جاری‏‌ترین تفکر ماندگار شیعه/ امام صادق(ع) و ضرورت یک طرح جایگزین

سرویس اجتماعی فردا؛ امير حسن‌شاهي: تا كنون به اين موضوع انديشه‌ايد كه چرا شيعه، مكتب خود را وامدار امام صادق(ع) مي‌داند؟ اصلا چرا مذهب ما را مذهب جعفري مي‌نامند؟ مگر پیش از حضرت صادق(ع)، شرايط شیعه به چه ترتيب بوده است؟ و به عبارت دیگر چرا مذهب شیعه، علوی ، حسنی یا حسینی، سجادی و یا باقری نامیده نشده است؟ براي اين سوال پيچيده و مهم، جواب ساده‌اي وجود دارد كه بدان خواهيم رسيد.

اگر كمي در تاريخ ايران و به ويژه جريان نهضت مشروطه غور و مداقه كنيد، اين سوال براي‌تان پيش مي‌آيد كه چرا آن موقع انقلاب اسلامي رخ نداد؟ آن زمان هم جرياني همراه با روحانيت در صحنه حضور داشتند و مخالف اوضاع و احوال كشور بودند؛ پس چرا آن موقع اعتراضات به نتيجه‌اي كه بايد، نرسيد؟ پاسخ اين است،اگرچه كه مخالفت گسترده‌اي در آن زمان وجود داشت منتها اين جريان فقط مخالف و منتقد اوضاع موجود آن موقع بود و براي آن طرح جايگزيني در نظر نداشت. و نقش امام خميني(ره) در به وجود آوردن يك انقلاب گسترده اين بود كه، علاوه بر مخالفت با حكومت طاغوت، حكومت جايگزين آن را هم به مردم معرفي كردند. در واقع امام خمینی(ره) طرح جایگزین سلطنت را داشت، اما روحانیت در مشروطیت به ابعاد این موضوع آن چنان که بایسته است نیاندیشیده بود و این سرانجام هر حرکت سیاسی و فکری است که فقط طرح براندازی داشته باشد و نه طرح جایگزین !

اتفاقي كه در دوره امام صادق(ع) رخ داد نيز به همين ترتيب بود. امامان شيعه تا قبل از امام صادق(ع)، بيش از هر چيزي بر آشكار كردن بطلان مذهب‌هاي ديگر تلاش كرده بودند. يعني با مناسبات پيچيده آن زمان تنها كاري كه مي‌شد انجام داد، همين روشنگري بود. در واقع تا قبل از دوره امام صادق(ع) آگاه كردن مردم نسبت به ضعف ديگر مذاهب بر ديگر كارها براي ائمه مقدم بود. و در اين بين امام صادق(ع) در مسير تكاملي دين،گام دوم را برداشتند، يعني طرح جايگزيني كه برآمده از مكتب اهل بيت بود را مطرح كردند. آن هم در يك موقعيت استثنايي تاريخي مكتب شيعي را با يك حركت سازماندهي شده توسط شاگردان برجسته به مردم آن زمان معرفي كردند. همچنين به شرح و بسط ابعاد آن پرداختند. اعتقادات، اخلاق و دستورالعمل های فردی واجتماعی (فقه) مهمترین حوزه هایی بود که امام صادق(ع) در آن ها به طرح و اندیشه دینی پرداختند و چون چنین شد، تشیع دارای شناسنامه رسمی گردید و مذهب ما به نام ایشان مزیّن شد.

حال چرايي ناميدن مذهب ما به«مذهب جعفري» مشخص است. مذهب ما جعفري است بدين خاطر كه از زمان امام جعفر صادق(ع)، اين مذهب در حكومت و در ميان مردم به طور رسمي نهادينه شد. و امروز همه ما اين عظمت تشيع را مديون آن امام همام هستيم.