روزگار نو، گدايی نو
در گذشته برخي افراد كه عرصه به آنها تنگ شده بود به تكدي‌گري يا انجام كارهايي شبيه آن در سطح جامعه مي‌پرداختند. اما امروزه با پيشرفت علوم و ارتباطات انگار متكديان نيز خود را با شرايط وفق داده و با هر ترفندي به دنبال خالي كردن جيب مردم هستند.
در گذشته برخي افراد كه عرصه به آنها تنگ شده بود به تكدي‌گري يا انجام كارهايي شبيه آن در سطح جامعه مي‌پرداختند. اما امروزه با پيشرفت علوم و ارتباطات انگار متكديان نيز خود را با شرايط وفق داده و با هر ترفندي به دنبال خالي كردن جيب مردم هستند. وقتي صحبت از گدايان سطح شهر مي‌شود نخستين تصويري كه از اين افراد در ذهن همه نقش مي‌بندند فردي ناتوان و رنجور است كه در طلب كمك گوشه خيابان افتاده يا دنبال يك نفر راه مي‌افتد و مدام از او طلب پول مي‌كند. اين يك راه قديمي براي گدايي كردن است اما امروزه گداهاي مدرن روش‌هاي جديد را براي درآمدزايي ابداع كرده‌اند. به‌نظر مي‌رسد كه روش‌هاي قديمي تكدگري ديگر رونق ندارد. به نظر جامعه‌شناسان تحولات اجتماعي شتاباني همچون رشد سريع جمعيت و بالطبع رشد شهرنشيني، جابه‌جايي توده‌هاي وسيع جمعيت و مهاجرت به شهرهاي بزرگ و پيدايش شهرهايي با رشد قارچ‌گونه و شهرك‌هاي اقماري و حاشيه‌نشيني در اطراف كلان‌شهرها، افزايش نابرابري اجتماعي و شكاف طبقاتي در كلان‌شهرها، دگرگوني در ساخت و كاركرد خانواده، کمرنگ شدن هنجارهاي سنتي رفتار و افزايش تنش‌هاي اجتماعي، پيامدهاي اجتماعي ناگوار را در زندگي شهري جوامع معاصر بر جاي گذاشته است. پويش شتابان تحولات اجتماعي نيز منجر به پيدايش ساختار دو بخش سنتي و مدرن در جوامع مذكور شده است. طولاني شدن دوره گذار و همين‌طور عدم موفقيت پروژه مدرنيزاسيون، بر وخامت اوضاع اجتماعي در اين جوامع افزوده است. در اصل روند تحولات مذكور، قدرت سازگاري و انطباق افراد و گروه‌هاي اجتماعي را در محيط‌هاي شهري كاهش داده و در اين ميان بسياري از گروه‌هاي اجتماعي در معرض آسيب‌پذيري بيشتري نسبت به سايرين قرار دارند. يكي از اين گروه‌هاي آسيب‌پذير متكديان هستند. متكديان از جمله گروه‌هاي اجتماعي آسيب‌پذيري هستند كه از اقشار گوناگوني همچون زنان و مردان، نوجوانان و سالخوردگان، معلولان جسمي و حركتي، مهاجران و حتي بوميان تشكيل شده‌اند. خانواده‌اي هميشه غريب در ميان شلوغي ميدان هفتم تير تهران يك خانواده روستايي متشكل از پدر، مادر و دو دختر اكثر مواقع در كنار خيابان ايستاده‌اند. پدر خانواده اغلب جلو رهگذران را گرفته و با بيان جملات هميشگي‌اش با اين مضمون كه در اين شهر غريب و بي‌پول هستیم به كودكان كمك كنيد؛ سعي در سركيسه مردم مي‌كند. اكثر رهگذران نيز با شنيدن اين جملات بنابر ميزان باور جملات هميشگي اين مرد يا از سر دلسوزي به وضعيت كودكانش، مبلغي به آنها كمك مي‌كنند. با ديدن وضعيت اين خانواده و مدت زماني كه در اين محل حضور دارند با يك حساب سر انگشتي مي‌توان فهميد كه اين خانواده هم‌اكنون نزديك به شش ماه است كه در اين محدوده از شهر غريب به دنبال كمك مي‌گردند! اين در حالي است كه بدون شك اين افراد در ديگر محلات يا مناطق پر رفت و آمد شهر نيز مدتي نقش غريب بي‌پول را بازي كرده تا به اين ترتيب بتوانند مبلغي از مردم به عنوان كمك اخذ كنند. بارداري حربه‌اي براي جلب ترحم ديگران زن باردار يكي از متكديان مترو است. او در همه ماه‌هاي سال با كودكي در آغوش در مترو ظاهر مي‌شود. اين زن جوان با اينكه وسايلي از جمله كش سر، دونات، فال حافظ، ويفر و... در دست دارد اما به جاي تبليغ وسايلش هميشه جمله «به كودكانم كمك كنيد»، بر سر زبانش است. اغلب مسافران مترو نيز به دليل شرايط اين زن جوان مبادرت به كمك مي‌كنند. كسب درآمد با خيال راحت حوالي پايانه آزادي هميشه شلوغ است و هر كسي به دنبال كار خود. در ميان شلوغي‌ها يك فرد هميشه از اتوبوس مورد نظر خود جا مانده و بر حسب تصادف كيف پول خود را گم كرده است! پسر جواني تقريبا 25 ساله با ظاهر مرتب و مناسب در مقابل خانم‌ها ظاهر مي‌شود. او با تكرار قصه هميشگي‌اش مبني بر اينكه از اتوبوس جا مانده و كيف پولش را گم كرده سعي دارد مبلغي پول از افراد بگیرد. بايد توجه داشت كه مدت‌هاست كه اين فرد به دور از چشم مسئولان مبادرت به كسب درآمد از اين طريق مي‌كند. كدام سازمان رسيدگي به متكديان را بر عهده دارد؟ از نظر جامعه‌شناسان، تكدي‌گري، عوارض و مخاطرات زيادي دارد. بخشي از مطالعات مقطعي و روبنايي روي اين پديده، درباره مسائلي نظير درآمد، مسكن، فقر مادي، فقر فرهنگي، ناكامي اقتصادي، نابساماني اجتماعي و سرانجام، دستگيري و بازپروري سخن مي‌گويد. عده‌اي سعي كرده‌اند اين مشكلات و مخاطرات را تعديل كنند و در نتيجه آن را به گردن فرد انداخته و نشان دهند كه تكدي‌گري امري طبيعي و پذيرفتني است كه مي‌شود آن را ناديده گرفت و با آن كنار آمد. برخي محققان نيز ضمن بررسي‌هاي خود به ريشه‌ها، شيوه‌ها، انگيزه‌ها، پيامدها و راه‌هاي رفع تكدي‌گري، نظر داشته‌اند، اين ريشه‌ها شامل پيري و از كارافتادگي، مسائل خانوادگي، اعتياد، مهاجرت، معلوليت و... مي‌شود. يك عضو شوراي شهر تهران درباره نحوه رسيدگي به متكديان در شهر تهران به «آرمان» مي‌گويد: رسيدگي به وضعيت متكديان در حيطه وظايف شهرداري نيست. احمد حكيمي‌پور مي‌افزايد: رسيدگي به اين امر از لحاظ قانوني به شهرداري مربوط نمي‌شود و اين سازمان در اين زمينه فقط مي‌تواند نقش كمك‌كننده داشته باشد. به گفته او به دليل اينكه رسيدگي به متكديان يك امر بين‌بخشي است، توجه به وضعيت آنها نيز در شهر تهران به بهزيستي و ديگر دستگاه‌هاي ذي‌ربط مربوط مي‌شود. فعاليت سمن‌ها براي كاهش تكدي‌گري يك عضو كميسيون اجتماعي درباره نحوه رسيدگي به وضعيت متكديان به «آرمان» مي‌گويد: متاسفانه تكدي‌گري از جمله نارسايي‌هاي اجتماعي است كه در بسياري از كشورها وجود دارد. عباس قائد رحمت مي‌افزايد: علت اصلي بروز تكدي‌گري در جامعه فقر است و در كشور با خودكفايي 30 هزار نفر در سال گذشته از سوي سازمان بهزيستي بايد دانست كه اين روند با توجه دولت و مجلس رو به كاهش است. به گفته او برخي افراد از عواطف، احساسات و باورهاي مردم سوءاستفاده كرده و از آنها درخواست كمك مي‌كنند. در اصل شبكه‌هايي سازمان‌يافته براي تكدي‌گري ايجاد شده است. اين نماينده مجلس با بيان اينكه امروزه شيوه‌هاي تكدي‌گري تغيير كرده است، تصريح مي‌كند: براي مثال برخي افراد با بيان اين جملات كه كارت پولم گم شده، كيف پولم را گم كرده‌ام و... از افراد درخواست كمك مي‌كنند. تا وقتي مردم در جامعه به متكديان كمك كنند به نسبت جمعيت آنها نيز افزايش مي‌يابد. براي مثال در شهر تبريز به دليل اينكه مردم بينش دقيقي نسبت به اين مساله دارند هيچ فردي مبادرت به اين كار نمي‌كند. اين عضو كميسيون اجتماعي مجلس تاكيد مي‌كند: با كاهش اين نارسايي‌ها در جامعه بايد در تمام استان‌هاي كشور سازمان‌هاي مردم‌نهاد با كمك دولت، استانداري، فرمانداري‌ها و وزارت كشور وارد عمل شوند. منبع: آرمان
دیدگاه تان را بنویسید