عراق و سوریه پس از داعش چه سرنوشتی دارند؟ / بیم‌ها و امیدها در خصوص آینده بحرانی به‌نام سلفی‌ها + تصاویر

سرویس سیاسی «فردا»: در حالی آمار تلفات جنگ سوریه از مرز 200000 نفر عبور می‌کند که بی‌شک موضوع سوریه به یکی از بزرگترین بحران‌های بشری از ابتدای قرن 21 تبدیل شده است. یکی از مهمترین ویژگی‌های این جنگ این است که می‌توان آن را بزرگترین جنایت تروریستی در یک دهه گذشته نامید که از طریق ایجاد اختلافات قومی و قبیله‌ای ادامه پیدا کرد.

بخشی از مردم سوریه تلاش کردند تا با امتیاز گرفتن از دولت این کشور آزادی‌های اجتماعی بیشتری را بدست بیاورند اما همزمان عده‌ای از شکاف بوجود آمده در این میان سواستفاده کرده و با ساختن یک سناریوی دروغین تلاش کردند تا سوریه در حال پیشرفت را به یک باره متوقف کنند . آمارها نشان می‌دهند که تولید ناخالص داخلی سوریه در فاصله سال‌های 2000 تا 2010 با رشد خیره‌کننده‌ای روبرو شد و این کشور توانست با قرار گرفتن در کنار ایران اقتدار منطقه‌ای ویژه‌ای بدست آورد.

خاطرات عده‌ای از نیروهای گروه تروریست ارتش آزاد سوریه و خانواده‌های آنها مشخص می‌کند که آنها هرگز تصور نمی‌کردند که روزی با چنین شرایط بحرانی و اسفناکی روبرو شوند. علی از جمله افرادی بود که چندی پیش به ارتش آزاد سوریه پیوست و زن و فرزندان خود را در درعا تنها گذاشت او امروز هیچ خبری از سرنوشت خانواده خود ندارد. این تنها یکی از هزاران فردی است که در بحران بوجود آمده در سوریه گرفتار شده و راه خروجی برای خود نمی شناسد؟ علی اکنون بخاطر اقدام علیه امنیت کشور متهم است در عین حال برخی افراطی‌های گروه‌هایی چون النصره و داعش بدنبال سربه نیست کردن وی هستند .

از سوی دیگر مناطقی از سوریه و شمال عراق که در تصرف تروریست‌های داعش است نوعی جدیدی از اختلافات را تجربه می‌کند. مناطق روستایی سوریه و عراق اغلب دارای ساختار اجتماعی قومی و قبیله‌ای هستند و همین موضوع سبب شده تا تروریست‌ها حداکثر استفاده ممکن را از فضای اختلافات موجود ببرند به قول روزنامه گاردین داعش درست بر روی گسل‌های اجتماعی این دو کشور قدم می‌زند و با استفاده از سیاست اختلاف بیانداز و حکومت کن تمام مناطق تصرف شده خود را مدیریت می‌کند.

موضوع اختلافات در سوریه به اختلافات در کل منطقه خاورمیانه بسط پیدا کرد تا جایی که تمام گروه‌های مدعی در این منطقه حساس امروز درگیر بحران سوریه هستند حتی ممکن است در آینده‌ای نه‌چندان دور ماجرای سوریه یک بحران بین‌المللی جدی تبدیل شود که با توسعه این بحران با کشورهای حساسی چون ترکیه، اردون و از همه مهم‌تر لبنان پتانسیل بسیار ویژه‌ای برای این موضوع وجود دارد.

در کنار اختلافات ایجاد شده در بحران سوریه زمینه برخی از مشارکت‌ها در خاورمیانه فعال شده است چنانچه حداقل در ظاهر امر آمریکا برای اولین بار در طول سه دهه گذشته با تأثیرگذارترین قدرت‌های منطقه یعنی ایران و حزب‌الله لبنان برعلیه یک دشمن مشترک ولی نه در یک جبهه واحد در حال جنگ است. آمریکا و ایران دو قطب مخالف هم در ماجرای سوریه و حکومت بشار اسد هستند اما افراطی‌گری داعش هر دو کشور را در یک موضع مشترک قرار داده است که البته ویژگی اصلی آن چرخش آمریکا در قبال تحولات خاورمیانه و همسو شدن با ایران است.

نوع سوم روابط عجیب در خاورمیانه ایجاد رابطه صمیمانه بین آمریکا با دو طرف درگیری‌های قدیمی و ریشه‌دار در منطقه است به گونه‌ای که آمریکایی‌ها از طرفی از دولت اردوغان برای حضور در ائتلاف ضد داعش دعوت می‌کنند و از طرفی دیگر با ارسال سلاح برای اعضای گروهک تروریستی پ.ک.ک که سال‌هاست در لیست سازمان‌های تروریستی سیا قرار دارد برای آزادی کوبانی اقدام می‌کند.

کمک‌های ایران برای مقابله با داعش 13 هفته قبل از حملات هوایی آمریکا در عراق آغاز شد و به اذعان مقامات کردستان عراق، ایران عامل اصلی ممانعت از پیشروی داعش در مناطق کردنشین بوده است.

سایت آتلانتیک در مقاله‌ای می‌نویسد قاسم سلیمانی یکی از شناخته شده‌ ترین چهره‌های منطقه خاورمیانه و کسی است که به‌عنوان عامل کشته شدن بسیاری از نیروهای آمریکایی در عراق معروف است. فرمانده سایه یا همان سلیمانی طراح اصلی عملیات دفاع از بغداد، اربیل و آمرلی است و عراق امروز در کنترل سه گروه اصلی نزدیک به ایران یعنی عصائب اهل الحق، گردان‌های حزب‌الله و سپاه بدر است. قطعا آمریکایی ‌ها حاضر نیستند تا حضور پر رنگ ایران را در عراق شاهد باشند لذا در آینده استراتژی‌های متفاوتی را در پیش خواهند گرفت.

مجموع آنچه در عراق و سوریه در حال رخ دادن است بسیار پیچیده است ممکن است تا چندین سال بعد از سرکوب داعش به درگیری‌های قومی و قبیله‌ای در این کشورها دامن بزند. چرا که استراتژی اختلاف انداز و حکومت کن داعش در کنار استراتژی دوستی آمریکا با تمام گروه‌ها و تجهیز آنها می‌تواند تا مدت‌ها دامنه اختلافات قومی بوجود آمده توسط دولت اسلامی را با چاشنی سلاح‌های آمریکایی به رنگ قرمز تبدیل کند.