)، حضرت علی اصغر(ع)، حضرت ابولفضل(ع) و روضه الوداع بود که روضه الوداع از پرشورترین و سوزناک ترین روضه‌ها محسوب می‌شد که در آن حادثه کربلا و وداع امام حسین (ع) با پسر یزرگش گفته می شد. وی از روضه خوان های معروف یزد به آیت الله صدوقی، حاج غلامرضا فقیه خراسانی، آیت الله مدرسی، محمد علی علومی و شیخ محمد زارچی اشاره کرد وی خاطرنشان کرد: بین مراسم هم کسانی بنام «سقا» بودند که معروف‌ترین سقاهای یزدی میرزا سقا و رضاسقا بودند که آب را از آب انبار داخل مشک کرده و به عزاداران امام حسین (ع) می‌نوشاندند. این افراد لباس سفید با کمربند مشکی می‌پوشیدند و به مردم آب می دادند. این پژوهشگر در مورد پوش کشیدن هم بیان کرد: پوش پارچه محکمی بود که به نقوش واقعه کربلا مزین بود و توسط مردم برپا می شد تا عزاداران حسینی از سرما و گرما در امان باشند، در زمان پوش بالا کردن هم چاووشی خوانان اشعاری را در رابطه با حادثه کربلا می‌خواندند. دوستداران امام حسین و جوانان قوی بنیه پوش را بالا می‌کشیدند. پوش روی تیرک بنا و استوار می‌شد و با گفتن یا حسین و یا ابوالفضل بالا کشیده می‌شد و بعضی از افراد قربانی کرده و یا صدقه می‌دادند تا اتفاقی نیفتد و در پایان هم نقل و شربت توزیع کرده و برای کسانی که پوش می‌کشیدند دعا می‌کردند. وی اضافه کرد: پوش پارچه سفیدی بود که کارخانه هراتی در یزد بافت آنها را بر عهده داشت و پوشدوزها پارچه‌های عریض را به هم وصل می‌کردند و نقوشی مانند شیر، فرشته، شمشیر، درخت سرو و ... بر روی آن می‌دوختند. با اشاره به مراسم سینه زنی افزود: دسته‌های شاه ابوالقاسم، فهادان، یوزداران، بعثت، باغ گندم و رنگرزها از دسته‌های سینه زنی مشهور یزد بودند و زنجیرزن‌ها شامل دسته خرمشاه، قلعه کهنه، کوشک نو، گازرگاه بود و از نوحه خوان‌های معروف یزد هم می توان به علی اکبر سعادتمند، حسین سعادتمند، محمد کاسب، مرحوم حاج عباس حسینی و همچنین آقایان آدابی، خویش داری و علایی اشاره کرد که سردسته هیات پشت باغ بودند. رمضانخانی تصریح کرد: همچنین دسته عرب‌ها که پرشورترین دسته عزاداری یزد بود لباس سیاه و بلندی بر تن می‌کردند، لباسشان را گل آلود می‌کردند و خاک بر سر می‌ریختند و با بیل و کلنگ در دست به امام زاده جعفر(ع) می‌رفتند که هنوز هم این کار را انجام می دهند. جغجغه زنی وی به مراسم دیگری بنام جغجغه زنی اشاره کرد و ادامه داد: حدود 70 یا 80 سال پیش مراسم سنگ زنی در میدان بعثت یزد اجرا می‌شد که به جغجغه زنی معروف بود که در مشهد و بغداد آباد مهریز هم اجرا می‌شد که امروز مجدداً این مراسم زنده شده است. رمضانخانی بیان کرد: در این مراسم افرادی لباس سیاه بر تن می‌کردند که نما اجنه بودند و ابزاری شبیه کوشکوب در دست گرفته و به طور مرتب به هم می‌زدند و اشعاری در رثای سرور شهدا می خواندند که شبیه سنج زنی امروزه بوده این هیات کاملاً از بین رفته بود و امروزه با تقلید از شهرهای دیگر بار دیگر زنده شده که بعضی از علما این مراسم را نهی می‌کردند. این هیات از بعثت تا میدان امیرچخماق حرکت می کرد. نخل برداری این پژوهشگر در خصوص مراسم نخل برداری هم گفت: نخل را با نمادهای آیینه، شیر، درخت سرو، کتیبه‌هایی با اشعاری در رثای امام حسین (ع) آذین می‌بستند به طوری که درخت سرو تمثیلی از پیکره امام حسین(ع) است و در فرهنگ ایرانی هم نشانه جاودانگی می باشد. همچنین چراغ دستی‌هایی (فانوس‌ها) به نخل آوزان می‌کردند تا مردم را به سمت محل قرار گرفتن نخل هدایت کند. وی ادامه داد: نخل دارای الوارهایی بودند که زیر آن قرار داشت و در دوران قدیم هر چوب متعلق به یک خانواده بود که عزاداران با فریاد یا حسین یا حسین نخل را بلند می‌کردند و یک نفر بالای نخل می‌ایستاد و با خواندن اشعاری، گروه را هدایت می‌کرد. وی افزود: نخل را به تعداد اعداد فرد یعنی سه بار، هفت بار و یا یازده بار پیرامون حسینیه چرخش می‌دادند و هر بار بعد از استراحت، مجدداً آن را بلند می‌کردند تا اینکه به جایگاه اولیه بر می‌گرداندند. وی گفت: همچنین بعضی حسینیه‌ها که نخل کوچکی داشتند آن را به حسینیه بزرگتر می‌بردند که نوعی مراسم پرسه زنی محسوب می شد. رمضانخانی خاطرنشان کرد: مراسم نخل برداری ظهر تاسوعا و عاشورا اجرا می‌شود و در بعضی محلات یا شهرهای یزد فقط ظهر عاشورا اجرا می‌شود.
۰

دیدگاه تان را بنویسید

 

اخبار مرتبط سایر رسانه ها

    نیازمندیها

    تازه های سایت

    سایر رسانه ها