خالد نبی؛ آرامگاهی افسانه ای برفراز کوه ها

مهر: جایی در دوردست‌های شمال گلستان بر روی تپه ماهورهای سبز صحرا گورستانی باستانی با منظره خیره‌کننده و عجیب با سنگ قبرهای منحصربه‌ فرد و بی‌نظیر که تا 5 متر قد دارند که هنوز قدمت دقیق آنها معلوم نیست.

راه ارتباطی مزار خالد نبی کوهستانی بوده، ولی از طریق کلاله و تمرقره‌قوزی تا آن محل راه دشواری نیست، اما به‌دلیل دوری راه و فقدان وسیله نقلیه و کمبود تسهیلات رفاهی در محل و هم چنین گرمای شدید تابستان و سرمای زمستان، بهترین زمان برای دیدار ماه‌های فروردین و اردیبهشت است.

گورستان خالد نبی و مجموعه‌های وابسته به آن در سال 80 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت ملی رسیده. با خروج از شمال کلاله در جایی که جلگه به تپه تغییر شکل می دهد به هزار دره می رسید که روستای گچی سو آخرین روستا قبل از رسیدن به زیارتگاه خالد نبی است.

زیارتگاه خالد نبی دارای اهمیت بیشتری از نظر نسب نامه است

حبیب رضایی کارشناس ارشد باستان شناسی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: فاصله 62 کیلومتری شمال شرقی شهرستان کلاله، 6 کیلومتری روستای گچی سو و بر فراز قله کوه گوگجه داغ در ارتفاع 720 متری از سطح آب های آزاد واقع شده است. این محوطه شامل سه بقعه زیارتی و یک گورستان تاریخی منحصر به فرد است.

وی در خصوص محوطه تاریخی خالد نبی در استان گلستان توضیح داد: سه بقعه موجود در این محوطه تاریخی مشهور به بقعه خالد بن سنان، بقعه چوپان آتا و بقعه عالم بابا است که در این بین بقعه خالد بن سنان دارای اهمیت بیشتری از نظر نسب نامه به حساب می آید.

این کارشناس ارشد باستان شناسی تصریح کرد: زیارتگاه خالد نبی، به صورت بنایی با پلان چهار ضلعی، یک در ورودی هلالی شکل و دو پنجره در دو طرف بنا است. پنجره ها و در ورودی فلزی ساده و بدون هرگونه تزئینات و کتیبه است که احتمالا در دوران معاصر جایگزین در و پنجره های قدیمی تر شده است. سقف این آرامگاه گنبدی مدور سبز رنگ و شلجمی شکل است.

وی گفت: در داخل بقعه، فقط قبری ساده و فاقد کتیبه تاریخی وجود دارد. پلان این بنا شباهت زیادی به بناهای چهارطاقی ساسانی دارد که از نظر زمانی با زمان زندگی خالد بن سنان مطابقت دارد. هرچند که مصالح امروزی در این بنا استفاده شده است که در نتیجه بازسازی و مرمت های دوران معاصر است.

حبیب رضایی در خصوص بقعه چوپان آتا افزود: کمی دورتر از زیارتگاه خالدنبی و بر سر قله مسلط هزار دره شمالی قراردارد. این بقعه نیز به صورت بنایی ساده، مسقف با پلان چهار ضلعی است که در هر ضلع آن یک پنچره با طاق هلالی است.

وی ادامه داد: گنبد بقعه فلزی و به صورت نوک تیز شش ضلعی در مرکز سقف ساخته شده است. نمای خارجی بنا ساده و سیمان کاری شده است و نمای داخلی بقعه نیز ساده، فاقد تزئین و کتیبه است و در داخل بقعه صورت قبری بدون سنگ قبر دیده می شود.

وی در خصوص بقعه عالم بابا گفت: همانند بقعه چوپان آتا از حیث شکل و پلان ساخته شده است. این بقعه به صورت بنایی ساده چهار ضلعی که در سه ضلع آن پنچره وجود دارد و در ورودی آن در ضلع غربی بصورت طاق هلالی و سقف و گنبد این بقعه نیز همانند بقعه چوپان آتا است. در داخل بقعه فقط صورت قبری ساده بدون کتیبیه دیده می شود. به نظر می رسد بقعه چوپان آتا و عالم بابا در دوره های بعد از بقعه خالد نبی و با الگوبرداری از روی آن ساخته شده است.

گورستان تاریخی از نظر فرم بسیار بی نظیر و منحصر به فرد است

وی در خصوص گورستان تاریخی و زمان و چگونگی پیدایش این گورستان گفت: این گورستان دارای سنگ مزارهای افراشته ای است که از جنس سنگ های آهکی و توپر ساخته شده که از نظر فرم بسیار بی نظیر و منحصر به فرد است.

رضایی با بیان اینکه تاکنون تمهیداتى براى حفاظت از آن در برابر سرقت و تخریب لحاظ نشده است، تصریح کرد: ارتفاع سنگ های استوانه ای از برون زدگی سطح زمین بین 50 سانتی متر تا 4 متر است که البته این بدون در نظر گرفتن ساقه این سنگ هاست که در خاک قرار گرفته است و همچنین بر روی این سنگ ها حلقه هایی به صورت برجسته کنده شده و گاهی بین دو حلقه ی برجسته، نقوش کنده هندسی شده به وجود آمده است. شاید بتوان ارتفاع این سنگ ها و نوع حلقه های ایجاد شده را به سن و جایگاه اجتماعی افراد دفن شده نسبت داد.

آثار حفاری های قاچاق عتیقه جویان در این محوطه مشخص است

این کارشناس ارشد باستان شناسی با اشاره به اینکه آثار حفاری های قاچاق عتیقه جویان در این محوطه کاملا مشهود و مشخص است، تصریح کرد: از حدود 600 سنگ قبر موجود اکنون در حدود 200 سنگ قبر باقی مانده و تعداد زیادی از این سنگ قبور به دست سودجویان مفقود شده است و بسیاری از همین تعداد باقیمانده نیز شکسته و آسیب دیده اند و این روند تخریب آگاهانه یا نا آگاهانه ادامه دارد.