هفت نکته اخلاقی در پیاده روی اربعین

حضور در مراسم معنوی و زیبای پیاده روی اربعین که تجلی ارزش‌های الهی و عظمت سیاسی و اجتماعی شیعه است، توفیقی است که در طول سال فقط یک بار نصیب انسان می شود و با توجه به دسته جمعی بودن سفر و همراهی با میلیون‌ها زائر، شایسته است نکاتی را از جهت اخلاقی رعایت کنیم تا علاوه بر بهره معنوی بیشتر، سفر را نیز به کام خویش و دیگران شیرین سازیم:

طبیعی است حضور در این سفر با مشارکت و همراهی میلیون‌ها زائر، قطعا انسان را با سختی‌هایی روبرو خواهد کرد، لذا باید از جهت روحی و روانی آمادگی مواجه شدن با مشکلات پیش رو را داشته باشیم، سعه صدر و بردباری را چاشنی سفر خود کنیم، و از بی حوصلگی، کم ظرفیتی، بی تابی و گلایه نمودن از دیگران خود داری کنیم. برای بالا بردن آستانه صبر و تحمل باید تمرین صبوری نمود که امیرالمومنین (علیه السلام) فرمودند: «إِنْ لَمْ تَكُنْ حَلِيماً فَتَحَلَّمْ‏ فَإِنَّهُ قَلَّ مَنْ تَشَبَّهَ بِقَوْمٍ إِلَّا أَوْشَكَ أَنْ يَكُونَ مِنْهُم‏ [1] اگر بردبار نیستی خود را وادار به بردباری کن، زیرا کسی که خود را به گروهی شبیه کند، به زودی از آنان می شود».

در پیاده روی اربعین، زائر با ازدحام جمعیت، محدودیت های مکانی برای استراحت، عدم وجود وقت مشخص برای خواب و بیداری مواجه خواهد بود لذا باید مراقب باشد وقتی به مکان هایی که برای استراحت تعبیه شده وارد می شود با سر و صدا کردن، بلند حرف زدن و... موجبات آزار و اذیت و مزاحمت برای زائرینی که بر اثر خستگی راه به استراحت پرداخته اند را فراهم نکند و این سفر معنوی را با گناه همراه نکند که پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلّم) در بیانی فرمودند: «مَنْ‏ آذَى‏ مُؤْمِناً فَقَدْ آذَانِي‏ وَ مَنْ آذَانِي فَقَدْ آذَى اللَّهَ عَزَّ وَ جَل‏... [2] هر كه مؤمنى را بيازارد مرا آزار داده است، و هر که مرا بیازارد خدای عزوجل را آزار داده است».

گر چه در این سفر معنوی، مردم سخاوتمند عراق با جان و دل، از عمق وجود، بدون هیچ منتی و با افتخار در خدمت زائرین هستند و انواع و اقسام غذاها را حتی با اصرار و التماس بذل و بخشش می کنند، ولیکن باید مراقب بود که غذا به اندازه نیاز برداشته شود تا هم از اسراف، حیف و میل ها جلوگیری شود و هم پرخوری صورت نگرفته باشد؛ خصوصا آن‌که زائر در یک سفر معنوی گام برداشته است و پرخوری قلب را می میراند. پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند: «لَا تُمِيتُوا الْقُلُوبَ‏ بِكَثْرَةِ الطَّعَامِ‏ وَ الشَّرَابِ فَإِنَّ الْقُلُوبَ تَمُوتُ كَالزُّرُوعِ إِذَا كَثُرَ عَلَيْهَا الْمَاء [3] دل را به زیادی در خوردن و نوشیدن نمی رانید چون دل می میرد همان طور که زراعت اگر آب زیاد در آن رود از بین می رود».

در حال خویش بودن، به ذکر و صلوات مشغول شدن، تأمل و تفکر در حوادث عاشورا، جایگزین های مناسبی در این سفر برای پرحرفی خواهد بود.

حادثه عاشورا با ایثار، از خود گذشتگی و فداکاری عجین شده و شهدای کربلا از بالاترین سرمایه وجودی خویش یعنی جانشان در راه خدا و بقای مکتب اسلام گذشتند و مصداق بارز این آیه شریفه قرار گرفتند: «وَ يُؤْثِرُونَ عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ... [حشر/9] و آنان را بر خود ترجيح مى‏ دهند، گرچه خودشان را نياز شديدى باشد». لذا زیبنده است که زائر حسینی در این سفر با تأسَّی از سیّد الشهداء (علیه السلام)، این فضیلت اخلاقی را ظهور و بروز ببخشد و در مقدم داشتن دیگران خصوصا سالخوردگان، بزرگ ترها، بانوان، بچه ها بر خود در صف های توزیع غذا، سوار شدن بر وسایل نقلیه، مکان‌های عبادت، زیارت و صف های جماعت و مانند این ها پیش گام باشد.

کثرت جمعیت زائرین، جنگ زدگی کشور عراق، وضعیت نامساعد محیط زیستی این کشور بطور طبیعی زمینه بروز برخی مشکلات و نارسایی های بهداشتی را فراهم می کند. لذا هر زائری ضمن اهتمام به حفظ بهداشت فردی باید از هر گونه اقدامی که موجب آلودگی محیط پیرامون می شود، مانند زباله و آشغال ریختن در مسیر سفر، و جاده پرهیز کند که امام رضا (علیه السلام ) فرمودند: «مِنْ أَخْلَاقِ الْأَنْبِيَاءِ التَّنَظُّفُ [5] پاکیزگی از اخلاق انبیاست».

امام سجاد (علیه السلام) در این رابطه می فرمایند: «یَقُولُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لِعَبْدٍ مِنْ عَبِيدِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَ شَكَرْتَ فُلَاناً فَيَقُولُ بَلْ‏ شَكَرْتُكَ‏ يَا رَبِ‏ فَيَقُولُ لَمْ تَشْكُرْنِي إِذْ لَمْ تَشْكُرْهُ ثُمَّ قَالَ أَشْكَرُكُمْ لِلَّهِ أَشْكَرُكُمْ لِلنَّاس‏ [6] خداوند در روز قیامت به بنده اش می فرماید: آیا از فلانی تشکر کردی؟ او می گوید: پروردگارا، از تو تشکر کردم؛ خداوند می فرماید: چون از او سپاس گزاری نکردی، شکر و سپاس مرا هم نکرده ای، آن گاه حضرت فرمودند: شکرگزارترین شما در برابر خداوند شکرگزارترین شما در برابر مردم است». امید است که با رعایت این نکات اخلاقی سفری ماندگار و شیرین برای خویش رقم بزنیم. پی نوشت: [1]. شريف الرضى، محمد بن حسين، نهج البلاغه (للصبحی صالح)، ص 506، ناشر: هجرت‏، مكان چاپ: قم‏، 1414ق. [2]. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏، بحار الأنوار (ط- بيروت)، ج64، ص 72، ناشر: دار إحياء التراث العربي‏، مكان چاپ: بيروت‏، 1403 ق‏. [3]. همان، ج63، ص 331. [4]. شريف الرضى، محمد بن حسين، نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص 536، ناشر: هجرت‏، مكان چاپ: قم‏، 1414ق. [5]. كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق‏، الكافی (ط- الإسلامية)، ج5، ص567، ناشر: دار الكتب الإسلامية، مكان چاپ: تهران‏، 1407 ق‏. [6]. همان، ج2، ص99.