دلایل سفر اردوغان و السیسی به ریاض

تسنیم: عبدالباری عطوان با اشاره به سفرهای مقامات ترکیه و مصر به عربستان آورده است: اینکه رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه در روز شنبه و عبدالفتاح السیسی رئیس جمهوری مصر در روز یکشنبه به ریاض می رود گواه دو مفهوم است؛ یا عربستان به محور ترکیه و قطر ملحق می شود یا به اردوی مصری ها می پیوندد و گزینه سومی وجود ندارد زیرا رعایت حد وسط و میانه با توجه به بحرانی شدن اوضاع خاورمیانه از نظر نظامی، سیاسی و امنیتی قابل قبول نیست. وی می نویسد: اردوغان که شم سیاسی قوی دارد احساس می کند که دچار نوعی انزوا شده است زیرا بیشتر همپیمانانش که در انقلاب های بهار عربی به آنها دلبسته بود به ویژه اخوان المسلمین دچار ناکامی شده اند و حکومت را در مصر، تونس و به طور محدود در لیبی باخته اند و از گردونه سیاسی خارج شده اند.در سوریه رویاهای آنها در سرنگونی نظام سوریه بر باد رفته است و اولویت های آمریکا به سوی ریشه کنی داعش به عنوان بزرگترین خطر در منطقه است. وی می افزاید: سعودی ها نیز شرایط سختی را تجربه می کنند و در معرض خطرات بزرگ قرار دارند.حوثی ها دریمن قدرت گرفته اند و آمریکا همپیمان تاریخی عربستان به ایران نزدیک شده است و در آستانه توافق تاریخی با آن که ظاهر آن موضوع هسته ای و باطن آن منطقه ای است قرار دارد.دولت اوباما دشمنی با کوبا را که بیش از نیم قرن به طول انجامید تمام کرده است و ابایی ندارد که همان مسیر را در ایران در پیش گیرد و به همپیمان منطقه ای قوی در خاورمیانه تکیه کند. عطوان بیان کرد: سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان سعودی گام هایش در سیاست خارجی با ترازوی از طلا سنجیده و وزن می شود و این پس از رفع مشکلات در داخل عربستان بر خلاف تصوری که از قبل وجود داشت مبنی بر اینکه مسیر ملک عبدالله پادشاه تازه درگذشته را ادامه دهد، است.همه اقداماتی که ملک سلمان در جبهه داخلی انجام داد خلاف تصورات بود و بعید نیست که درباره روند سیاست خارجی همین روند را در پیش بگیرد. وی در ادامه گزینه های پیش روی پادشاه عربستان سعودی را شامل؛نخست، ائتلاف ترکی قطری در برابر ایران.در این حالت عربستان به دنبال جذب السیسی در این ائتلاف است و تحقق آشتی ترکیه-مصر مقدمه ای برای این ائتلاف است و این موضوع بعید نیست و این یعنی کاهش دشمنی با اخوان المسلمین و بیرون آوردن آن از فهرست تروریسم عربستان است. دوم، حرکت در مسیر ملک عبدالله یعنی اتخاذ استراتژی طرح عربی لیبرالی متمرکز بر حمایت مطلق از السیسی و دشمنی مطلق با اخوان المسلمین و جریان های اسلامی افراطی دیگر و نزدیک شدن به کشورهایی مانند امارات، بحرین و لیبی خلیفه حفتر و تونس الباجی قائد السبسی. سوم، بازگشت به دوران فهد بن عبدالعزیز و سیاستی که وی قبل از جنگ با عراق دنبال می کرد یعنی پرهیز از پیوستن به هر محور منطقه ای تا جایی که امکان دارد و باقی ماند به مسافت یکسان با همه و ایفای نقش صلح و میانجی گری در اختلافات عربی که ایفای این نقش ضرورت رعایت موضع یکسان در قبال همه را ایجاب می کند. چهارم، بازگشت به اصول عربی مربوط به موضوع فلسطین و مقابله با جناح سعودی به رهبری شاهزاده ترکی الفیصل که به دنبال برقراری روابط طبیعی و عادی با اسرائیل و ائتلاف امنیتی و نظامی با آن است.ملک سلماان محمود عباس را به عربستان دعوت کرد و خود شخصا در فرودگاه ریاض از وی استقبال کرد و این حتی در روزگار یاسر عرفات هم سابقه نداشت. عطوان در ادامه می افزاید: سخت است که احتمال دهیم کدام گزینه را ترجیح می دهد زیرا ملک سلمان تاکنون موضع خود را در سیاست خارجی مشخص نکرده است و شاید در حال حاضر به دنبال عملیات شناسایی و دیدار با همه طرف های معادله در خاورمیانه و شنیدن دیدگاه های آنها یکی پس از دیگری است تا پس از آن خطوط اصلی سیاست خارجی را مشخص کند. وی تاکید کرد: سیاست خارجی سابق عربستان در سی سال گذشته آکنده از مشکلات استراتژیکی بود.عربستان هنگامی که با آمریکا برای تضعیف و تغییر حکومت عراق برآمد این کشور را از دست داد و موضوع فلسطین را نیز به نفع ایران باخت و در سوریه نیز توفیقی نداشته است و همه همپیمانان خود را در یمن از دست داده است. ما نمی دانیم که درجعبه رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه چیست و اینکه چه می خواهد بر پادشاه جدید عربستان عرضه کند و چه طرحی دارد اما می دانیم که عبدالفتاح السیسی رئیس جمهوری مصر به دنبال چیست به ویژه در آستانه نشست اقتصادی که در مصر برای حمایت از اقتصاد مصر برگزار خواهد شد.السیسی به دنبال این است که ملک سلمان نسخه جدید از ملک عبدالله از نظر حمایت از مصر و حمایت مالی و سیاسی از آن باشد تا بتواند از بحران های اقتصادی و امنیتی کنونی عبور کند. روابط ترکیه و عربستان از سه قرن قبل مطلوب و خوب نبوده است و به طور دائم کشمکش میان مرجعیت سنی میان مکه مکرمه و استانبول و الازهر وجود داشته است.یعنی ائتلاف میان هر یک از دو مرجع به زیان مرجع سوم بوده است.زمان تغییر کرده است اما نزاع میان این مرجع ها به طور کلی و جزیی ادامه دارد و تاریخ گواه و اسناد واقعی در این زمینه دارد.هنگامی که مرجع الازهر با استانبول ائتلاف کرد ابراهیم پاشا پایتخت سعودی را ویران کرد و هنگامی که مرجع ها در مکه و الازهر در یمن به رویارویی پرداختند، استانبول از اولی و لو به شکل ظاهری حمایت کرد. عطوان در ادامه خاطرنشان کرد: این تصادفی نیست که طی چهار هفته گذشت سفرهایی به ریاض به سبب ترس و نگرانی یا تمایل برای آگاهی از موضع ملک سلمان انجام شده است.تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر و قبل از آن صباح الاحمد امیر کویت و پس از آن شیخ محمد بن زاید ولی عهد ابوظبی و محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان به عربستان سفر کردند و هفته آینده نیز روسای جمهور ترکیه و مصر به این کشور می روند. وی نوشت: پادشاه جدید عربستان مدت زمان زیادی نمی تواند به ارزیابی بپردازد و باید اصول و چارچوب های سیاست خارجی را هر چه سریعتر مشخص کند و امیدواریم که موضوع فلسطین مورد اهتمام ویژه وی قرار گیرد به ویژه که طرح صلح عربستان با تحقیر و بی توهی طرف اسرائیلی روبرو شد.اگر مسیر عربستان و جهت نمای آن به سوی مسجد الاقصی قرار گیرد آن به مفهوم تغییر در عربستان است و اگر این جهت نما به سوی موضوعات دیگر حرکت کند مفهوم آن غرق شدن در باتلاق محورهای طایفه ای خونبارز است.ما در قضاوت عجله نمی کنیم نه اینکه ما گوی سحر آمیز نداریم بلکه از باب صبر و در عین حال شک و تردید و ترس ما است.