خانه‌های سیاه و سفید شطرنج مذاکرات هسته‌ای/توافق نهایی برای آمریکا چقدر مهم است؟

برخی از اخبار از سخت‌تر شدن فضای مذاکرات خبر می‌دهد. بسیاری از تحلیل‌گران سیاسی تضاد منافع آمریکا و ایران در مذاکرات را از علل احتمالی شکست مذاکرات مطرح می‌کنند. اما با نگاهی دقیق‌تر شاهد آن هستیم که در پس اظهارات تند و بعضا متناقض مقامات آمریکا تمایل زیادی به ایجاد یک توافق با ایران نهفته است. اوباما در جریان مذاکرات هسته‌ای مسقط صحبت‌های همیشگی و اتهامات مختلفی را علیه ایران تکرار کرد اما به زعم کارشناسان این موضوع خود یک تاکتیک برای پشتیبانی مذاکره کنند جهت کسب امتیازات بیشتر است. این یک تاکتیک است که «وقتی حتما می خواهید توافق کنید باید بگویید برایم مهم نیست که توافق می شود یا نه؟» کارشناسان مطرح می کنند که طرفین به مرحله ای رسیده اند که در عرف دیپلماتیک نقطه عطف و مرحله برگشت ناپذیر محسوب می شود. این برای نخستین بار است که ایران و آمریکا تا این اندازه در رسیدن به توافق به یکدیگر نزدیک شده اند که تجربه نشان داده است که باید از فرصت به وجود آمده به خوبی استفاده کرد. از سوی دیگر باید به تکاپوی و تقلای بیشتر مخالفان موضوع تحریم بپردازیم که این خود پیام‌های متفاوتی را مخابره می‌کند. عربستان سعودی اخیرا بازی جدیدی را علیه ایران و کشورهای دیگر نظیر روسیه آغاز کرده است که به نوعی نشان دهنده حساس تر شدن فضای روانی پیرامون مساله هسته‌ای ایران است. بازی اخیر برخی کشورهای منطقه به خصوص عربستان سعودی برای کاهش 30 دلاری قیمت نفت در خلع حضور بین المللی ایران شکل می گیرد. این بازی شبیه همان بازی است که عربستان در سال 86- 1985 با سرازیر کرد نفت به بازار به یکباره قیمت نفت را به یک چهارم رساند و در دوران جنگ سرد منجر به شکست شوروری شد. موضوع جالب توجه در این روند منافع متناقضی است که علیه مساله هسته‌ای ایران در منطقه شکل گرفته است. عربستان مخالف این مذاکرات است زیرا خود را به طور روانی رقیب ایران می بیند و مطرح شدن ایران به عنوان یک قدرت هسته‌ای کابوس سردمداران ال سعود شده است. اسرائیل نیز دشمن استراتژیک ایران است و کشورهای چون ترکیه نیز منافع خود را در این زمینه علیه مساله هسته‌ای ایران می بینند. لابی‌های صهیونیستی، عربی و گروهک منافقین با توجه به اینکه صحنه سیاسی آمریکا دچار تغییرات عمده شده است و کنگره به دست جمهوری خواهان افتاده است، فعالیت خود را بیشتر کرده اند. جالب اینجاست که کارشناسان مطرح می‌کنند که هرچه نزدیکتر شدن ایران و امریکا در مذاکرات به معنای به حاشیه رانده شدن این لابی هاست. دولت اوباما به دولت طرح ‌های شکست خورده معروف شده است. همین موضوع پل پیروزی جمهوری خواهان در آمریکا شد و با این حال شکست مذاکرات هسته‌ای به نقطه عطف شکست‌های اوباما بدل خواهد شد و این برای دولت وی موضوع جالبی نیست. البته ایران نباید در این زمینه تمام تخم‌مرغ‌ها را روی یک سبد بچیند و از دیگر مهره‌های این شطرنج نظیر اتحادیه اروپا نیز باید بهره‌برداری لازم صورت گیرد. البته باید به این موضوع نیز اشاره کرد که اولویت‌های منطقه از جمله مبارزه با تروریسم سبب قدرتمند شدن ایران شده است و این موضوع فضا را به سمت ایران مهیا می سازد. گرچه همه این موارد بر ضد محور مقاومت که ایران در راس آن حضور دارد طرح ریزی شد اما با هر پیروزی بر توان ایران در منطقه افزوده شد. به نظر می‌رسد قوی تر شدن مباحثی که دولت امریکا را به ایجاد یک توافق جامع سوق می دهد به رسیدن به تواق نهایی کمک می‌کند. به هر لحاظ دست یابی به فرمولی برای لغو تحریم‌ها کار مهمی است که در مذاکرات باید انجام گیرد. دولت امریکا باید درباره زیاده خواهی های مالوف خود همچنین شکستی دیگر در کارنامه کاری خود یکی را انتخاب کند. هنوز مذاکرات در سطح چانه‌زنی‌ها برای کسب امتیازات بیشتر ادامه دارد. مساله اتفاق در دقیقه 90 نگاه بسیاری را به نقطه پایانی مذاکرات معطوف کرده است. اما به نظر می‌رسد راهگشای این مذاکرات مساله دستیابی به فضایی است که مقدمات توافق را فراهم کند و دو طرف را به سوی یک توافق نهایی سوق دهد. موضوعی که باید آن را در جریان مذاکرات دید نه دقیقه نود. در این زمینه جهان باید بپذیرد که ایران هسته‌ای غیرقابل بازگشت است. فضایی که به اعتمادسازی میان طرفین کمک کند و من جمله حق و حقوق ایران در آن نیز دیده شود. با این حال در عین بدبینی‌ها نکات مثبتی هم در تحلیل‌های سیاسی وجود دارد که باید به انها نیز توجه کرد.