ماجرای دلخوری شاه از روابط زیاد هند و اسرائیل/ هندوستان بزرگترین خریدار تسلیحاتی رژیم صهیونیستی/ روابط دیپلماتیک صهیونیست ها با هندی ها چطور شکل گرفت؟

سرویس بین‌الملل فردا؛ ماشاء الله شاکری* : اواسط ژانویه سال جاری میلادی خانم سوشما سواراج وزیر امور خارجه‌ي هند اولین سفر خود را به سرزمین‌های اشغالی انجام داد. هواپیمای حامل وی و همراهان عصر روز16 ژانویه در فرودگاه بن گوریون تل آویو به زمین نشست و هنگامی که گام بر فرش قرمز گذاشت به فراست دریافت که استقبال مقامات رژیم حاکم بر تل آویو از وی این بار مفهوم عمیق‌تری دارد. چند روز پیش از آن و در آستانه‌ي انجام این سفر، سخنگوی وزارت امور خارجه‌ي هند اعلام کرده بود که «این اولین سفر خانم سواراج به غرب آسیا است و فلسطین اولین مقصد مشارالیها در این سفربه شمار می آید».با این رفتار دولت هند تمایل داشت تا با برجسته كردن جایگاه فلسطین، اصل سفر و اهداف متناظر بر آن را در راستای سیاست قدیمی فلسطینی خود نشان دهد. این موضوع البته از نگاه رهبران صهیونیستی پوشیده نبود و مورد حمایت نیز قرار گرفت.

سواراج که البته پیشتر به عنوان رییس گروه دوستی پارلمانی هند و اسراییل نقش متفاوتی را در پیوند دهی بین دو طرف داشت با حال و هوای حاکم بر ذهن و اندیشه‌ي دولتمردان رژیم اسراییل آشنا بود. وی پس از استراحت شبانه در تل آویو فردای آن روز عازم سرزمین فلسطین شد و در نقطه‌ي مرزی مورد استقبال مازن شامیه معاون وزیر خارجه‌ي فلسطین قرار گرفت تا این خوشامدگویی سرآغازی باشد بر ملاقات بعدی وی با محمود عباس رییس تشکیلات خودگردان و همتای خود ریاض المالکی وزیر خارجه‌ي فلسطین.سواراج در اقامت یک روزه‌ي خود در شهر رام الله در کرانه غربی در مقبره‌ي یاسر عرفات نیز حضور یافت و نهالی را به رسم یادبود در آن مکان غرس كرد تا رسانه‌ها ادای احترام وی به آرمان‌های یاسر عرفات رهبر فقید فلسطین را انعکاس دهند. او همچنین مرکز آموزش دیجیتال و نو آوری هند- فلسطین را در رام الله افتتاح كرد تا علاقه دولت متبوعش برای ظرفیت سازی علم و مهارت را به رخ فلسطینیان بکشد. هند در همین راستا سهمیه‌ای را برای تحصیل دانشجویان فلسطینی در دانشگاه‌های خود تخصیص داده است.

سوشما سواراج پس از خاتمه‌ي ماموریت خود در رام الله به اسراییل بازگشت تا با ریوون ری وین رییس جمهور و بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی دیدار كند. البته سفر وی سه ماه پس از سفر معنادار ماه اکتبر 2015 پرناب موکرجی رییس جمهور هند به اسراییل - که در نوع خود فاقد هر گونه سابقه درتاریخ روابط دو جانبه‌ي آنها است- صورت گرفت.

برخی از تحلیلگران مسائل منطقه براین باورند که سفر سواراج نشانه‌ي دیگری بر مناسبات راهبردی بین رژیم اشغالگر و هند است که به صورت فزاینده‌ای روند دوستانه‌تری را به خود می گیرد، همچنین مقدمه ای بر رفت و آمدهای سران رژیم صهیونیستی و هند در ماه‌های آتی سال جاری است. سفر وزیر خارجه بخشی از مساعی جاری دولت هند است تا نه تنها مناسبات خود با رژیم صهیونیستی را گسترده‌تر و عمیق‌‌تر، بلکه آن را علنی‌تر كند.

هندوستان بزرگترین خریدار تسلیحاتی رژیم صهیونیستی

از سال 1992 که هند روابط دیپلماتیک خود با رژیم اشغالگر را به حالت عادی در آورد مناسبات دو جانبه‌شان در حال رشد بوده است.این مناسبات جنبه های دفاعی، امنیتی و تبادل اطلاعات داشت و اخیرا جنبه‌های اقتصادی وعلمی و فناوری نیز پویایی پیدا کرده است. البته مقامات هر دو طرف تمایل زیادی برای آشکار یا حداقل تبلیغاتی كردن آن تا کنون نداشته‌اند.آنچه که صورت ظاهر روابط دو جانبه‌شان را تشکیل می‌دهد نگرانی طرفین از گسترش تروریسم است که البته با منافع بازرگانی تکمیل می شود. رژیم صهیونیستی در جستجوی بازارهای اضافه‌تری است و هند درصدد تنوع بخشی به منابع عرضه تسلیحاتی، دسترسی به فناوری برتر و طراحی و تولید مشترک تسلیحات خود، به ویژه در عرصه هوا فضا، است. به این ترتیب است که هند به عنوان بزرگترین مصرف کننده‌ي تولیدات تسلیحاتی کارخانجات اسرائیلی در آمده و رژیم صهیونیستی به نوبه‌ي خود در مورد فهرست سفارشات هند خاموشی گزیده است. در اوایل دهه 1990اسرائیل همانند ایالات متحده در فهرست تأمین کنندگان تسلیحات هند قرار نمی گرفت اما در بین سال‌های 2005 تا سال گذشته میلادی 7% از کل سهم تأمین کنندگان جنگ افزارهای هند را بعد از روسیه و ایالات متحده به خود اختصاص داد. به همین دلیل است که رییس جمهور هند پرناپ موکرجی در سفر اخیر خود به سرزمین‌های اشغالی اظهار داشت"اسراییل به شکل مؤثری هر زمان که هند به اضطرار افتاده به یاری‌اش شتافته است"(یعنی در زمان‌های بحرانی و در زمان تحریم که پس از آزمایشات اتمی هند در سال 98 اتفاق افتاد).رییس جمهور هند منظور خود را از بحران، حادثه درگیری نظامی بین هند و پاکستان در منطقه کارگیل در سال 1999بیان کرد، اما امروز اطلاعاتی در دست است که رزیم اشغالگر در رویارویی‌های نظامی در سال‌های 1965 و 1971 بین پاکستان و هند به یاری هند شتافته است.در آن سال‌ها هیچ رابطه‌ي دیپلماتیکی بین آنها برقرار نبوده است. در رویارویی نظامی کارگیل سامانه‌ي فضایی رژیم صهیونیستی تصاویر آرایش و تحرکات نظامی پاکستان را در اختیار هند قرار داد و به این ترتیب ورق به زیان پاکستان و نفع هند برگشت.

دلخوری محمدرضا پهلوی از توجه بیشتر صهیونیست‌ها به هند سرینات راگاوان یک پژوهشگر هندی است که جدیدا نتیجه پژوهش خود را در کتابی با نام "1971" منتشر كرده است. راگاوان در این کتاب چشم انداز جدیدی بر جنگ 14روزه‌ي سال 1971 بین هند و پاکستان که به جدایی بنگلادش از پاکستان انجامید، می گشاید. روزنامه هندوستان تایمز هند که گزارشی در این باره انتشار داده می افزاید، راگاوان به منابعی از اطلاعات که توسط فردی به نام پ.ن.هاسکار مشاور ایندیرا گاندی، نخست وزیر وقت هند، نگاشته شده و تاکنون در موزه و کتابخانه‌ي نهرو در دهلی نگهداری می شده، دست یافته است.

پژوهش راگاوان اشعار می دارد که سفیر وقت هند در پاریس به نام د. ن چاترجی در گزارشی به تاریخ 16 ژوئیه 1971 به وزارت امور خارجه‌ي هند نوشت مساعدت به هند از سوی اسرائیل به منظور "تبلیغات، تأمین مالی، و حتی تأمین تسلیحات و نفت" "ارزشی وافر" دارد.

ایندیرا گاندی، نخست وزیر وقت هند، بلافاصله با این پیشنهاد موافقت كرد. وی به سازمان اطلاعات خارجی هند(RAW ) دستور داد تا این موضوع را دنبال كند.

در آن زمان هند دارای روابط دیپلماتیک با اسراییل نبود و علاوه بر دادن رای منفی در سازمان ملل که ایجاد دولت اسرائیل را در سال 1948به رأی گذاشته بود، به طور پیوسته از آرمان و اهداف فلسطینی‌ها در رویارویی با اسرائیل حمایت می کرد. با این که در آن مقطع اسرائیل خود با کمبود جنگ افزار مواجه بود اما با مداخله‌ي گلدامایر، محموله تسلیحاتی که برای رژیم شاهنشاهی وقت ایران تهیه شده بود به سمت هند سرازیر شد. گلدامایر سپس یادداشتی به زبان عبری برای ایندیرا گاندی نوشت و از طریق مدیر عامل شرکت اسرائیلی که وظیفه‌ي انتقال تسلیحات به هند را به عهده داشت ما به ازای این لطف خود را برقراری رابطه دیپلماتیک با هند درخواست كرد. ایندیرا گاندی به این درخواست پاسخ مثبت نداد اما سال‌ها بعد زمانی که ناراسیما رائو در سال 1992نخست وزیر هند بود این رابطه برقرار شد.

راگاوان البته نکات مفصلی از دلخوری شاه ایران از این برخورد اسرائیل -که در آن زمان متحد رژیم شاهنشاهی ایران بود- و تصمیم وی برای تلافی آورده است. در عین حال شاه نگران از امکان مداخله‌ي اتحاد جماهیر شوروی از هر گونه اقدام خصمانه علیه هند پرهیز كرد.

در این دوره‌ي 24 ساله روابط دو جانبه‌ي آنها از حوزه ی مسائل دفاعی فراتر رفته و همکاری در بخش تحقیقات کشاورزی، مدیریت منابع آب، فناوری اطلاعات و..بالقوه توانسته است اثرات خود را بر تعمیق روابط بگذارد و حمایت از رژیم صهیونستی را در سطح دولت و حاکمیت هند، نهادینه سازد. سفرای رژیم در هند از این ظرفیت نهایت استفاده را كرده و در سطح ایالت‌های هند ارتباط خود را با سروزیران برقرار و از ظرفیت‌های ایالتی و بومی هند بهره برداری كرده‌اند. از سوی دیگر هند به واسطه‌ي این رابطه قادر به ایجاد یک محیط حمایت‌گر از خود در ایالات متحده امریکا شده است. آمار داد و ستد بازرگانی طرفین که در سال‌های آغازین برقراری روابط در اندازه چند صد میلیون دلار بود اینک به نزذیک 7 میلیارد دلار رسیده است. همچنین دو دولت تلاش كرده اند تا روابط مردمی را از طریق رفت و آمد گردشگران و دانشجویان و دانش پژوهان توسعه دهند.

اسرائیلی‌ها می گویند سال گذشته (2015) آمار ورودی گردشگران هندی با 13درصد رشد همراه بوده و سفر گردشگران از مبداء سرزمین های اشغالی به هند طی 15 سال اخیر به دو برابر افزایش یافته است.

رفت و آمد علنی‌های هیئت‌های دیپلماتیک

روابط رژیم صهیونیستی با هند در دوره زمامداری احزاب یا ائتلاف‌های حزبی مختلف بدون افت تداوم و توسعه یافته است. رابطه‌ي دیپلماتیک توسط دولتی از حزب کنگره با رژیم صهیونیستی بر قرار شد و گرچه در دوره‌ي 10 ساله‌ي منتهی به 2014 و تحت زمامداری دولت‌های مختلف رفت و آمدهای سیاسی در سطح وزرای فدرال و مقام‌های ایالتی تداوم داشت اما سفرهای دهه‌ي مورد نظر به ویژه از سوی هند چندان آشکار نشدند. در سال 2006 موکرجی که در آن زمان سمت وزیر دفاع را داشت سفر خود را به نشانه‌ي اعتراض به حمله‌ي اسرائیل به غزه و لبنان لغو کرد. آخرین نخست وزیر اسرائیلی که از هند دیداركرد آریل شارون در سال 2003 بود و در همه‌ي این مدت هیچ وزیر دفاعی، علیرغم مناسبات راهبردی در عرصه‌ي دفاعی، از کشورهای یکدیگر دیدار نداشتند. آمار و اطلاعات در دست، امروز گویای آن است که در دوره‌ي بین سال‌های 1998 تا 2004 که دولت ائتلافی به رهبری حزب BJPیا بهاراتیا جاناتا پارتی بر سر کار بود 16هیأت به صورت رسمی بین دو کشور مبادله شد. در مورد هند هیأت‌های اولیه، سطوح پایین تری از نظام حکومتی را تشکیل می دادند و در سطوح کوچکتری تنظیم می شدند. شاید این سیاست محافظه کارانه هند ناشی از احساس ضرورت برای آرام نگه داشتن محیط پیرامونی کشور و توجه به حساسیت جمعیت قابل توجه مسلمانان هند باشد. لیکن از سوی دیگر نوعی بی پروایی از سوی اسراییلیها در مورد ترکیب و سطح هیاتهایشان دیده می شود که نشانگر تمایل آنها برای توسعه و آشکار سازی مناسباتشان با هند است.در عرف دیپلماتیک معمولاً از کشور میزبان انتظار می رود که در پاسخ هیأتی هم سطح را اعزام نماید. به عنوان مثال در سال 2003 هیاتی به سرپرستی نخست وزیر معاون نخست وزیر و چند وزیر کابینه از هند بازدید داشتند که نشانگر اشتیاق اسرائیلی‌ها به تعمیق روابط است اما هند شتابی برای پاسخگویی متناسب با این اشتیاق را به خرج نداد. به نظر می رسد دولتمردان آن روز هند، که رهبران حزب بی جی پی بودند ،هنوز شرایط را مناسب برای آشکار سازی سیاست‌های خود نمی دیدند.

بین سالهای 2004 تا 2014 هیأت حاکمه ائتلافی به رهبری حزب کنگره در هند دولت را در دست داشت، 29 هیات رسما بین دو طرف مبادله شد که نشاندهنده‌ي گسترده‌تر شدن و تنوع یافتن مناسبات آنهاست.در همین دوره سروزیر وقت ایالت گجرات ناریندرا مودی که امروز نخست وزیر کشور است در ترکیب هیاتی به سرپرستی وزیر کشاورزی فدرال حضور داشت.وی بعداز این سفر زبان به تمجید از رژیم صهیونیستی گشود و دستاوردهای اسرائیل را ستود. وی بعد از آن مشوق و تسهیل کننده‌ي سفر هیأت‌های بیشتری مرکب از وزیران ایالتی، صاحبان سرمایه، بازرگانان، صنعتگران و کشاورزان از ایالت گجرات به سرزمین‌های اشغالی شد. دولت ایالت گجرات در زمان سر وزیری ناریندرا مودی از سرمایه گذاری و مساعدت فنی اسرائیل در حوزه های کشاورزی، آبیاری و صنایع شیر در ایالت گجرات اسقبال كرد. در همان دوره که نوعا دولتمردان اروپایی به مودی خوشامد نمی گفتند و برای وی روادید ورود صادر نمی کردند(زیرا دست مودی در کشتار هزاران شهروند مسلمان گجراتی در غائله گجرات رو شده بود) اسرائیلی‌ها به تبادل هیأت با وی مبادرت می ورزیدند، سفیر و سر کنسول رژیم صهیونیستی در هند با وی دیدار داشتند.

بررسی تعداد و ترکیب هیأت‌ها در این دوره نیز گویای آن است که اولا سطح مناسبات دوجانبه در گرو منش سیاسی خاصی در کشور هند نبوده، ثانیاً با گذشت زمان روابط سیر صعودی داشته و آخر آنکه اشتیاق اسرائیلی‌ها برای توسعه‌ي مناسبات بیشتر از هندی‌ها بوده است.سطح هیأت‌های هندی در حد وزرای کابینه و یا پایین‌تر بوده لیکن در طرف اسرائیلی‌ها نام معاون اول و معاون نخست وزیر در ترکیب هیأت‌های این دوره دیده می شود. از تعداد و چگونگی هیأت‌های امنیتی - اطلاعاتی آماری در دست نیست.

صرف نظر ازمخفی بودن تعداد و ماهیت هیأت‌های نظامی و امنیتی تبادل شده بین طرفین اراده ای در دهلی نو دیده می شد که تا حد ممکن از ایجاد هیاهو و تبلیغات در مورد رفت و آمد به تل آویو خودداری ورزد. اسرائیلی‌ها نیز این تمایل هندی‌ها را قابل درک می دانستند و در محافل خصوصی معروف بود که می گویند :هند با اسرائیل چون معشوقه ای رفتار می کند که از داشتن رابطه با وی در خفا خوشحال است اما تمایلی به برملا شدن این موضوع ندارد!!

از همان هنگامی که در ماه مي 2014حزب بهاراتیا جاناتا پارتی با نخست وزیری مودی قدرت را در هند به دست گرفت در محافل سیاسی انتظار می رفت دوره رونق بیشتر مناسبات هند با اسرائیل و آشکار سازی آن فرا برسد چرا که تجربه‌ي مناسبات سال‌های 1998-2004 در پیش رو بود.افزون بر این سیاستمداران حزب BJP حتی هنگامی که از قدرت هم بر کنار بودند سفرهای متعددی به اسرائیل داشتند و در مقام جناح مخالف در بیانیه ها و سخنرانی های تبلیغاتی خود همواره از اسرائیل جانبداری می کردند. برای نمونه در مانیفست حزب بی جی پی در سال 1998 آمده است: " به منظور حفظ منافع ملی هند ما اهداف ملی و اصول بنیادی خود را به شدت دنبال می کنیم.به اختصار این موارد عبارتند از تحکیم مناسبات با اتحادیه‌ي اروپا ،کشورهای آسه آن، ژاپن ،کره جنوبی، ایران ،ملل عرب، اسراییل و جمهوری‌های آفریقای مرکزی و همچنین کشورهای مشترک المنافع .

در مانیفست حزب در سال 2009 بر روی دوستی با رژیم صهیونیستی تأکید شده و عبارت پیگیری "مناسبات توسعه یافته با اسرائیل" برجسته شده است.

لعل کریشنا ادوانی رهبر جناح مخالف از حزب بی جی پی در مجلس در سال 2008 چنین سخن گفت:فلسطین باید به استقلال و حاکمیت دست یابد و همزمان حق موجودیت اسرائیل باید توسط همه‌ي همسایگان آن بی کم و کاست به رسمیت شناخته شود.کسانی که می گویند اسرائیل باید از نقشه جغرافیا حذف شود، حتی اگر صدایشان از آسیا برخیزد، تهدیدی برای صلح منطقه ای و جهانی محسوب می شوند.

نیتین گاردکاری رییس حزب مذکور در سال 2012 سفری به سرزمین‌های اشغالی داشت. وی در باز گشت مشاهدات خود را به شکل اغراق آمیزی با تمجیدات فراوان همراه کرد.وی سرزمین مذکور را همواره در معرض تهدید همسایگان ذکر كرد که در عین فقر و نادارایی‌های طبیعی و معدنی مردمانش از نعمت‌های فراواني بهداشتی، آموزشی و اجتماعی بهره می برند ولی آن سرزمین را تبدیل به نظامی پیشرو در جهان در عرصه علمی و فناوری و نوآوری کرده اند.وی خاطر نشان ساخت که این الگو باید سرمشقی برای حل مسائل هند باشد.

انتخابات سراسری 2014 که درهند برگزار شد و حزب راست هندو گرای بهاراتیا جاناتا پارتی به رهبری ناریندرا مودی، به واسطه‌‌‌‌‌‌ي احراز اکثریت کرسی‌های پارلمان، دولت را در دهلی نو تشکیل داد، تحولی اساسی در جهت منافع رژیم صهیونیستی رقم خورد. به همین دلیل است که نتانیاهو بدون فوت وقت در تماس تلفنی با ناریندرا مودي انتخاب وی را تبریک گفت. زمانی که مودی ،نخست وزیر، خانم سوشما سواراج، رییس پیشین گروه دوستی پارلمانی هند و اسراییل، را به عنوان وزیر امور خارجه برگزید قطعه‌ي ناتمامی در زنجیره‌‌ي عناصر پیوندگر بین هند و اسرائیل باقی نماند.

از آن تاریخ به این طرف دولت مودی به سمت رویکرد مورد انتظار رژیم صهیونیستی ره پیموده است. اولین نشانه‌ي این رویکرد تصمیم وی برای ملاقات با نتانیاهو ،نخست وزیر رژیم صهیونیستی، در حاشیه‌ي اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل در سال 2014 است. البته شواهدی حاکی است که این تصمیم وی در ابتدا با تأیید کارشناسی وزارت امور خارجه هند همراه نبود، اما با این وجود این ملاقات در نیویورک صورت پذیرفت.

آمار های رسانه ای گویای آن است که از زمان مزبور تا اواخر ژانویه‌ي سال جاری میلادی 15 ملاقات ،گفتگوی تلفنی در سطوح عالی بین مقامات دو طرف صورت پذیرفته، یا سران دو کشور در حاشیه‌ي رویدادهای بین المللی با یکدیگر دیدار داشته اند. از مهم ترین آنها می توان به دیدار نتانیاهو با مودی در حاشیه‌ي اجلاس آب و هوا در پاریس در سال 2015و همچنین سفر فرمانده‌ي نیروی هوایی اسرائیل به هند در همین سال اشاره داشت.

پس از یکی از همین ملاقات‌ها از یکی از صفحات توییتر مودی نقل شده است که: "من با نخست وزیر نتانیاهو گفتگویی داشتم. ما برای مناسباتمان با اسرائیل ارزش قائلیم و فصلی طلایی را در تاریخ روابط هند و اسرائیل خواهیم نگاشت."

ناظران تحولات سیاسی یکی ازویژگی‌های این روابط جانبه را،برخلاف گذشته، رویت پذیری بالای آن می دانند. از جمله تغییراتی که در رفتار هند نسبت به رزیم صهیونیستی مورد توجه گسترده ای قرار گرفته رأی ممتنع این کشور به گزارش کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل UNHRC- - است که از کشتار مردم غزه توسط رژیم صهیونیستی در سال 2014 انتقاد می کرد.دیپلمات‌های هندی عذرهایی را برای این رأی ممتنع خود آورده اند که قاعدتا مورد پذیرش نیست چرا که پیشتر آنها در شرایط مشابه به چنین قطعنامه هایی رأی مثبت می دادند. این تصمیم هند مورد استقبال و ستایش نمایندگان رژیم صهیونیستی و از آن سو مایه‌ي یأس مقامات فلسطینی قرار گرفت و آن را "بدعت" در رفتار دیپلماتیک هند و "شوک آور" نامیدند.

در عرصه‌ي دوجانبه روابط در حال رشد است. دولت هند قرارداد خرید موشک‌های ضد تانک اسپایک و موشک‌های باراک برای نیروی دریایی را، بعد مدتی که به تأخیر افتاده بود، به جریان انداخت. هندی‌ها اخیراً موشک باراک-8 را که محصول مشترک هند و اسرائیل است را آزمایش كردند. قراردادی به ارزش 1.67 میلیارد دلار بین هند و اسراییل برای تولید موشک های میان برد سطح به فضا امضا شده است.روزنامه تایمز آو ایندیا که این خبر را منتشر كرده از قول یک مقام دفاعی هند آورده است که حجم نهایی قراردادهای موشکی هند با اسرائیل به شش میلیون دلار خواهد رسید.بنا به گزارش نشریه‌ي دیفنس نیوز هند البته با شرکای دیگری موضوع تأمین این جنگ افزارها را به مذاکره گذاشته بود .پس از بررسی‌هایی که مدتی نیز به طول انجامید هند نهایتا با اسرائیل به توافق رسید، زیرا بند انتقال فناوری در قرارداد با اسرائیل منافع هند را تنظیم می کند.قرار است این موشک‌ها در مجتمع بهارات دینامیک هند تولید شوند.

همچنین گزارشی در دست است که یک شرکت خصوصی هند با شرکتی اسرائیلی مشترکا دست به تولید سلاح‌های سبک زده اند. همکاری آنها در بخش کشاورزی با ایجاد یا برنامه ریزی جهت ایجاد 30 مرکز عالی در 10 ایالت هند در حال توسعه است. در مجموع دو طرف برای تسهیل پیوندهای بیشتر اقتصادی و همکاری‌های علمی و فناوری در تلاشند.

دیدار نخست وزیر هند از اسرائیل و رویکرد هند به مسأله فلسطین

با توجه به تاریخچه یاد شده، اینک احتمال قریب الوقوع دیدارهای رفت و برگشتی سران دو کشور در سال جاری می رود. لیکن پرسشی که مطرح می شود این است که چرا نخست وزیر هند تا کنون که نزدیک به دو سال از به قدرت رسیدنش می گذرد این سفر را به تآخیر انداخته است؟

ظاهراً مودی، به عنوان نماد حزب حاکم بهاراتیا جاناتا (پارتی) تمایل دارد مبتکر اولین سفر رییس کشور هند به اسراییل از حزب رقیبش باشد. پرناب موکرجی رییس جمهور هند در تمام سیره سیاسی خویش در دوران نمایندگی پارلمان و وزارت به عنوان عنصر حزب کنگره شناخته شده است. پس مودی بی میل نیست که در دوران دولت حزب BJP اولین گام مهم به سمت تحکیم بیشتر مناسبات با اسرائیل از سوی حزب رقیب برداشته شود و به این ترتیب به ناظران هندی، اسرائیلی و جهانی القاء كند که سیاست جاری هند سیاست صرفاً حزب متبوع وی نیست. نکته مزبور در همراهی نمایندگان احزاب مختلف از پارلمان با رییس جمهر هند مورد تأکید قرار گرفت. از سوی مقابل باز می توان انتظار داشت که رییس جمهور رژیم صهیونیستی قبل از نتانیاهو از هند دیدار نماید.

با وجود تعمیق و توسعه مناسبات خود با اسرائیل، هند در حفظ مواضع خود در قبال فلسطین و آرمان فلسطینی عقب نشینی جدی یا بازگشتی نداشته است. دولت‌های قبلی هند سعی داشته اند تا نشان دهند سیاستشان در قبال اسرائیل و فلسطین سیاستی متوازی در تناسب با ظرفیت هر یک از آنهاست. در مجموع دولت فعلی هند تلاش دارد تا حساب دولت فلسطین را از دولت اسراییل جدا كند. پرناب موکرجی اولین رییس جمهوری بود که در سفر به رام الله شب را در آنجا گذراند.محمود عباس که دولت هند او را "رییس جمهور کشور فلسطین" می خواند با ناریندرا مودی در حاشیه اجلاس های مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک و پاریس ملاقات كرده است. هند به سیاست دیرینه خود مبنی بر دو نظام پایبند است و پایتخت کشور فلسطین را بيت المقدس شرقی می‌داند. هند در مورد بر افراشته شدن پرچم فلسطین در سازمان ملل رأی مثبت داد، کماکان به تلاش خود در انتشار بیانیه‌ي بریکس (متشکل از کشورهای برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) ناظر بر محکومیت اقدام رژیم صهیونیستی برای اسکان شهروندان یهودی در سرزمینهای اشغالی ادامه می دهد. سوشما سواراج وزیر خارجه‌ي هند در سفر ماه ژانویه اش به رام الله اعلام كرد حمایت هند از فلسطینی‌ها "رنگ نباخته است". رژیم صهیونیستی نسبت به این موضع هند سیاست چشم پوشی را برگزیده زیرا فواید حاصل از تحکیم مناسباتش با هند به همه‌ي اینها می‌ارزد. از سوی دیگر مایل نیست مانعی بر سر تداوم سیاست دیرینه‌ي هند به عنوان یکی از بنیانگذاران جنبش غیر متعد ها ایجاد كند. زیرا زیان ناشی از دلخوری بخشی از بدنه‌ي حاکمیت هند از این ممانعت برایش قابل ارزیابی نیست.

هند از سوی دیگر مایل است به جهان اسلام و دنیای عرب بفهماند در ثبات قدمش ناظر بر جانبداری از حقوق فلسطینیان تزلزلی ایجاد نشده است. اگر جهان اسلام یا سازمان کنفرانس اسلامی بنا به درخواست پاکستان بخواهد موضوع حل مسأله کشمیر را طرح كند هند بلافاصله موضوع حمایت خود از فلسطین را به رخ آنها بکشد. و شاید به معنایی دیگر موضوع حمایت خود از فلسطین را به عنوان گروگان در دست خود نگه داشته است.افزون بر این، پیوستگی سیاست هند در مورد فلسطین صرفاً ناشی از عوامل تاریخی و سیاسی داخلی اش نیست بلکه متأثر از توان فراگیرتر و هوشمندی سیاستگزاران هندی در پاسداری از قدرت توازن دهنده‌ي هند است. هند امروز در حالی که رابطه‌ي خود را با اسرائیل را تحکیم می بخشد از حفظ و توسعه‌ي مناسبات خود با جمهوری اسلامی ایران غافل نیست. در دوران تحریم به عنوان شریک معتبر تجاری جمهوری اسلامی جایگاه خود را حفظ كرد و در دوران پسا تحریم از اعتبار ساخته شده در گذشته‌ي خود و ظرفیت های جاری‌اش برای توسعه و تعمیق و ترفیع مناسبات با جمهوری اسلامی ایران بهره می گیرد. هند در حالی کنشگری می کند که میزبان امیر قطر بشود، مودی به امارات متحده عربی سفر و در این سفر با جامعه‌ي هندی‌های مقیم امارات ديدار کند و برای جماعت هندوی آنها اجازه‌ي ساخت معبد هندوان را از شیخ امارات اخذ كند. سفر سوشما سواراج به بحرین نیز در راستای توازن بخشی به سیاست خاورمیانه ای هند ارزیابی می شود. سال جاری شمسی امکان سفر ناریندرا مودی به تل آویو همانقدر زیاد است که به تهران و ریاض. به عبارتی دیگر هیچکدام از کشورهای عربی خاورمیانه و فلسطینی‌ها و حتی تهران به هند فشار وارد نیاورده اند که از بین یکی از آنها یا تل اویو یکی را انتخاب کند. البته این شرایط ناشی از بد اقبالی یا اقتضائات ناشی از رخدادهای تاسف بار منطقه خاورمیانه می تواند باشد. اما هر چه که هست هند در این معادله نقش یک کنشگر بهره بردار را دارد. هند می داند که از سال 2014 تا کنون مقاماتی از عربستان سعودی حداقل پنج بار با اسرائیلی‌ها دیدار كرده‌اند تا مشترکا راهی را برای مقابله با آنچه که تهدید ایران نامیده اند برگزینند. با این تفاصیل هند دغدغه هایی هم در تدام مناسبات و حفظ سطح آن با رژیم صهیونیستی دارد.برای مثال اگر انتفاضه‌ي دیگری در سرزمین‌های اشغالی شکل بگیرد و اسراییل حسب سوابق قبلی به مقابله‌ي خونین برخیزد هند چه موضعی خواهد گرفت؟ اگر اسرائیل برای تنظیم رفتار یا برای منافعی که خود تعریف می کند اقدام به فروش تسلیحات پیشرفته به چین كند واکنش هند چه خواهد بود؟

*سفیر سابق ایران در پاکستان