در شهرهاي مقدس به خصوص مشهد و قم، همچنين در كنار اكثر امامزادهها، فروشگاههاي خاصي به فروش كالاهاي خاص مذهبي اختصاص دارند. كالاهايي نظير مهر، تسبيح، جانماز و... اما كالاهاي ديگري نيز در اين فروشگاهها نظير كفن، خاك كربلا، آب القمه و... به چشم ميخورند كه با توجه به اعتقادات خاص و مقدس مردم به مسايل مذهبي، اين سوال مطرح ميشود كه آيا مرجع قانوني خاصي براي رسيدگي به اصالت اين دست كالاها و بررسي صحت ادعاي فروشندگان آنها وجود دارد؟ در مدت زمان حدود دو ساعت توقف خبرنگار ما سه نفر از زائرين براي خريد آب القمه به فروشگاهي در نزديكي حرم حضرت معصومه(س) در قم مراجعه كردند و هيچ كدام از آنها به اصالت اين آب توجهي نكردند. به راستي اگر فرد شيادي قصد سوءاستفاده از اعتقادات پاك مشتريان اين دست كالاها را داشته باشد چه كسي متوجه خواهد شد؟ براي مثال، حدود 70 ميليليتر آبي كه به عنوان آب القمه در فروشگاههاي حاشيهء حرم حضرت معصومه (س) به فروش ميرسد، يك هزار تومان قيمت دارد. براي اثبات صحت اين ادعا كه اين آب، آب رود القمه است چه راهي وجود دارد؟ فروشندگان هم هيچ پاسخ قانعكنندهاي ندارند! با توجه به اينكه اكثر مشتريان
اين فروشگاهها زائران حرم پاك حضرت معصومه هستند، وجود شناخت خاص بين فروشنده و مشتري نيز منتفي است. حدودا از يك دههء اخير «مهر كربلا» در بازارهاي حاشيهء اماكن مقدس به صورت گسترده وارد شد. پيش از آن نيز اين مهرها كه از تربت مقدس سرزمين كربلا ساخته شدهاند در بازار ايران كه از اصليترين مصرفكنندگان اين كالا به شمار ميرود وجود داشت، اما با تغييرات و برداشته شدن برخي محدوديتها در مرزهاي غربي كشور ورود اين دست كالاها به كشور با سهولت بيشتري انجام شد. طبيعي است كه ايران با حدود 70 ميليون نفر جمعيت و اكثريت شيعه مذهب خود، اصليترين بازار براي اين كالا به شمار برود. مساجد، تكايا و حسينيهها، نمازخانه ادارات، كارخانهها و ارگانهاي دولتي و همچنين مدارس، اصليترين خريداران عمده مهر هستند. پس از آن نوبت به زائران و مصرفكنندگان ميرسد. مهر شيئي است با عمر بالا، تنها عامل از بين رفتن آن ساييده شدن و يا شكسته شدن است و شايد به طور طبيعي يك مهر حدود پنج تا هشت سال عمر مفيد داشته باشد! اما با اين حال خريد مهر، تسبيح و جانماز براي زائران به عنوان سوغات، مرسوم و رايج است و عمده دليل خريد مهر توسط زائران و
مصرفكنندگان شخصي نيز همين عمر است. دسته ديگر مهرها كه در تمام بازارها وجود دارند و محصول يك دههء اخير هستند، مهرهاي هوشمند و يا ركعت شمار هستند. اين مهرها با سازوكار خاص خود مناسب براي افراد سالمند و «كثيرالشك» هستند كه علاوه بر مهر بودن، موجب از بين رفتن شك در نماز هم ميشوند. مهر ، تسبيح و جانماز مهر و جانماز اصليترين كالاهاي اين بازار به شمار ميروند. مهرها يا از خاك مشهد مقدس ساخته شدند كه طبيعتا داخلي بوده يا از خاك سرزمين مقدس كربلا هستند كه به گفتهء فروشندگان همگي در كشور عراق توليد و به كشور وارد ميشوند اما جانماز و سجاده تقريبا تماما در ايران و به خصوص در قم و مشهد توليد ميشود. كارگاههاي متعددي به توليد جانماز و سجاده اختصاص دارد. جانماز و سجاده در انواع مختلف و از جنس پارچههاي مختلف و دوختهاي متفاوت در اين بازار وجود دارند. قيمت جانماز و سجادهها به طور متوسط از يكهزار تا هشت هزار تومان بر اساس نوع پارچه و اندازه و دوخت سجاده و جانماز متغير است. اما مهرها در سه دسته متفاوت شامل مهرهاي كوچك، متوسط و بزرگ از تربت كربلا و يا مشهد مقدس در بازار وجود دارند. مهرهاي مشهد از كوچكترين تا
بزرگترين به ترتيب 40 تا 200 تومان قيمت دارند. مهرهاي كربلا نيز از كوچكترين تا بزرگترين به ترتيب 100 تا 500 تومان قيمت دارند. به طور متوسط هر كدام از فروشگاههاي حاشيهء حرم مطهر حضرت معصومه (س) در قم روزانه حدود 200 تا 500 عدد مهر كربلا و حدود 100 تا 300 عدد مهر مشهد به صورت خردهفروشي، به فروش ميرسانند. همچنين متوسط عمده فروشي و ارسال مهر به شهرستانهاي ديگر براي هر فروشگاه روزانه حدود 800 تا يك هزار عدد مهر كربلا و 400 تا 700 عدد مهر مشهد است. اين بازار تقريبا در تمام طول سال به يك شكل ادامه دارد، فقط در بعضي از ماهها مانند ماه محرم و... همچنين در فصل تابستان كه سفرهاي زيارتي به اوج خود ميرسند اين بازار از رونق بيشتري برخوردار است. تسبيحها نيز در چهار دسته سنگي، گلي، چوبي و پلاستيكي وجود دارند. تسبيحهاي سنگي بيشتر زينتي هستند و بالاترين قيمت را به خود اختصاص ميدهند. اين تسبيحها معمولا از جنس سنگهاي قيمتي تراشيده ميشوند و بيشتر در عطر و انگشترفروشيها عرضه ميشوند! اما تسبيحهاي گلي، مانند انواع مهر از خاك و تربت اماكن مقدس ساخته ميشوند. به صورت خاص اين تسبيحها از خاك كربلا ساخته
ميشوند و بيشترين متقاضي را به خود اختصاص ميدهند. طيف خريداران تسبيحهاي چوبي را كه اكثرا از چوب زيتون ساخته ميشوند، تقريبا افراد جوان تشكيل ميدهند. برخي از اين تسبيحها به لحاظ زيبايي به عنوان گردنآويز نيز مصرف دارند. اما تسبيحهاي پلاستيكي عمدتا ايراني و تركيهاي هستند. تسبيحهاي تركيهاي از تمام انواع تسبيحهاي پلاستيكي قيمت بيشتري دارند. تسبيحهاي گلي و چوبي هر دو يك هزار تومان و تسبيحهاي پلاستيكي از 100 تومان تا يكهزار و پانصد تومان قيمت دارند. از آنجا كه مهر، تسبيح و جانماز هر سه در كنار هم به عنوان سوغات اين اماكن مقدس خريداري ميشوند، تعداد تقاضا به صورت مشترك براي تسبيح و سجاده و جانماز با تقاضا براي خريد مهر برابري ميكند. كفن خاك كربلا، آب رود القمه و كفنها همگي در مراسم كفن و دفن كاربرد دارند. از خاك كربلا براي تبرك در كفن جسد و از آب القمه براي متبرك كردن خود كفن استفاده ميكنند. كفن را به هيچ وجه نميتوان خريد و فروش كرد، از اين رو كفنها را با عنوان هديه مبادله ميكنند. بر روي كفنها عموما آياتي از قرآن نوشته ميشود. همچنين، بنا بر روايتي از يكي از ائمه معصوم (ع) اين آيات را با
نوعي رنگ كه در آن از زعفران استفاده ميشود، مينويسند. همچنين روي بعضي از انواع كفنها را با گلي از خاك كربلا مينويسند. انواع مختلف كفن را از پنج تا 11 هزار تومان هديه ميدهند. نوع زنانه يا مردانه كفنها در قيمت هديه آنها تاثير چنداني ندارد، نوع نوشته و نوع آياتي كه روي كفن نوشته شدهاند و همچنين جنس پارچهء كفن تعيينكننده قيمت هديهء آن هستند. خاك كربلا نيز به قيمت يكهزار تومان و برابر با قيمت آب القمه در اين بازار به فروش ميرسد. زائران روزانه حدود چهار تا پنج عدد از اين كفنها را با عنوان هديه از اين فروشگاهها تهيه ميكنند. لازم به ذكر است كه موارد استفاده از آب القمه و خاك كربلا تنها شامل مراسم كفن و دفن اموات نميشود، اما عمده مصارف آنها همين است. با توجه به اين امر، ميزان تقاضا براي خريد آب القمه و خاك كربلا نيز تقريبا با تقاضا براي خريد كفن برابري ميكند. روزنامه سرمايه
دیدگاه تان را بنویسید