سیر صعودی کار در میان کودکان

روزنامه آرمان امروز - رامین علیزاده: ایران در سال‌های اخیر در زمینه حقوق کودکان و نوجوانان پیشرفت‌هایی داشته اما کارشناسان معتقدند این موضوع در کشور جای کار دارد. کشور ما در سال ۱۳۷۰ به پیمان نامه حقوق کودک پیوست.

این پیمان نامه، یک کنوانسیون بین‌المللی است که حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کودکان را بیان می‌کند. دولت‌هایی که این معاهده را امضا کرده‌اند، موظف به اجرای آن هستند و شکایت‌ها در مورد آن، به کمیته حقوق کودک ملل متحد تسلیم می‌شود. هر چند دولت جمهوری اسلامی ایران با امضای کنوانسیون گام مهمی در جهت احقاق حقوق کودکان برداشته است که نشان از اعتقاد و احترام به حق و حقوق کودکان دارد، اما پذیرش مشروط این کنوانسیون توسط دولت جمهوری اسلامی و گنجاندن ماده و تبصره‌هایی به تمامی ماده‌های آن از جمله تعریف کودک، عدم تبعیض بین کودکان، رعایت منافع کودکان، حق حیات، حق کسب هویت، حق زیستن با والدین و... اجرای کنوانسیون حقوق کودک را در ایران با مشکل روبه‌رو کرده است و نکته دیگر اینکه حتی در مواردی که طبق قوانین داخلی حقوقی برای کودک در نظر گرفته شده، برخی از این حقوق، عملی و اجرایی نشده است.

آمارها، گویای تناقض قوانین با واقعیت اجتماع است. بر اساس آمارها در حدود ۱۰ درصد از کودکان به مدرسه نمی‌روند؛ در حالی که در قانون اساسی کشور، حق آموزش برای همه تصریح شده است. کار کودکان همچنان در جاهایی که سن ترک مدرسه پایین است شیوع دارد. آمار کودکان کار در ایران در حال افزایش است. ٣۰ درصد کودکان کار را افرادی تشکیل می‌دهند که به مدرسه نمی‌روند. آمارهای رسمی از تعداد کودکان کار وجود ندارد، آخرین آمار مربوط به مرکز آمار است که در سال ٨۵ منتشر و اعلام شد که «یک میلیون و ٧۰۰ هزار کودک در ایران به صورت مستقیم درگیر کار هستند.» اما آمارهای غیررسمی گاهی تند می‌شوند و خبر از کارگر بودن چند میلیون کودک می‌دهند، نه یک میلیون و ٧۰۰ هزار نفر. کودکان كار چاره‌ای ندارند جز آنکه خرج اعتیاد پدر عصبانی خود را بدهند و زندگی مادر مریض و معتاد خود را تامین کنند؛ مادری که معلوم نیست آنها را به دنیا آورده یا به قیمتی ناچیز خریده است.

بر اساس ماده ۳۲ پیمان جهانی حقوق کودک، آنان باید در برابر هر کاری که رشد و سلامت شان را تهدید می‌کند، حمایت شوند و دولت‌ها باید سن کار و شرایط کار کودکان را مشخص کنند. بر اساس آمار سازمان جهانی کار، سالانه ۲۵۰ میلیون کودک ۵ تا ۱۴ ساله در جهان از کودکی محروم می‌شوند، طبق این آمار ۱۲۰ میلیون‌ نفر از آنها وارد بازار کار شده و مشغول به کار تمام‌ وقت هستند، ۶۱ درصد این کودکان در آسیا، ۳۲ درصد در آفریقا و۷ درصد در آمریکای لاتین زندگی می‌کنند.

روز ۲۲ خرداد ماه هر سال برابر با ۱۲ ژوئن در تمام کشورهای جهان روز منع کار کودک اعلام شده است. کودکان کار به کودکان کارگری گفته می‌شود که به صورت مداوم و پایدار به خدمت گرفته می‌شوند که این امر آنها را در بیشتر اوقات از رفتن به مدرسه و تجربه دوران کودکی بی‌بهره می‌سازد و سلامت روحی و جسمی آنها را تهدید می‌کند. کار کودک نزد بسیاری از کشورها و سازمان‌های بین‌المللی فعالیتی استثماری تلقی می‌شود. کار کودک در درجات مختلف در طول تاریخ وجود داشته اما با آغاز سوادآموزی همگانی و تغییراتی که در شرایط کار طی صنعتی شدن و ظهور مفاهیم حقوق کارگر و حقوق کودکان به وجود آمد، مورد نقد و بحث عمومی قرار گرفت. کار کودکان عوارض و پیامد‌های فراوانی برای کودکان و جامعه در پی دارد. از دست رفتن فرصت‌های آموزشی و ترک تحصیل اجباری، مهیاشدن فرصت مناسب برای بهره‌کشی از کودکان توسط خانواده‌های آسیب‌دیده و در معرض آسیب، بروز مشکلات جسمانی به دلیل قرارگرفتن در معرض سرما، گرما، آلودگی هوا و... تنها بخش کوچکی از پیامد‌های نامطلوب این مساله اجتماعی است.

در سال‌های اخیر آسیب‌های وارده به کودکان کار در عین حال که جدی تر شده، وجوه پنهان تری از قبیل آزارهای جنسی نیز پیدا کرده است. بنابراین باید شعار مشترک فعالان، محو کامل کار کودک باشد؛ چرا که بر اساس قوانین داخلی، پیمان نامه‌های بین‌المللی و شعائر دینی، کار کودکان خلاف و غیر قانونی است.