رنگ؛ بیان گر اعتقادات و هویت یک ملت/ دیوار های کهنه شکافد تا بر هر پی شکسته بر آید عمارتی

سرویس فرهنگی فردا ، حسین ذبیح اله زاده: در زندگی روز مره رنگ فقط و فقط به عنوان یک عامل فیزیکی مورد بررسی قرار گرفته است ونیز انتخاب رنگ همیشه بر پایه احساسات فردی بوده رنگ هایی که زمانی با شادی ما تلفیق می گردد خود را به صورت رنگ های گرم و شاد و یا رنگ هایی در این تونالیته نشان می دهد و یا زمانی که روحمان افسرده و غمگین است خود را به صورت رنگ هایی تیره و سرد نمایان می کند و این آغاز سرمنشا بعد دوم رنگ یعنی مبحث متافیزیک رنگ است .

جلوه رنگ در حضور ادیان

رنگ بیان گر اعتقادات و هویت یک ملت است . رنگ تعامل معنوی نور با فیریک ساختمان است . اعتقاد به معنویت رنگ در تمامی ادیان به وفور قابل رویت است تا جایی که حتی رنگ ها را نمادی از خیر و شر ، خدا و ابلیس می دانستند .گرجه ادیان رنگ خاصی ندارند اما به تبعیت از عوامل جغرافیایی - اجتماعی و فرهنگی گاه رنگ خاصی به آن دین نسبت داده می شد . این موضوع خود از اندیشه های بشری و دیدگاه های اجتماعی خاصی که افراد به اقتضای مکان و زمانی که در آن بوده اند انتخاب می کردند به طور مثال رنگ زرد را به دین بودا و زنگ قرمز را به دین هندو و رنگ سبز مخملی را برای مسیحیان نسبت می دهند که این خود نشان دهنده ی تفاوت جایگاه رنگ در میان ادیان و تمدن های بشری بوده است . از همین رو دین مبین اسلام از این قاعده مستثنا نیست

همچنین رنگ یکی از عوامل اصلی و زیبا شناختی معماری اسلامی در مبحث عرفان است و تعاریف و معانی بسیار عمیقی دارند .

به طور مثال در عرفان اسلامی درباره رنگ سیاه نظریه های بسیاری وجود دارد تا جایی که عده از عرفای اسلامی رنگ سیاه را رنگ شیطان و بدبختی می دانند ولی در جایی دیگر عده ای آن را رنگ کمال و در زمره بالاترین رنگ ها قرار می دهند و همچنین برخی از علمای اسلامی بر این باورند که رنگ سفید نمادی از وجود مطلق است و رنگ سیاه که رنگ کعبه است نماد اصلی متافیزیک آن است .

یا حتی رنگ طلایی که رنگ گنبد ها تلقی می شود دارای درخشش خاصی است و نیز به این رنگ بارها در قرآن اشاره شده است به طور مثال ما می توانیم رنگ طلایی را رنگ شادی و سرزندگی بدانیم و سفید را رنگ مورد علاقه پیامبران تلقی کنیم و یا حتی رنگ آبی فیروزه ای با نوشته های سفید در آن احساس آرامش و روحی لطیف و رنگ سبز را نمادی از بهشت برشمرد.

رنگ ها در فرهنگ اسلامی در بالاترین درجات تقسیم بندی شده اند از جمله این هفت رنگ اصلی که به عنوان شاخص ترین رنگ ها هستند که بر گرفته از درجات هفت گانه آسمان یا هفت اندام لطیف انسان است

تا جایی که علاءالدوله سمنانی در قرن ششم هـ.ق در این خصوص مطالبی ذکر کرده است که به شرح زیر است .

1. جسم لطیف یا آدم هستی به رنگ خاکستری

2. رده جان حیاتی به رنگ آبی فیروزه ای

3. رده دل به رنگ قرمز یا سرخ

4. رده آگاهی به رنگ سفید

5. رده روح به رنگ طلایی

6. رده سر به رنگ سیاه

7. رده مرکزی یا خدایی یا واپسین نور به رنگ سبز درخشان

تطبیق سنت با مدرنیته

ما تفکرات و منش های مشابهی را در برخورد با رنگ شناسی مدرن نیز در خصوص این رنگ ها مشاهده می کنیم .

در علم روانشناسی مدرن محبث رنگ درمانی به عنوان یکی از عوامل بسیار مهم و سازنده در تفکرات و سبک زندگی مردم به شمار می رود تا جایی که از طریق بررسی رنگ های موجود در محیط کاری آن فرد یا نوع رنگ های پوشش لباس یک فرد شناخت نوع تفکرات و حالات روحی آن شخص امکان پذیر است. افراد واکنش های متفاوتی نسبت به رنگ های مختلف از خود نشان می دهند عکس العمل افراد نسبت به رنگ ها به فاکتور های متعددی نظیر فرهنگ ، جنسیت ، سن ، موقعیت احساسی و ذهنی بستگی دارد .

به طور مثال استفاده از رنگ سفید و مشکی در اتاق کار یک مدیر می تواند حس پاکیزگی ، معصومیت و سادگی به همراه حس قدرت ، امنیت و شخصیتی پنهان را در برابر افرادی که در اتاق وی حاضر می گردند ایجاد کند .

یا استفاده از رنگ از طلایی به همراه رنگ سبز در دکوراسیون داخلی خانه می تواند به ما ثابت کند که شخصی که از این رنگ ها به صورت گسترده استفاده کرده است دارای شجاعت قابل تحصینی است و نیز رنگ زرد بیان گر شادی ، ماجرایویی و روشنگری بشری است و در کنار آن رنگ سبز ایجاد کننده ی حس آرامشی است که در کنار معنویت ایجاد می شود افرادی که از رنگ سبز استفاده می کنند افرادی هستند که از لحاظ احساسی به دوستان وابستگی دارند و بسیار قابل اعتماد هستند . امروز زمان آن گذشته است که ما بخواهیم یک اثر فاخر را برای ابراز فرهنگ خود به همان نوع و روشی که وجود دارد بسازیم .

رنگ و شهر

این امر در حوزه ی شهر سازی بسیار قابل بحث است یکی از مباحثی که در حوزه ی شهر می تواند هویت ، سرزندگی و به طور كلی سامان بخشی به فضای شهری را به عهده داشته باشد و كیفیت و كارایی زندگی را در شهر ارتقاء دهد مبلمان شهری است. مبلمان شهری یكی از عناصری است كه در صورتی كه با توجه به ویژگیهای آن به كار برده شود میتوان بوسیله ی آن هویت و خوانایی شهر را بخوبی به نمایش گذاشت. مبلمان شهری را میتوان دارای ویژگیهایی دانست که با رعایت این ویژگیها میتوان به اهداف اصلی استفاده از مبلمان شهری رسید. یكی از این ویژگیها رنگ است.

رنگها امروزه در شهرهای ما به صورت محدود و نیز ناکارآمد به كار برده شده اند و انواع و اقسام رنگها را میتوان در شهرها دید که این رنگها در اكثر شهرهای ایران بدون هیچ گونه برنامه ریزی استفاده شده و اصلا توجهی به همنشینی، هماهنگی، تضادها، و تركیب رنگی عناصر شهرها نشده است كه نشئت گرفته از عدم توجه به رنگ آمیزی مبلمان شهری است . در كنار بدون برنامه بودن ونداشتن ضابطه و استاندارد، رنگها در مبلمان شهری بدون توجه به تأثیرات بصری و روانی آنها به كار برده میشوند. همچنین رنگهای مختلف و ناهماهنگی را در كنار یكدیگر، كه پیامد آن سردرگمی در فضا و عدم خوانایی است میتوان مشاهده كرد و به طور كلی به كار بردن رنگهای متفاوت و ناهماهنگ با زمینه و پالت شهر به صورت سلیقه ای توسط افراد و مسئولان كه تأثیر نامطلوبی بر هویت و خوانایی شهر دارد، مسائل عمده و اساسی در مواجهه با مبلمان شهری و رنگ آمیزی دانست . اهمیت رنگ در تقویت هویت شهری و خوانایی محیط و در ایجاد فضاهای شهری سرزنده و شاداب و القای حس مكان و فضا و حس وحدت در كنار مبلمان شهری در شهر حائز اهمیت است و همچنین تأثیرات روانی بر روی افراد و ایجاد كیفیتهای فضایی نیز از ضرورتهای استفاده از رنگ در مبلمان شهری است . استفاده ی درست از تمام سختار ها و امکانات موجود در کشور می تواند راه حل هایی برای ایجاد بستری مناسب باشد. به کار گیری وسایلی که به طور کلی همیشه و همه جا در دسترس مردم هستند می تواند دریجه ای به سوی این راه کارها باشد و با استفاده مناسب ار ساز کارهای و به کارگیری درست آن ها ایجاد نقش و نگارهای با توجه به مفاهیم و ارزش های معنوی موجود. و همچنین به کار بردن رنگ هایی که بارها در معماری ایرانی - اسلامی مشاهده کرده ایم به شهر حس هم بستگی شادی سرزندگی با توجه به هویت یک ملت ایجاد کرد. شهر ما می تواند نمادی از فرهنگ ما باشد نمادی از افکار عقاید و نگشر هایی باشد که طبق آداب و رسوم این سرزمین است سرزمینی که چه از لحاظ اعتقادی و چه از لحاظ تاریخی بسیار جامع و کامل است.

وجود این نوع ساختمان ها در خیابان های شهر می تواند حس افسردگی را در بستر های شهری ایجاد کنند ساختمان هایی که جدا از کار برد آن ها یعنی به عنوان یک مکان جهت ارائه خدمات دولتی وظیفه حفظ ارزش ها و حفظ آثار و نیز باید بیانگر اعتقادات مسولان درون این ساختمان باشند. نما و ساختار یک بنا باید بیانگر درون و تفکر آن باشد . و نه چنین ساختاری که معلوم نیست مدرن است یا از سبک های سنتی استفاده کرده است فقط و فقط چند تا اتاق در یک ارتفاع را گرد هم آورده است

در مقابل چنین ساختمان هایی ، مکان هایی با ساختار مناسب نیز و وجود دارد که برای نمونه می توان مقبره ی سعدی در شیراز و یا حتی مجتمع فرهنگی دزفول اشاره کرد . در این دو مکان که نام برده شد می توانم تلفیق معماری سنتی و معماری مدرن را به درستی مناظره کنیم استفاده مناسب از رنگ هایی که وابسته به این دیار است .اما این آثار زیبا همیشه و همه جا قابل مشاهده نیستند.

و فقط زمان چشم ما به آن ها اشنا می شود که از آن نقطه و مکان گذر کنیم و در همین باب می شود از کوچکترین عناصر موجود استفاده کرد برای نمونه می توان به ایستگاه های مترو سراسر کشور اشاره کرد. ستون های به کار گرفته شده در مترو می تواند نمادی از پویایی و تاریخ معماری ما باشد. استفاده از ستون ها با طرح های معماری گذشته یا استفاده از سقف ها و کاشی کاری هایی که اوج خلاقیت هنری ایرانی - اسلامی بوده است. یا همچنین با ترکیبات رنگی درست و استفاده از نقوش هنری که این سرزمین بارها و بارها در فواصل تاریخی به رخ جهانیان کشیده است. یادآوریی بر گذشته و تاریخ این دیار باشد.

به جای رنگ آمیزی بی سلیقه و بی هدفی پل های فلزی موجود در شهر و ستون هایی که نه معلوم است به مدرن بودن سوق دارند یا به هیچ بودن . می شود از این ساز کار ها استفاده کرد و نمایی بهتر به شهر ببخشد.

رنگ عنصری ایست بصری که در لحظه شاد بود و غمگین بودن فضا را در روح مخاطب خود جلوه می دهد .