حلب، پایتخت «سوریه منهای اسد» خواهد شد؟

پیروزی غیرمنتظره و کم سابقه نیروهای معارض سوری در جریان فتح «ادلب» و «جسر الشغور» امیدهای ائتلاف «ترکیه» و «عربستان» را مضاعف کرده است. در نتیجه این افزایش اعتماد به نفس، فاز عملیاتی و اجرایی برای تجزیه سوریه و تشکیل دولت انتقالی در شمال این کشور کلید خورد. اتاق فکر مشترک «آنکارا» و «ریاض» با حضور مقامات بلندپایه ترکیه و عربستان و حمایت های قطر و اردن در صدد ایجاد الگوی مشابه ادلب برای موفقیت در معادلات نظامی است. در میان استان های مختلف، مهم ترین هدف استان حلب برای تصرف کامل آن و بیرون راندن نیروهای وفادار به بشار اسد است تا بتوانند با تکرار الگوی «بنغازی-طرابلس» و تشکیل دولت انتقالی در شمال سوریه، سرنوشت مشابه معمر قذافی را برای بشار اسد کلید بزنند. در گزارش زیر، بخش های مهم پازل این دو کشور برای فاز اجرایی تغییر حکومت سوریه تشریح شده است.

آیا این دو نفر می توانند به جای ملت سوریه، سرنوشت این کشور را تعیین کنند؟

ائتلاف ترکی- سعودی در بازبینی علل شکست پروژه جنگ داخلی برای سقوط نظام حکومتی سوریه، «ترکیب ناهمگون معارضان» و «انرژی و هزینه بالای ناشی از عدم هماهنگی و اختلافات داخلی معارضان» را مهم ترین علت استمرار حکومت بشار اسد یافتند. دومین علتی که باید برای آن راه حلی یافت می شد، «اپوزیسیون هتل نشین استانبول» بود که نمی توانست جریانات معارض را به صورت جدی نمایندگی کند. علاوه بر این دو علت مهم، «ضعف برنامه ریزی و سازماندهی» در کنار «انبوه نیروهای خارجی که تنها برای جنگ به سوریه مهاجرت کرده اند» نیز آینده تیر و تاری را برای ملت مظلوم سوریه رقم می زند. به ابتکار ترکیه، قرار شد بخش «برنامه ریزی و سازماندهی» به مرزهای ترکیه با سوریه منتقل شود که محل عبور و مرور گروه های مسلح تروریست مخالف بشار اسد می باشد؛ به این ترتیب، تعامل میان لایه های ستادی اپوزیسیون لایه نظامی فعال در فضای داخلی سوریه افزایش می یابد. همچنین برای رفع ضعف توان برنامه ریزی، ترکیه رأسا وارد عمل شده و ابتکار عمل را به دست گرفته است.

مذاکرات «زهران علوش» (نفر وسط) با دیگر سران گروه های تکفیری سوری در داخل ترکیه بعد از این نشست، تحولات میدانی و نظامی داخل سوریه دچار تغییرات شگرفی شد و به نظر می رسد فاز عملیاتی طرح جدید ترکیه کلید خورد.

برای ایجاد هماهنگی میان گروه های معارض نیز مقرر شد فرماندهی اصلی در مرزهای ترکیه از آن دو دولت آنکارا و ریاض بوده و کمک های تسلیحاتی و مالی اعطایی به گروه های مسلح، مشروط به همکاری کامل آنان با این ستاد مرکزی باشد. از سوی دیگر، در عرصه میدانی نیز ستاد فرماندهی مشترک باید تشکیل شود تا ضمن رفع تنش و جنگ های داخلی میان معارضان، بتواند فرماندهی واحد تشکیل داده و نیروهای پراکنده را ذیل ارتشی واحد و سراسری سازماندهی کند. برای این منظور، مقرر شد در رأس ستاد فرماندهی عملیاتی، گروه های سلفی مزدور داخل سوریه برسد که از سویی بتواند ارتش آزاد و گردان های مسلح پراکنده مخالف بشار اسد و از سوی دیگر جبهه النصره و جریانات افراطی سلفی خارجی - که اصطلاحا به آنان "مهاجرین" می گویند - هماهنگ و مطیع خود بسازد. هم چنین در کنار فرمانده کل عملیات، فرماندهان مشاوری از گردان های حاضر در عملیات حضور داشته باشند تا حداکثر هماهنگی و تعامل میان گروه های تروریستی وجود داشته باشد. گروه بین الملل فردا، هفته آینده پیرامون زمینه های تشکیل این ستاد فرماندهی مشترک، گزارشی اختصاصی منتشر خواهد کرد.

تصرف کامل شهرستان ادلب، موفقیت استراتژی جدید ترکیه را نشان داد. در جریان تصرف این شهر استراتژیک، مجموعا 5هزار نظامی وابسته به گروه های تروریستی و معارض حضور داشتند که در قالب 8 گردان و تشکل مختلف سازماندهی شده بودند. تنوع بی سابقه این 8 گردان و موفقیت ترکیه در ایجاد ستاد فرماندهی مشترک باعث شد این ایده با جدیت در دستور کار ستاد مذکور قرار گیرد تا به سرعت در تمام خاک سوریه پیاده شود.

سه گردان از ارتش آزاد سوریه در کنار 5 گردان سلفی و تروریستی در این ستاد مجتمع شده اند. در ترکیب 5هزار شبه نظامی معارض این عملیات، از گروهی مانند «صقور الغاب» - که آشکارا از لیبرالیسم دفاع می کند - تا «جند الاقصی» - که تمام اعضای آن را تروریست های خارجی که به قصد "جهاد" به سوریه آمده اند - حضور داشتند و در مجموع 21 عملیات تعریف شده، حتی یک عملیات ناهماهنگ هم رخ نداد! فاز دوم و توسعه یافته این عملیات در جریان تصرف شهر استراتژیک «جسر الشغور» رخ داد که 12هزار تروریست از 22 گردان و گروه نظامی در آن شرکت داشتند. موفقیت در عملیات های هماهنگ این دو شهر و عقب راندن ارتش دولتی سوریه، باعث شد این راهبرد به صورت جدی در سراسر خاک سوریه دنبال شود. 3. اهمیت استراتژیک حلب

شهر «حلب»، مرکز استان حلب در فاصله 310 کیلومتری شمال دمشق، پرجمعیت ترین و بزرگ ترین شهر سوریه است و تا پیش از اعتراضات سال 2011 قلب اقتصادی و تجاری این کشور محسوب می شد. از نظر تیپوگرافی و سیاسی، حلب همواره موقعیت سوق الجیشی داشته و به خصوص از سال 2012 در پی اشغال بخش های عمده آن از سوی ارتش آزاد سوریه، به قلب تجمع مخالفان تبدیل شده است. اکثر گروه های معارضی که بعد از سال 2012 در سوریه سر برآوردند نیز خاستگاهشان همین حلب بوده است. فاصله اندک (حدود 60 کیلومتر) حلب با کشور ترکیه از سویی و ترکیب متنوع قومی و مذهبی این شهر از سوی دیگر، باعث افزایش قابل ملاحظه اهمیت استراتژیک این منطقه شده است. در صورتی که مخالفان بتوانند این شهر و مناطق اطراف آن را به طور کامل تسخیر کنند، می توانند دولت مطبوع خویش را در شمال سوریه تأسیس کنند. از سوی دیگر در صورتی که ارتش سوریه بتواند این شهر را آزاد کند، عملا دژ اصلی مخالفان تسخیر شده و قلب عملیاتی آنان فتح شده است. در نتیجه تا حدی می توان ادعا کرد سرنوشت و آینده سوریه در این عملیات تشریح خواهد شد.

مناطق زرد روشن تحت کنترل ارتش است. در مناطق زرد مایل به سبز، کنترل اصلی با ارتش است؛ اما هنوز تروریست ها در آن حضور دارند و درگیری ها ادامه دارد. در مناطق سبزرنگ، طبق توافق طرفین آتش بس موقت برقرار است. در مناطق صورتی، مخالفان اسد حکمرانی می کنند و بالاخره مناطق نیلی رنگ، شدیدترین نبردها بین طرفین وجود دارد و تقریبا خالی از سکنه غیرنظامی شده است. این نقشه از سوی معارضان بشار اسد تأیید نشده است. 4. سفر داود اوغلو

ترکیه برای نمایش اوج تسلط خویش بر گروه های معارض، روز یکشنبه در یک حرکت نمایشی بخشی از وزرای عالی رتبه کابینه خود را بدون اعلام قبلی به داخل خاک سوریه در غرب استان حلب کرد. ریاست این هیأت را «داوود اوغلو» وزیر خارجه ترکیه بر عهده داشت که نظریه پرداز اصلی احیای خلافت عثمانی و عامل اصلی فتنه انگیزی در سوریه است. به گزارش خبرگزاری آناتولی، علاوه بر اوغلو، «فاروق چیلک» وزیر دادگستری، «عصمت یلماز» وزیر جنگ و «مهدی ایکر» وزیر کشاورزی نیز حضور داشته اند. بهانه اعلام شده برای حضور این افراد در ترکیه، زیارت ضریح «شاه سلیمان» جد مؤسس حکومت عثمانی اعلام شده است. با این حال اندکی درنگ در ترکیب وزرای اعزام شده به این منطقه به خوبی نشان دهنده برنامه های آنکارا برای تشکیل دولت انتقالی در حلب است. در این زمینه، اظهارات شخص داود اوغلو سند مهمی به شمار می رود که در دیدار با اعضای حزب خود در استان مرزی «هاتای» به صراحت آرزو کرد در صورت «تشکیل دولتی که نماینده واقعی ملت سوریه» باشد، این بار در قالب هیأت دیپلماتیک رسمی به سوریه سفر کند! بی تردید سفر گروهی عالی ترین وزرای کابینه یک کشور خارجی به کشوری که 4 سال درگیر جنگ خونین داخلی است، نشان دهنده برنامه های کشور مذکور برای تغییر پایتخت و معادلات سیاسی حاکم بر آن کشور است. اهمیت بالای این خبر و واکنش های به آن در فضای داخلی سوریه و ترکیه، از نکات مهمی است که پایگاه خبری تحلیلی فردا طی هفته آینده به آن می پردازد.

در حالی که این منطقه (حلب) مملو از گروه های سلفی و تکفیری است، زیارت این شخص ظاهرا از شمول تکفیر و مشکر خواندن مستثنی شده است! 5. تشکیل ارتش "فتح حلب" با توجه به توضیحات فوق و راهبرد ترکیه برای تشکیل دولت انتقالی در شمال سوریه به مرکزیت حلب، ابتدای این هفته اعلام شد ستاد فرماندهی مشترکی برای گروه های نظامی فعال در حلب تشکیل شده و الگوی ادلب در این منطقه تکرار خواهد شد. این ستاد فرماندهی که عنوان «فتح حلب» را برای خود برگزیده است، اعلام کرد 22هزار نظامی را برای عملیات خود فرماندهی خواهد کرد. در جریان عملیات این ستاد، از 60 تانک، 70 نفربر زرهی و بیش از 170 اسلحه پیشرفته مانند موشک های تاو بهره برداری خواهد شد.

اعلامیه ارتش «فتح حلب» که با الگوگیری از تجربه ادلب، 21 گردان نظامی پراکنده را متشکل کرده است. برای درک بهتر رقم 22هزار نفری سربازان این ستاد، کافی است به این نکته توجه کنیم که در جریان فتح ادلب، تنها 5هزار شبه نظامی معارض حضور داشتند. در جریان عملیات اشغال جسر الشغور، 12 هزار شبه نظامی تروریست توانستند ستون دفاعی تقویت شده ارتش سوریه را بشکنند و این شهر را همراه با روستاهای اطراف آن اشغال کنند. حتی در عراق برای آزاد سازی استان استراتژیک صلاح الدین از اشغال داعش، 30هزار رزمنده عراقی حضور داشتند. دومین نکته قابل توجه در مورد ستاد فرماندهی ارتش «فتح حلب»، تنوع بی سابقه گردان هایی است که در آن شرکت کرده اند. در این ستاد، 21 گردان نظامی حضور دارند که از گردان های سکولار تا اسلامگرای وابسته به ارتش آزاد سوریه بخشی از آن و گروه های معارض سلفی مانند جبهه اسلامیه و احرار الشام بخش دیگر آن هستند.

دقت در ظاهر نظامیان، به خوبی ترکیب متنوع فرماندهان و گردان های نظامی وابسته به آنان را نشان می دهد. با این حال، سازمان القاعده و گروه تروریستی «جبهه النصره» از حضور در این اتاق عملیات خودداری کرده اند. روزنامه الوطن چاپ دمشق در این مورد به نقل از منابع خود در آنکارا نوشت: «کادرهای امنیتی و نظامی حزب "توسعه و عدالت" تلاش کردند جبهه النصره را به این ستاد وارد کنند، اما جبهه النصره با بهانه های مختلف از پذیرش این درخواست شانه خالی کرد.» به نوشته این روزنامه، نگرانی اصلی آنکارا در این مورد به اقدامات تخریبی احتمالی النصره بازگردد. النصره در صورت موفقیت این عملیات، جبهه النصره در میان معارضان، کاملا در موض ضعف قرار خواهد گرفت و ممکن است همین نکته منجر به اقدامات تخریبی النصره گردد. در قسمت دوم این گزارش، اجزاء تشکیل دهنده این ارتش و توان نظامی آن تشریح می شود. در قسمت پایانی نیز به تفصیل در مورد طرح های موازی ستاد مشترک «آنکارا-ریاض» برای پشتیبانی نظامی از این طرح و تثبیت برنامه تجزیه دولت سوریه به خوانندگان ارجمند ارائه خواهد شد.