آیا عمیق‌تر شدن اختلاف بین اردوغان و ارتش ترکیه به کودتا می‌انجامد؟

وطن امروز: بازداشت 3 مقام نظامی بلندپایه ترکیه درباره ضبط محموله‌های تسلیحاتی ارسالی برای تروریست‌ها در سوریه، اختلافات دولت اردوغان با ارتش را عمیق‌تر کرده است. در عین حال سرکوب شدید رسانه‌ها و احزاب سیاسی توسط دولت رنگ حکومت نظامی و حتی ترور به خود گرفته است. به دادگاه کشیدن سردبیر مهم‌ترین روزنامه منتقد دولت و ترور یکی از وکلای برجسته کرد توسط عوامل میت (سازمان مخفی ترکیه) در روز روشن، شواهدی آشکار از تلاش گسترده رجب طیب اردوغان برای برقراری حکومتی پلیسی در کشوری است که در حال حاضر اغلب استان‌های شرقی و جنوبی‌اش در شرایط فوق‌العاده امنیتی یا حکومت نظامی رسمی قرار دارند.

به نظر می‌رسد رئیس‌جمهور ترکیه و حزب حاکم نزدیک به او برای برقراری دیکتاتوری مطلوبشان در آناتولی به سمت برخورد نهایی با همه ارکان سیاسی و نظامی و قضایی تشکیل‌دهنده حاکمیت ترکیه می‌روند. ترور «طاهر الچی»، رئیس کانون وکلای دیاربکر که به همراه 20 تن از وکلای دیاربکر به منطقه سور رفته بودند تصویری زشت از حکومت مطلوب اردوغان در جهان به نمایش گذاشت. او روز شنبه به خاطر افزایش درگیری‌های میان نیروهای امنیتی و نظامیان پ‌ک‌ک در آن منطقه و آسیب میراث فرهنگی، یک مصاحبه مطبوعاتی ترتیب داده و خواستار پایان درگیری‌ها شد ولی ساعتی بعد در بازدید از یکی از این آثار فرهنگی درگیری رخ داد و گلوله‌ای به الچی اصابت کرد و جان باخت. اگرچه در این درگیری‌ها یک افسر پلیس ترکیه به همراه عزیز اصلان خبرنگار خبرگزاری آناتولی نیز زخمی شدند اما کانون وکلای ترکیه این اتفاق را سوء قصد به جان الچی خواند و تلویحا دست تروریست‌ها را با عوامل سازمان مخفی در یک کاسه دانست. همچنین دیروز 2 ژنرال و یک سرهنگ ژاندارمری ترکیه به اتهام متوقف کردن یک محموله امنیتی مربوط به دولت توسط پلیس بازداشت شدند. ژنرال ارشد «ابراهیم آیدین» فرمانده ژاندارمری منطقه آنکارا،سرهنگ تمام «حمزه چلیپ اوغلو» فرمانده سابق ژاندارمری آدانا و سرهنگ «برهان‌الدین جهانگیر اوغلو» رئیس سابق بخش تحقیقات جنایی ژاندارمری ترکیه از نظر دولت متهم به این هستند که اوایل سال 2015 جلوی چند کامیون حامل تسلیحات برای تروریست‌های تکفیری در سوریه را که توسط سازمان اطلاعات مهر و موم شده بودند گرفته و ضمن بازرسی آنها محموله‌شان را توقیف کرده‌اند. اما بازداشت 3 مقام نظامی ارشد تنها به رویارویی دیکتاتور ترکیه با سرهنگ‌ها منجر نمی‌شود بلکه او را در مقابل جریان اصلی رسانه‌ها قرار می‌دهد چنانکه دو روز پیش از بازداشت آنها، «چان دوندار» سردبیر و روزنامه جمهوریت و همچنین نماینده این نشریه پرمخاطب در پایتخت به دادگاه فراخوانده شده بودند تا به جرم جاسوسی و خیانت محاکمه شوند. جرم آنها مشابه جرم ژنرال آیدین و همقطارانش بود و به افشای رسانه‌ای عملیات آنها در توقیف محموله میت (سازمان امنیت) برای داعش مربوط می‌شد که بهار گذشته صورت گرفت.

در حقیقت این روزنامه جمهوریت بود که برای نخستین بار تصاویر کانتینرهای فلزی توقیف شده توسط ژاندارمری با مهر میت و برچسب‌های اقلام دارویی و شکستنی را منتشر کرد که در حقیقت حامل 1000 گلوله خمپاره، صدها نارنجک‌انداز و هزاران خشاب اسلحه‌های سبک و سنگین بودند.

اما این نخستین رویارویی آشکار دولت و ارتش نیست. اردوغان و ژنرال‌های ترکیه مدت‌هاست در جنگی سرد با یکدیگر به سر می‌برند. یکی از مهم‌ترین نشانه‌های عمیق شدن اختلاف بین کاخ آق‌سارای آنکارا و فرماندهی ستاد کل ارتش ترکیه، سخنرانی انتخاباتی اردوغان پیش از انتخابات سراسری تکراری اول نوامبر بود که در حمایت از طرح خود برای تغییر نظام از پارلمانی به ریاستی با اشاره به دخالت‌های دهه‌های پیشین نظامیان ترک در سیاست گفت: «تا کی کودتا!؟» این نشان می‌دهد کودتا توسط نظامیان هنوز یک واقعیت ملموس در این کشور است اما هفته گذشته گسل میان دیکتاتور و سرهنگ‌ها در ارتباط با بحران به وجود آمده میان آنکارا و مسکو آشکارتر شده است.

ارتش ترکیه اطلاعاتی را در اختیار نشریات نزدیک به خود قرار داده که نشان می‌دهد سرنگون کردن هواپیمای روسی با دستور قبلی و اکید دولت صورت گرفته و مقامات سیاسی این کشور مسؤول پیامدهای آن هستند. در حالی‌که پیش از این، روزنامه‌های نزدیک به دولت ترکیه تلاش کرده بودند «عناصری» را در داخل ارتش به دامن زدن به بحران با روسیه به منظور به دردسر انداختن اردوغان متهم کنند. یک منبع نظامی بلندپایه ترکیه که خواست نامش فاش نشود در گفت‌وگو با روزنامه «سوزجو» گفت فرماندهی نیروی هوایی ترکیه از هویت همه جنگنده‌ها در آسمان اطراف ترکیه باخبر است. این سخن در تعارض با اظهارات اردوغان است که گفت «اگر می‌دانستیم هواپیمای سرنگون شده روسی است به شکل دیگری رفتار می‌کردیم.» این منبع همچنین از عجله ریاست‌جمهوری ترکیه برای اعلام «سرنگون کردن هواپیمای روسی» بلافاصله پس از حادثه،انتقاد کرد و گفت ارتش با بیانیه‌ای که بعدا منتشر شد و در آن به سرنگونی «هواپیمای ناشناس» اشاره شده است تلاش کرد «این اشتباه جسورانه را اصلاح کند». این منبع افزود: «اگر این سیاستمداران سکوت کردن را یاد می‌گرفتند، شاید می‌توانستیم مساله را به شکلی سریع‌تر حل کنیم.» پس از مدت کوتاهی شادمانی و خوشحالی به علت سرنگون کردن هواپیمای روسی و اعلام «سیلی زدن به پوتین در سوریه» که در رسانه‌های طرفدار دولت ترکیه مشاهده شد، سخن گفتن در این خصوص آغاز شد که آنچه روی داد موجب تقویت روسیه در سوریه و تضعیف بهانه ترکیه برای مداخله در این کشور خواهد شد. در این چارچوب پریل داداوغلو، وزیر سابق اتحادیه اروپایی در کابینه ترکیه گفت: «پوتین برای ما دام گذاشت و ما را به سمت سرنگون کردن هواپیمایش سوق داد زیرا پیامدهای این حادثه نشان می‌دهد او از این موضوع سود می‌برد».

احتیاط جنگنده‌های ترکیه

برخورد هوایی ترکیه با روسیه، یونانی‌ها را هم که در چالش مرزی هوایی و دریایی همیشگی با همسایگان ترکشان هستند، حساس کرده است. همین مساله در کنار هشدارهای کرملین باعث احتیاط آنکارا شده است. شبکه راشاتودی به نقل از منابع نزدیک به دولت آتن اعلام کرد پس از سرنگون شدن جنگنده سوخو-24 روسیه، هواپیماهای جنگی ترکیه تجاوز به حریم هوایی یونان را متوقف کرده‌اند. این موضوع نشان می‌دهد محاصره هوایی روسیه پیرامون ترکیه موثر بوده است. وزیر خارجه یونان که هم‌اکنون در تهران به سر می‌برد در واکنش به سانحه سه‌شنبه گذشته گفته بود: «ترکیه بیش از 1500 مرتبه به حریم هوایی یونان تجاوز کرده است، اگر قرار بود ما نیز مانند آنها (ترکیه) عمل می‌کردیم معلوم نبود اوضاع چه شکلی به خود می‌گرفت». هفته گذشته بود که 2 فروند جنگنده اف-16 ترکیه یک فروند جنگنده سوخو-24 روسیه را در نزدیکی مرزهای سوریه و ترکیه سرنگون کردند.