اقامه دعوا علیه ۷۰ کنفرانس علمی تقلبی
برخورد با مقالات علمی تقلبی که در ماه‌های اخیر موج رسانه‌ای بزرگی به راه انداخته و زمینه ساز بررسی برخی مقالات و اخراج متخلفان شده اکنون ابعاد جدید‌تری پیدا کرده است.
یازدهم آبان امسال اعلام شد که ۵۸ مقاله نوشته‌شده توسط ۲۵۸ محقق ایرانی به دلیل جعل علمی توسط ناشر مجله نیچر به حالت تعلیق در آمده است. اذهان عمومی از این ماجرا جریحه دار شد، تا جایی که این مطلب در شبکه‌های اجتماعی دست به دست چرخید و جامعه علمی را زیر سوال برد، به گونه ای که رسول دیناروند، رئیس سازمان غذا و دارو، رضا ملک‌زاده، معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، باقر لاریجانی، معاون آموزشی وزیر بهداشت، محمد فرهادی، وزیر علوم و حمید میرزاده، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی از جمله اشخاصی بودند که نامشان به عنوان متخلفان علمی در فضای مجازی پیچید و برخی از آنها نسبت به این اخبار واکنش نشان دادند. رئیس سازمان غذا و دارو این ادعاها را صد در صد دروغ دانست و گفت: «هیچ‌کدام از این ۵۸ مقاله جعلی که در مجله نیچر اعلام شده است، ارتباطی با من و سایر دانشمندان شناخته شده ایران ندارد. اسامی کسانی که مقالاتی جعلی منتشر کرده اند، مشخص است و هیچ ارتباطی و حتی تشابه اسمی هم با من و چند نفر دیگر از دانشمندان شناخته شده کشور ندارند.» معاون پژوهشی وزیر علوم نیز خبر داد: «وزارت علوم نسبت به برخورد قانونی با این تخلف‌ها تاکید داشته و با قاطعیت این موضوع‌ها را پیگیری میکند.» وحید احمدی افزود: «علاوه بر آیین‌‌نامه‌‌ای که به دانشگاه‌ها ابلاغ شده، پیگیر این موضوع هستیم تا لایحه ای که در رابطه با پایان‌نامه فروشی به مجلس ارائه شده از طریق نمایندگان تایید شود. تلاش ما بر این است که این مساله در اولویت قرار گرفته و هرچه زودتر در مجلس عنوان شود تا دست مجموعه قضائی و اجرایی در این مساله بازتر شود و بتوانند اقدامات لازم را به انجام برسانند.» از سوی دیگر، پس از انتشار اخبار مربوط به سرقت علمی، دانشگاه آزاد اعلام کرد که کمیته ویژه بررسی تخلف برای بررسی این پرونده تشکیل می‌شود. این در حالی است که قانون ایران برای سارقان علمی شش ماه تا یک سال مجازات زندان در نظر گرفته است. به گزارش خبر آنلاین، بنا به گفته شاهین آخوند زاده، قائم مقام معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور، ۴۰ سال پیش قانونی تصویب شده است که به موجب آن برای کسی که سرقت علمی میکند مجازات زندان بین شش ماه تا یک سال تعیین شده است. در سطح دنیا نیز کمیته ای به نام COPEوجود دارد که در حقیقت کمیته اخلاقی نشر در دنیاست. مجلات و دانشگاه‌ها عضو این کمیته می‌‌شوند و اگر هر گونه خطای علمی اتفاق بیفتد به این کمیته گزارش شده و کمیته آن را بررسی میکند. گرچه قبل از این ماجرا پایان نامه فروشی و سرقت علمی در ایران مطرح بوده، اما این بار پای پژوهشگرانی ایرانی در مجامع بین‌المللی به میان آمده و آبروی کشور نیز لکه دار شده است، آن‌چنان که حسن‌هاشمی، وزیر بهداشت اعلام کرد که گزارش در مورد سرقت علمی از سوی مجله نیچر منتشر شده کاملا درست بود و این مساله واکنش ایرانیان و مجامع علمی دنیا را برانگیخت و شوک علمی به وزیران علمی کشور وارد شد.
برخورد با متقلبان
«در پرونده مقالات تقلبی نشریه نیچر، شش متخلف از دانشگاه اخراج شدند.» روز گذشته این اظهارنظر توسط معاون تحقیقات و فناوری وزیر بهداشت انجام شد. به گفته رضا ملک زاده دستورالعمل و آیین نامه جامعی تدوین شده است که چگونگی برخورد و پیشگیری از شیوع تخلفات علمی را در آینده مشخص میکند. او ادامه داد: در مورد تخلفات مقالات ایرانی در نشریه نیچر نیز با همه این متخلفان که بیش از ۲۰۰ نفر بودند، در هر سطحی که بودند به شدت برخورد شد. معاون وزیر بهداشت اضافه کرد: در این حوادث تک تک متخلفان به کمیته‌های اخلاق در پژوهش یا کمیته‌های انتظامی اعضای هیات علمی معرفی شدند و متناسب با تخلف آنها از اخراج تا گرفتن ارتقا و یا تذکر کتبی با آنها برخورد شد. ملک زاده بیان کرد: کل متخلفان این پرونده حدود ۲۲۰ نفر و تعداد افرادی که اخراج شدند شش نفر بودند و بقیه تذکر گرفتند یا ارتقای آنها گرفته شد که از وزارت بهداشت و وزارت علوم و دانشگاه آزاد بودند. او اضافه کرد: علاوه بر آن برای اینکه در آینده شاهد چنین تخلفاتی در تولید مقاله، پایان نامه و کتاب‌های علمی نباشیم، آیین نامه مشترکی بین وزارت بهداشت، علوم و دانشگاه آزاد امضا شد که مبنای آن آموزش دانشجویان و اعضای هیات علمی و پیشگیری از تکرار این نوع تخلفات است. ملک زاده افزود: بر این اساس تک تک تولیدات علمی از مرحله تصویب موضوع باید در کمیته‌های اخلاق در پژوهش ثبت شوند. او ادامه داد: در کشور برای تولید مقالات علمی چارچوب و ضوابط دقیقی وجود دارد. با این حال دستورالعمل جدید نیز از دولت به مجلس رفته و در کمیسیون قضائی مجلس نیز تصویب شده است.
تشدید برخورد با شرکت‌های تولید مقاله جعلی
همچنین روز گذشته معاون پژوهشی وزارت علوم از ارائه لایحه تشدید برخورد با شرکت‌های تولید مقالات تقلبی و اقامه دعوا علیه ۷۰ کنفرانس علمی تقلبی خبر داد. وحید احمدی عنوان کرد که تخلفات در تولید مقالات و پایان نامه‌ها از سه طریق رخ می‌دهد: یا از طرف استاد صورت می‌گیرد، یا دانشجو، یا شرکت‌هایی که در خارج از دانشگاه و کنار خیابان به اسم چاپ و تکثیر انجام می‌شود. او اضافه کرد: برای برخورد با اساتید و دانشجویان متخلف ظرفیت قانونی وجود دارد و در سال ۹۳ نیز دستورالعملی در این زمینه به همه دانشگاه‌ها ابلاغ شد که مسئولیت اجرای آن با معاونان پژوهشی دانشگاه‌ها بود، اما برای برخورد با شرکت‌های متخلف ظرفیت قانونی نداشتیم. به همین علت لایحه ای برای برخورد با این شرکت‌ها و همین طور فعالان غیر قانونی این عرصه در فضای مجازی از طرف دولت به مجلس رفته است و در کمیسیون قضائی مجلس نیز تصویب شده است. معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم خاطرنشان کرد: هیچ یک از شرکت‌های فعال در این عرصه مجوز ندارند و هدف دولت از برخورد با این شرکت‌ها، پاکسازی کل این شرکت‌هاست، طوری که هر گونه ادعایی مبنی بر خدمات مشاوره پایان نامه و مقاله غیر قانونی است. به گزارش ایرنا، او همچنین درباره آمار متخلفان مقالات ایرانی در نشریه نیچر نیز ادامه داد: بر اساس آمار وزارت علوم تعداد کل نویسندگان همکار این مقالات ۳۹۸ نفر و تعداد نویسندگان اصلی آنها ۵۸ نفر بودند که ۱۱۶ نفر از نویسندگان همکار از وزارت علوم، ۱۶۴ نفر از نویسندگان همکار از وزارت بهداشت و ۶۰ نفر از نویسندگان همکار این مقالات از دانشگاه آزاد بودند.
دیدگاه تان را بنویسید