چه چیزی باعث کاهش فرزند آوری شده است؟/برخلاف وعده های دولت، ازدواج رشد منفی داشته است

سال گذشته بود که سیاست‌های کلی جمعیت تدوین و در نهایت در ۱۴ بند از سوی مقام معظم رهبری به روسای قوای سه گانه و همچنین مجمع تشخیص مصلحت نظام ابلاغ شد و به دنبال آن نیز این سیاست ها توسط دکتر جهانگیری معاون اول رئیس جمهور به دستگاه ها به منظور اجرایی شدن، ابلاغ گردید. در این سیاست های کلی جمعیت به مواردی مانند ارتقاء پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت با افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی، رفع موانع ازدواج، تسهیل و ترویج تشکیل خانواده و افزایش فرزند، کاهش سن ازدواج، اختصاص تسهیلات مناسب برای مادران بویژه در دوره بارداری و شیردهی و پوشش بیمه‌ای هزینه‌های زایمان و درمان ناباروری مردان و زنان، تحکیم بنیان و پایداری خانواده با اصلاح و تکمیل آموزش‌های عمومی درباره اصالت کانون خانواده و فرزند پروری و با تأکید بر آموزش‌ مهارت‌های زندگی و... اشاره شده است. امروز سیاست های کلی جمعیت از سوی رهبر معظم انقلاب یک ساله شد و ثبت احوال پیشنهاد داده این روز، روز ملی جمعیت نامگذاری شود. اما نکته حائز اهمیت این است که در این یکسال چه اقداماتی برای تشویق به فرزندآوری از سوی دولت و دیگر سازمان ها انجام شده است؟ رشد منفی ازدواج، مانعی برای افزایش فرزندآوری یکی از موانع افزایش فرزندآوری، رشد منفی مستمر ازدواج ها بوده بطوریکه از سال ۹۰ با ۱.۹- درصد آغاز و در سال ۹۱ به ۵.۱- در سال ۹۲ به ۶.۷- و در سال ۹۳ نیز به ۶.۵- درصد رسیده است این در حالی است که تا سال ۸۹ روند ازدواج ها مثبت بوده که در این سال ۲ دهم درصد رسیده بود که پس از آن با رشد منفی روبرو شد. در واقع می توان گفت دو عامل عمده ای که در کاهش ازدواج‌ها موثر است یکی ساختار سنی جمعیت و دیگر تاخیر در ازدواج هاست. تغییرات ساختار سنی جمعیت نشان می دهد که شاهد کاهش سهم جمعیت جوان بودیم بطوریکه از سال ۸۵ تا ۹۰ ، از ۳۵.۴ درصد جمعیت جوان ۱۵ تا ۲۹ ساله به ۳۱.۵ درصد کاهش پیدا کرده است که این آمار بر اساس سرشماری های مرکز آمار اعلام شده است. هنوز از یادها نرفته است که شهیندخت ملاوردی، معاون رییس جمهوری در امور زنان و خانواده با اشاره به مشکلات و موانع موجود در امر ازدواج جوانان در کشور گفت که دولت تدبیر و امید برای تسهیل امر ازدواج جوانان ایرانی، برنامه های گسترده ای را تدارک دیده است. اما تاکنون برنامه ای برای برداشتن موانع ازدواج اجرایی نشده و همچنین هیچ مشوق ازدواجی از سوی دولت برای ترغیب جوانان در نظر گرفته نشده است. بیکاری؛ مانعی دیگری برای ازدواج مدت هاست که اخبار رسانه ها پر از آمار و ارقام بیکاری شده است. کارشناسان هشدار می دهند که علت اصلی نا امیدی جوانان، بیکاری است و باید برای آن راه حلی پیدا شود. در واقع فردی که بیکار است قدرت ازدواج کردن را از دست می دهد و وقتی زمینه ازدواج برایش فراهم نباشد، نمی تواند فرزندآوری کند. هنوز از یاد‌ها نرفته است که رییس دولت یازدهم از‌‌ همان ابتدای کار تبلیغات انتخاباتی وعده‌های اشتغالی خود را آغاز کرد. او در تاریخ ۹ خرداد ۹۲ بود که با قاطعیت اعلام کرد: «برنامه اقتصادی من حل معضل اشتغال به خصوص برای تحصیل‌کرده‌هاست.» اما این روزها آمار منتشر شده حاکی از این است که تعداد افراد فارغ التحصیل بیکار، افزایش چشمگیری داشته و آنان در انتظار شغلی مناسب مانده اند. امتناع از فرزندآوری بانوان به دلیل عدم امنیت شغلی یکی از عوامل مهم امتناع از فرزندآوری در خانواده ها، نبود امنیت شغلی برای بانوان در دوران بارداری است. در دهه‌های اخیر به دلیل افزایش تورم و گرانی بیش از حد، زنان در کنار مردان به بازار کار راه پیدا کرده‌اند؛ به طوری‌که امروزه اشتغال یکی از ابعاد مهم زندگی زن امروزی را تشکیل می‌دهد. از آن‌جایی ‌که زنان بیش از مردان مسئولیت فعالیت‌های داخل منزل را برعهده دارند و به دنیا آوردن و نگهداری از فرزندان نیز جزو سرشت زن تعریف شده است، پس از ورود زنان به بازار کار مسئله مهمی که مطرح می‌شود توازن بین کار و زندگی زنان است. در این بین با ورود زنان به بازار کار و تامین مخارج زندگی در کنار همسران خود، سن باروری رو به افزایش بوده و زوجین تمایل به فرزندآوری ندارند. با عدم تمایل زوجین به فرزندآوری جمعیت کشور در حال کاهش بوده و سعی بر تشویق خانواده‌ها بر فرزندآوری شده است. یکی از راهکارهای جبران وضعیت فعلی جمعیت موضوع افزایش مرخصی زایمان است چرا که این امر می‌تواند مشوق و تسهیلاتی برای زنان در خصوص رغبت به فرزند‌آوری باشد. مسلما با وجود افزایش مرخصی زایمان فرزندآوری نیز افزایش خواهد یافت. در این بین مدت‌ها از تعیین قانون افزایش مرخصی زایمان می‌گذرد اما در بسیاری از شرکت‌ها و سازمان‌ها این قانون اجرایی نمی‌شود. هر سال ۴۴۰ هزار فرصت فرزندآوری در کشور از دست می‌رود به تازگی محمد اسماعیل مطلق، مدیرکل دفتر سلامت، جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت با اشاره به اینکه میزان باروری کلی در کشور ۱.۸ درصد است، گفت: سالانه ۴۴۰ هزار فرصت فرزندآوری از دست می‌رود. محمد اسماعیل مطلق با اشاره به افزایش آمار طلاق در کشور گفت: 14.2 درصد طلاق ها مربوط به یک سال اول زندگی و 50 درصد مربوط به پنج سال اول زندگی است. وی اضافه کرد: در کشور ما سالانه یک میلیون و 750 هزار بارداری اتفاق می‌افتد که یک میلیون و 530 هزار مورد منجر به فرزندآوری و 220 هزار منجر به سقط جنین می شود. مطلق، با اشاره به اینکه تاخیر در ازدواج، فرزندآوری و ناباوری و سن مادر از شاخص های مهم باروری است اظهار کرد: قدرت باروری با افزایش سن به ویژه پس از 35 سالگی کاهش می یابد. همچنین افزایش میانگین فاصله تولد نخستین فرزند و ازدواج، افزایش میانگین فاصله بین تولد فرزند اول و دوم و فرزند دوم و سوم، افزایش قصد تک فرزندی و تاثیر آسیب های اجتماعی بر ازدواج سالم از جمله این چالش ها است. اقدام دولت برای تشویق جوانان به ازدواج چه بوده است؟ به گفته کار‌شناسان اقتصادی و آسیب‌شناسان اجتماعی مهم‌ترین دلیل کاهش ازدواج مشکلات اقتصادی است و به عقیده آن‌ها دولت باید از ازدواج جوانان حمایت ویژه‌ای به عمل آورد. با این حال، تنها طرح حمایت از موانع اقتصادی برای ازدواج جوانان، وام ازدواج بوده که خود به نوبه مشکلات فراوانی را به بار آورده است. سقف این وام که روزی برای افراد با شرایط خاص ۵ میلیون تومان بوده به سه میلیون تومان کاهش پیدا کرده است. همچنین برای دریافت این مبلغ که در برابر هزینه‌های سرسام آور ازدواج بسیار ناچیز است، جوانان باید در صف‌های طولانی منتظر بمانند تا بتوانند ضامن معتبری که مد نظر بانک مربوطه است را پیدا کنند! در شرایط فعلی، هر یک از زوج‌های جوان جهت دریافت وام ازدواج نیاز به یک ضامن معتبر با مجوز کسر از حقوق دارند که فراهم کردن چنین ضامنی برای همه جوانان میسر نیست. به طور کلی هیچ اقدام موثری از سوی دولت برای ترغیب فرزندآوری صورت نگرفته و شعارهای دولت در حال مرور شدن و میزان رشد موالید رو به کاهش است.