آیا برجام، پابرجاست؟

روزنامه شرق: ورود به مرحله اجرائی برجام، برخلاف درِ باغ سبز نشان‌دادن‌های اولیه و هجوم علاقه‌مندان بین‌المللی به عرصه سرمایه‌گذاری و بازاریابی، عملا با کندی پیشرفته است. برای پاسخی کوتاه به کسانی که از کندی یا پیشرفت‌نكردن کار در داخل کشور انتقاد می‌کنند باید بی‌درنگ بگویم که اولا برخی سخنان و كارهاي خودشان از علت‌هاي اصلی کندشدن کار بوده است، ثانیا اگر دستاورد برجام صرفا منحصر به سه‌برابرشدن صادرات در حال افول و تعطیلی نفت بود، ارزش آن اقدام را داشت؛ درحالی‌که اکنون در بازرگانی محدود و مشروط با چین و هند و برخی کشورهای دیگر گشایش ایجاد شده و در حال گسترش به کشورهای دیگر است. ایران کشور مهمی است و حق دارد به ابزار دفاعی خودش متکی باشد و برجام هم مانعی در راه آن ایجاد نکرده؛ ایران کشوری است که از حملات موشکی ساخت همین اروپاییان آسیب دیده؛ بنابراين حق دارد خودش را در مقابل آن تجهیز و مصون کند.

مسئله‌ای اگر هست انطباق زمان‌های آزمایش با انجام مراحلی از مذاکرات اجرائی است که نباید به‌گونه‌ای باشد که طرف مقابل احساس کند اهداف دیگری در پس آن است. نکته دیگر، استفاده از عباراتی است که در آن نشانی «هدف» اقدامات دفاعی ما ذکر شده و برای کشورهای غربی این استنباط را ایجاد می‌کند که اقدامی تدافعی و بازدارنده، رنگ تهاجمی دارد؛ اما مسئله با آمریکا، به‌ویژه پارلمان تحت حاکمیت محافظه‌کاران جمهوری‌خواه، به‌گونه‌ای است که از برجامِ ناظر بر تفاهم هسته‌ای فراتر می‌رود. همان‌طور که جمهوری اسلامي، مسئله مبارزه با رژیم اسرائیل را در رأس استراتژی سیاسی خود قرار داده، آمریکا نیز حمایت از آن را در رأس سیاست خود قرار داده است. به اين ترتیب در حالتی مخاصمه‌آمیز، رسیدن به تفاهم و نبود مزاحمت، امکان‌پذیر به نظر نمی‌رسد. اگر ایران در مواضع خود شریکانی داشت، شاید در هر مذاکره و تفاهمی از موضع بهتری برخوردار می‌شد؛ اما موضع ایران بسیار انفرادی است و حتی کشورهای عرب‌زبان به‌جای همکاری با ایران، بيشتر با مواضع حمایت‌آمیز ایران از موضوع فلسطین مقابله می‌کنند و به‌تازگي از علنی‌کردن رابطه با اسرائیل هم ابایی ندارند.

ایران نمی‌تواند از موضع تاریخی خود در حمایت از حقوق فلسطین و جبران خسارت‌ها براساس موازین بین‌المللی و قطع‌نامه‌های سازمان ملل دست بردارد و برای خروج از این وضع می‌تواند حمایت‌های خود را در قالب پشتیبانی از مجموعه فلسطین و کشورهای عربی و اسلامی مطرح كند طرف مقابل را عملا در موضع ضعف قرار دهد، همچنين می‌تواند موضعی تدافعی بگيرد، حاکی از اینکه آغازگر اقدام نظامی فرامرزی نخواهد بود. البته آمریکا در شرایط خصومت، گذشته از برجام برای ایران محدودیت‌هایی وضع کرده، همچنان که ایران نیز متقابل محدودیت‌هایی در رابطه با آمریکا وضع کرده است، به عبارت دیگر برجام حالت واکسن ندارد که به طرفین آزادی عمل حتی خصمانه بدهد؛ اما طرف برجام فقط آمریکا نیست، کشورهای اروپایی هم هستند؛ آنها به‌تدریج و با احتیاط وارد معامله می‌شوند؛ اما از مجازات‌های آمریکا بیمناک هستند. در چنین شرایطی وظیفه دیپلماسی ما، گریز از جنگ و وظیفه نظامیان ما، آمادگی دفاعی و جنگی است؛ نباید هیچ تداخلي در این دو وظیفه ایجاد شود، در ضمن باید این پذیرش شکل گیرد که معامله و تجارت با غرب، انقیاد نیست.

به‌ظاهر دیپلماسی ایرانی ناچار است دو نوع مذاکره؛ در خارج با بیگانگان و در داخل برای تفاهم بیشتر و یادآوری اهمیت دفع مخاطرات بیرونی انجام دهد وگرنه مانند امروز، خبرهای درجه دو و سه ضد ایرانی به تیتر نخست برخی رسانه‌ها بدل می‌شود تا مردم را مأیوس کند. روابط ایران با کشورهایی که داد‌و‌ستد با ارزهای داخلی را با نرخ‌های تثبیت‌شده می‌پذیرند، شاید بتواند آغازگر روشی خارج از مبادله دلار و یورو در معاملات بین‌المللی باشد.