ماجرای توصیه آیت‌الله بهجت به صنعت نفت

سرویس اقتصادی « فردا »:

علی مروی حدود یک ماه پیش توانست بعد از سید مسعود میرکاظمی، ریاست کمیسیون انرژی را بدست آورد. وی که دارای لیسانس روانشناسی از دانشگاه فردوسی و فوق لیسانس علوم سیاسی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران است در سه دوره، چهارم، پنجم و نهم به عنوان نماینده مردم نیشابور و فیروزه در مجلس برگزیده شد.

مروی همچنین مدتی را به عنوان معاون وزیر نفت در امور حقوقی و مجلس وزارت نفت، در صنعت نفت گذراند اما با آغاز انتخابات نهمین دوره مجلس شورای اسلام از این سمت استعفا داد و دوباره به مجلس بازگشت.

رئیس کمیسیون انرژی مجلس به برخی از سؤالات خبرنگاران این خبرگزاری پاسخ داد که مشروح این گفت‌وگو در ادامه آمده است.

** بسیاری از مشکلات کشور با عمل به توصیه آیت‌الله بهجت حل می‌شود

هیئت رئیسه جدید کمیسیون انرژی چه برنامه‌هایی برای کمک به وزارت نفت در اجرای بهتر طرح‌های این وزارتخانه دارد؟

مروی: اعتقاد من بر این است که کارِ گروهی باید با مشورتِ سایر اعضا انجام شود. انتخاب هیئت رئیسه جدید کمیسیون انرژی، همزمان شد با تعطیلات مجلس به همین دلیل تاکنون کمیسیون تنها چند جلسه برگزار کرده است. اما مواردی را در همین زمینه بیان می‌کنم که نظر من است. البته آنچه که به تایید هیئت رئیسه و اعضا برسد در آینده اعلام خواهد شد.

اولین وظیفه نمایندگان مجلس قانونگذاری است، اما در حال حاضر به اندازه کافی قانون وجود دارد و نیازی به قانون جدید نیست؛ در واقع باید بُعد نظارتی کمیسیون انرژی تقویت شود که این کار با حضور مسئولان و وزیران دولت در کمیسیون و ارائه گزارش توسط آنها و بازدید نمایندگان و گزارشهای دریافتی از عملکرد این دستگاه - بر اساس آئین نامه- انجام می‌شود.

زمانی خدمت مرحوم آیت الله بهجت رسیدم، ایشان چندین بار تنها یک جمله را تکرار فرمودند که به همه همکارانتان تاکید کنید و ‌آموزش دهید بر " حفظ امانت و ترک خیانت" . ما هم این جمله را مکتوب و در میان کارکنان و مدیران وزارت نفت توزیع کردیم. این جمله بسیار مهم است که اگر به آن عمل کنیم و بر انجام آن خوب نظارت کنیم، بسیاری از مسائل و مشکلاتی که الان در حوزه های مختلف داریم، حل خواهد شد.

ما نیز این جمله را به عنوان یک اصل در کمیسیون انرژی در بُعد نظارتی خواهیم داشت و امیدواریم که همکاران و دوستان در دستگاهها این مسائل را رعایت کنند؛ بالاخره از بیت المال مسلمین، ‌آن هم در نظامی که خون‌بهای هزاران شهید است نمی‌توان ساده گذشت.

اجرای قانون نیز یکی دیگر از موارد مهم است؛ یعنی کمیسیون انرژی به اجرای قانون در دستگاههای مرتبط با این کمیسیون حساس خواهد بود. نظارت بر تامین نیازمندیهای مردم در بخش سوخت، آب و برق، کمک به وزارتخانه نفت و نیرو برای تحقق اقتصاد مقاومتی، رفع موانع توسعه میدانهای مشترک نفتی و گازی به ویژه توسعه فازهای پارس‌جنوبی، گاز رسانی به شهرهای کوچک و روستاها و در کل حمایت از صنعت نفت به عنوان پیشران اقتصادی کشور از جمله برنامه‌های کمیسیون انرژی خواهد بود.

همچنین طرح حمایت از صنعت برق در دستور کار مجلس است؛ در این طرح به کاهش تلفات و بهینه‌سازی مصرف سوخت، توسعه و بهینه‌سازی شبکه‌های انتقال، تعیین تکلیف بدهی وزارت نیرو با پیمانکاران از محل واگذاری نیروگاهها (تهاتر)، توجه شده است که با توجه به اهمیت آن امیدواریم در صحن مجلس تصویب شود.

مسئله مهم دیگر آب است؛ آب یکی از اولویتهای کمیسیون انرژی است. ما نگران هستیم؛ چراکه اگر در بخش آب مراقبت جدی انجام نشود با مشکل مواجه خواهیم شد. الان تنها راه در این زمینه، مصرف بهینه و تغییر الگوی مصرف در بخش خانگی و کشاورزی است.

در مورد انرژی هسته‌ای نیز مجلس و کمیسیون انرژی تا حد امکان کمک خواهند کرد. اگر این موارد در کمیسیون انرژی تکمیل و تصویب شود، برنامه دوسال باقی مانده از دوره نهم مجلس خواهد بود.

** طرح وزارت نفت منطبق بر اقتصاد مقاومتی است

اگر برنامه تدوین شده توسط وزارت نفت در اقتصادی مقاومتی را با برنامه آقای زنگنه برای کسب رأی از مجلس برای رسیدن به وزارت نفت و حتی با برنامه پنجم توسعه کشور مقایسه کنید، چندان تفاوت بین آنها وجود ندارد. در این برنامه عنوان شده است که اهداف مورد نظر در شرایط تحریم قابل دسترسی است! این در حالیست که حتی رسانه‌های خارجی هم برنامه مورد نظر را رؤیایی قلمداد کردند.

مروی: مظورتان این است که باید برنامه اقتصاد مقامتی وزارت نفت با برنامه آقای زنگنه در هنگام رأی اعتماد مغایرت داشته باشد؟

نه؛ اما عمدتاً دستگاهها برنامه‌های عادی خود را در قالب اقتصاد مقاومتی اعلام می‌کنند، در حالی که باید شاخصهای اقتصادی مقاومتی در برنامه عملکرد اعمال شود.

مروی: بله، البته در حال حاضر برنامه جناب زنگنه را در زمان رأی اعتماد به یاد ندارم ولی اگر سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی را با برنامه‌ای که آقایان داده‌اند مقایسه کنید، همه بندهای آن با سیاست اقتصاد مقاومتی تطبیق داده شده است. اقتصاد مقاومتی یعنی این که بتوانیم بر روی پای خود بایستیم. یعنی نیازی به دیگران نداشته باشیم و با آفت تحریم دچار شکنندگی نشویم.

بحثی که الان در قالب اقتصاد مقاومتی، سیاستهای کلی برنامه‌های پنج ساله، رهنمودهای مقام معظم رهبری مطرح می‌شود، در قالب جدایی بودجه از درآمدهای نفتی در اواسط دوره چهارم مجلس که کمیسیون تلفیق تشکیل شد، مطرح بود؛ از آن پس جدایی بودجه از نفت هر سال در کمیسیون تلفیق مطرح می‌شد. هر سال هم دولت می‌گفت که امسال بماند از سال آینده عمل می‌کنیم. یکی از دغدغه‌های حضور من در کمیسیون انرژی، جدایی بودجه از نفت بود. آقای لوکاس - پنجمین اقتصاددان برجسته دنیا- در گفت‌وگویی که با اقتصاددانهای ایرانی داشت گفته است: "تا زمانی که بودجه را از نفت جدا نکنید به هیچ جا نمی‌رسید. نروژ کشوری مانند شماست، آنها تورمی یک رقمی دارند. تعجب می‌کنم کشوری که می‌تواند از طریق مالیات درآمد داشته باشد، از نفت در بودجه‌اش استفاده می‌کند."

اگر اقتصاد از نفت جدا نشود دچار مشکل خواهیم شد. رهبر معظم انقلاب 20 سال قبل اعلام کردند که باید در نفت به گونه‌ای عمل کنیم که اگر روزی اراده کردیم درِ چاههای نفت را ببندیم،‌ بتوانیم. اما در عمل این اتفاق نیافتاد. الان در بحثهایی که مطرح شده تقریبا به این سمت پیش می‌رویم؛ یعنی تلاش می‌کنیم، بودجه از نفت جدا شود. مجلس نهم این مطلب را به خوبی دنبال می‌کند. نشانه‌های آن را در بودجه می‌شود دید؛ به طوری که سال اولی که بودجه تصویب شد 14.5 درصد از درآمد صادرات نفت، به صنعت نفت، دو درصد به مناطق محروم نفتخیز و 24 درصد صندوق توسعه ملی اختصاص یافت؛ این حرکت اولیه جدایی بودجه از نفت بود. امسال سهم صنعت نفت 14.5 درصد از کل تولید نفت شد. همچین 29 درصد درآمدهای نفتی به صندوق توسعه ملی اختصاص یافت. بدون این رقم صنعت نفت نمی‌تواند به اهداف خود برسد. مخصوصاً با توجه به توسعه میدانهای مشترک ایران با همسایگانش مانند پارس‌جنوبی که طرف قطری سهم بیشتری می‌برد و ما هنوز در این زمینه خیلی مشکل داریم. میدانهای مشترک باید از طریق درآمد نفتی، سرمایه‌گذاری خارجی و بخش خصوصی توسعه یابد.

** عملی شدن طرح اقتصاد مقاومتی وزارت نفت بسته به کمک دولت و مجلس است

از نظر شما چقدر این برنامه عملیاتی است؟

مروی: بستگی به کمک دولت و مجلس به صنعت نفت دارد. نفت درآمدی ندارد. باتوجه به این که سرمایه‌گذار خارجی نیست و یا کم است، امیدواریم با تسهیل شرایط تحریم، بشود از سرمایه خارجی هم استفاده کرد. مورد دوم پالایش است، آن زمان تاکید می‌کردیم که نفت خام نفروشید؛ چراکه با تبدیل نفت به فرآورده، هم می‌توان ارزش افزوده بیشتر و هم کاهش وابستگی در این زمینه ایجاد کرد. مسئله تحریم به خاطر فروش نفت خام است، نفت خام را به چند کشور می‌فروشیم؟ این در حالیست که همه کشورها خواهان فرآورده نفتی هستند. در این برنامه این موارد دیده شده است. تولید روزانه حدود 5.7 میلیون بشکه نفت خام و سه میلیون هم تولید فرآورده نفتی تا سال 97. گام اول هم در این زمینه برداشته شده است؛ ساخت هشت پالایشگاه 60هزار بشکه‌ای میعانات گازی در دستور کار قرار گرفت است.

** ساخت پالایشگاههای کوچک طبق مطالعات وزارت نفت اقتصادی است

البته با توجه به این که شهاب‌الدین متاجی کجوری؛ مدیر برنامه ریزی تلفیقی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی درمورد ساخت پالایشگاههای کوچک اعلام کرده است که "ساخت این پالایشگاهها بدون آن که از منطق قوی برخوردار باشد بر سر زبانها افتاده است؛ چرا که نفت خام و میعانات گازی کشور دارای گوگرد زیاد و موادی است که نیاز به تصفیه‌های پیچیده دارد ساخت پالایشگاه‌های کوچک در کشور مناسب و اقتصادی نیست؛ باید هزینه زیادی صرف شود تا این پالایشگاهها قابلیت تولید فرآورده نفتی با کیفیت بالا را کسب کنند." این گفته‌ها دقیقا متضاد با اقتصاد مقاومتی است.

مروی: این موضوع یک بحث کارشناسی است. طبق مطالعاتی که انجام شده است پالایشگاههای کوچک در دنیا توسعه زیادی داشته است.

اما ساخت پالایشگاه با این حجم از خوراک مربوط به دهه 60 میلادی است و دیگر در جهان چنین پالایشگاههایی ساخته نمی‌شود.

مروی: کارشناسان در یک سقفی با هم اختلاف دارند. برخی معتقدند که کمتر از 40 هزار بشکه غیر اقتصادی است اما بالاتر از آن مناسب است. شاید به همین دلیل هم وزارت نفت ظرفیت پالایشگاهها را 60 هزار بشکه تعیین کرده است. در گزارشهایی که به ما می‌دهند، پالایشگاههای 60 هزار بشکه‌ای صرفه اقتصادی دارد. ضمن این که ساخت پالایشگاه بزرگ سرمایه زیادی می‌خواهد و درحال حاضر چنین سرمایه‌گذاری وجود ندارد. اما برای ساخت پالایشگاههای کوچک سرمایه‌گذار وجود دارد.

فرآورده های نفتی تولید در این پالایشگاهها با چه کیفیتی تولید می‌شود؟

مروی: کیفیت فرآورده در پالایشگاه کوچک و بزرگ فرقی نمی‌کند. تکنولوژی پیشرفت چشمگیری داشته است؛ به طوری که ما هم در حال ارتقای کیفیتها هستیم و از دانش روز، برای پالایشگاههای کوچک استفاده می‌کنیم. دنیا، بنزین یورو5 مصرف می‌کند در حالی که ما هنوز به دنبال بنزین یورو4 هستیم.

آیا مجلس می‌تواند اقتصادی بودن ساخت پالایشگاههای کوچک را بررسی کند یا تنها متکی به گزارشهایی است که وزارت نفت ارائه می‌دهد.

مروی: ما از گزارشهای کارشناسان وزارت نفت هم استفاده می‌کنیم؛ البته سایر دستگاههای نظارتی و دیوان محاسبات هم گزارش می‌دهند.

** دعوت وزیر نیرو به کمیسیون انرژی برای حل مسئله آب

طبق آمار وزارت نیرو، حجم آب پشت سدها نسبت به سالهای گذشته حدود 30 درصد کاهش داشته است این در حالیست که گزارشهای رسمی از سوی این وزارتخانه نشان می‌دهد تولید انرژی برق آبی در سال جاری بیش از 9 درصد و در مواردی 20 درصد افزایش داشته است؛ این یعنی آب سدها را تخلیه می‌کنند تا برق تابستان تأمین شود. به نظر می‌رسد دولت به خاطر اینکه با فشار رسانه‌ای در پی اعلام خاموشیهای برنامه‌ریزی شده برق مواجه نشود، به هر قیمتی حتی از دست رفتن منابع آبی پشت سدها که مدیریت آن برای کشت پاییزه ضروری است، اقدام به جلوگیری از قطعی برق می‌کند. آیا فدا شدن منابع آب شرب و کشت پاییزه به پای تولید برق، تاکنون در کمیسیون انرژی طرح و مورد بررسی قرار گرفته است؟

مروی: نه؛ کمیسیون انرژی تازه وارد بحث آب و برق شده است. تاکنون کمیسیون انرژی جلسه‌ای با حضور وزیر، معاونان وزارت نیرو و کارشناسان این بخش برگزار نکرده است تا این بحث جدی دنبال شود. قبل از تعطیلات، وزیر نیرو برای پاسخ به سؤال برخی اعضا به کمیسیون انرژی آمد که وی در این جلسه بحثهای کلی وزارتخانه را مطرح کرد. یک جلسه‌ای دیگر با حضور وزیر نیرو درباره اعتبارات و کسریها صحبت شد. در جلسات آینده بنا داریم وزیر و معاونان او را در بخش آب به کمیسیون دعوت کنیم تا مواردی که شما اشاره کردید بررسی شود.

** همکاری 4 کمیسیون برای حل مسئله آب

با توجه به اینکه هیئت رئیسه کمیسیون تازگی تغییر کرده و قرار است در جلسه‌ای وزیر و معاونانش برای ذکر مسائل کلی و معارفه حضور پیدا کنند، از طرفی دیگر نمایندگان برخی استانها در مورد مسائل جاری آب و برق استان خود از وزیر نیرو سوالاتی دارند که در برنامه کمیسیون انرژی قرار می گیرد، اگر بررسی مسائل مهمی چون مدیریت ذخایر آبی کشور بعد از این مسائل در برنامه بررسی کمیسیون انرژی قرار بگیرد، آن وقت کاری از دست نمایندگان هم برنمی‌آید و عدم رسیدگی به موقع به این مسئله ممکن است به جیره‌بندی آب در پاییز ختم شود. فکر نمی‌کنید نیاز است به صورت ویژه و در اولین فرصت مسئله مدیریت منابع آب در کمیسیون بررسی شود؟

مروی: مسئله‌ای که در زمینه آب اشاره شد در کمیسیون انرژی بررسی نمی‌شود. در کمیسیون انرژی فقط بحث انرژی برقآبی و مسائل مربوط به نیروگاههای آبی مطرح است.

یعنی آب شرب به کمیسیون انرژی مربوط نمی‌شود؟

مروی: نه، بر اساس آیین‌نامه مجلس، وظایفی که به کمیسیون انرژی محول شده فقط نیروگاهها است و بقیه مسائل آبی مربوطه به کمیسیون کشاورزی و کمیسیون عمران است. به همین دلیل هم ما پیشنهادی در هیئت رئیسه کمیسیون مطرح کردیم که به طور مشترک، چهار کمیسیون انرژی، کشاورزی، عمران و صنعت مسئله آب را بررسی کنند.

یعنی یک مدیریت جامع در مجلس روی مسئله آب اعمال شود؟

مروی: بله، همینطور است.

این موضوع چه زمانی محقق می شود؟

مروی: در هیئت رئیسه کمیسیون انرژی مطرح شد و قرار است من با رؤسای سه کمیسیون دیگر در این زمینه صحبت کنم.

بر این اساس مسئله آب همانطور که در دولت متولی مشخصی ندارد، به نظر می رسد در مجلس نیز مغفول مانده و هیچ کمیسیونی به صورت جدی وارد بحث آب نمی شود.

مروی: نه اینطور نیست، آیین نامه مجلس، "آب" را بین کمیسیونها تقسیم کرده و وظایف هر کمیسیون تقریباً مشخص شده است.همان‌طور که اشاره شد، بهتر بود مسئله آب به‌ صورت یکپارچه دیده می‌شد، اما در آیین نامه مجلس اینگونه دیده شده است، بنابراین تصمیم گرفته شد چهار کمیسون یاد شده به همراه وزارتخانه‌های مرتبط مسئله آب در کشور را دنبال کنند.

البته باید توجه داشت این مشکلی که برای ما پیش آمده مشکلی نیست که ظرف ماههای اخیر اتفاق افتاده باشد، این مشکلی است که سالهاست اقصی نقاط کشور با آن رو به رو هستند؛ مثلا استان خراسان در پانزدهمین سال خشکسالی است. این در حالیست که از همان ابتدا باید برای این موضوع برنامه‌ای مشخص تعریف می‌شد. با مشاهد کاهش نزولات باید به سراغ راهکارها می‌رفتیم که بهترین راهکار هم افزایش بهره وری آب و مصرف بهینه است.کارشناسان معتقدند تدوین طرح جامع آب برای کشور ضروری است؛ چراکه اگر برنامه جامعی برای مدیریت آب وجود داشته باشد، مشکلات این حوزه کم خواهد شد.

** دولت زمانی را برای ارائه طرح جامع آب به مجلس تعیین نکرده است

طرح جامع آب کشور حدود دو سال در دست بررسی است. هر زمانی هم که از دولتمردان در مورد تدوین نهایی این طرح پرسش می‌شود، اعلام می‌کنند که در حال بررسی است!

مروی: برای استان خراسان به ویژه شهرستان نیشابور، طرح جامع مدیریت منابع آب انجام شد. اگر چه این طرح باید برای کل کشور تهیه شود اما اکنون برای رفع مشکلات آبی کشور هیچ چاره ای جز افزایش بهره‌وری در مصرف آب نداریم.

دولت زمانی را برای تدوین طرح جامع آب و ارائه به مجلس برای تصویب آن تعیین کرده است؟

مروی: نه؛ تاکنون زمانی مشخص نشده است. با توجه به این که باید سند ملی آب تدوین شود، این مسئله در جلسه جامعی که با حضور تمام کمیسیونهای مربوطه و 4 وزیر برگزار خواهد شد، مطرح می‌‌شود.

** واردات آب از تاجیکستان

درمورد دریاچه ارومیه به نظر می‌رسد دولت با این عنوان که یک دهه پیش باید کار احیای دریاچه ارومیه شروع می‌شد، یک برنامه بیش از 10 سال برای احیای این دریاچه ارائه داده است. بهتر نیست با توجه به وضعیت بحرانی این دریاچه وزارت نیرو، ابتدا اقدامات کوتاه مدت را به صورت ویژه برای احیای آن اجرایی کند؟

مروی: برنامه وزارت نیرو در این زمینه شامل، برنامه‌های کوتاه مدت هم می‌شود. برای جوابگیری سریع تر شش روش مختلف طراحی شد. الان نیز این راهکارها دنبال می‌شود. آقای نوبخت هم اعلام کرده که مبلغی برای اجرای این روشها اختصاص یافته است. همچنین مشخص شده که چقدر از این مبلغ برای امسال و چقدر برای سالهای آینده است.

البته وزیر نیرو، در پاسخ به سوال یکی از نمایندگان در همین رابطه، شش روش مختلف را برای انتقال آب معرفی کرد که اقدامات اجرایی آنها شروع شده است؛ البته این روشها زمان بر است. مثلا 20 کیلومتر تونل زدن، کاری نیست که امروز و فردا به نتیجه برسد. بعضی از راهکارها راههای کوتاه مدت بود، اما برخی راهکارها هم طولانی مدت است و نیاز به اعتبار دارد که دولت تاکنون بودجه آن را تصویب کرده و سهم امسال را هم تخصیص داده است.

در دیدار مجمع نمایندگان خراسان با رئیس جمهور، مسئله آب به خصوص برای سه استان خراسان و استانهای جنوبی مانند کرمان و سیستان بلوچستان و حتی یزد مطرح شد. در این جلسه، بحث انتقال آب از تاجیکستان هم مطرح شد. اهمیت مسئله آب در حدی است که رئیس جمهور برای آن یک کارگروه تشکیل داد؛ پس دولت هم اکنون بحث آب را جدی گرفته است.

** چرا واردات آب از تاجیکستان اجرایی نشد؟

مروی: این کار مجوز می ‌ خواست. البته وزارت نیرو هم با این موضوع موافق بود و اعلام کرد اگر این پروژه عملیاتی شود، برای انتقال گاز به این کشور مشکلی وجود ندارد. هم اکنون هم برای انجام این کار کارگروهی تشکیل شده است.علاوه بر انجام مطالعات توسط کارشناسان وزارت نیرو، یک کارگروه از نمایندگان مجلس تشکیل شده است که بحث انتقال آب از تاجیکستان به ایران را دنبال می‌کنند.

** صادرات آب نداریم

** آیا صادرات یواشکی آب به حوزه خلیج فارس داریم؟

مروی: چرا یواشکی؟

** چون در 10 سال گذشته این موضوع مطرح بود و به آن جنبه استراتژیک هم داده‌اند تا این‌گونه کشورهایی مثل کویت با واردات آب از ایران به کشور ما وابسته شوند، البته بعد اعلام شد جلوی طرح صادرات آب به خاطر کمبود آبی که داخل کشور وجود دارد گرفته شد. الآن صادرات آب داریم یا نه؟

مروی: نه ؛ تاکنون بحثی در مورد اجرایی شدن صادرات آب به حوزه خلیج فارس نداشتیم. ممکن است در کمیسیون‌های تخصصی دیگر این موضوع در حال مطالعه باشد اما در کمیسیون انرژی چیزی تاکنون مطرح نشده است، اگر هم کار مطالعاتی صورت گرفته به مرحله اجرا نرسیده است. قطعا الان با مشکلات مالی که دولت دارد نمی‌تواند اینکار را انجام دهد؛ هم اکنون وزارت نیرو 23 هزار میلیارد تومان بدهی دارد که باید با اتخاذ شیوههای مناسب پرداخت شود؛ چراکه ادامه این وضعیت موجب کاهش توان پیمانکار می‌شود؛ مگر چقدر پیمانکاران توان مالی دارند که در این حجم از وزارت نیرو طلب داشته باشند.

** برنامه جامع انرژی تا پایان برنامه پنجم تدوین نمی‌شود

مسئله ای که در مجلس هشتم مطرح بوده و در مجلس نهم هم به نظر می‌رسد وضعیتش کاملا نامشخص است تهیه سند ملی راهبردی انرژی کشور است که به تبع آن قرار بود برنامه جامع انرژی کشور تدوین شود. سرنوشت این طرح به کجا رسید؟

مروی: کارهایی انجام شده‌است؛ البته وزارت نیرو، وزارت نفت و سازمان انرژی اتمی هر کدام، جداگانه مطالعاتی انجام داده‌اند.

بر این اساس برنامه جامع انرژی کشور که قرار بود تا نیمه سال 91 تدوین و ابلاغ شود تا پایان برنامه پنجم توسعه هم تدوین نمی شود.

مروی: بله، متأسفانه. شاهد هستیم که این وضعیت برای بسیاری از قوانین ایجاد شده است.

زمان‌بندی برنامه پنجم کارشناسی شده نبود یا عملکرد مجلس هشتم و نهم و توقفی که به تبع واگذاری مدیریتها افتاد منجر به تدوین نشدن این طرح در زمان مشخص شد؟

مروی: طبیعی است این تغییرات بالاخره اثرگذار است.

منبع: تسنیم