۲۰۱۷؛ یک سال سخت، پیش روی حکام سعودی

سرویس بین الملل فردا؛ مترجم سید حسن روتن*: ۲۰۱۶ سال خوبی برای عربستان سعودی نبود، کاهش شدید قیمت نفت در بازارهای جهانی منجر به بروز بحران اقتصادی در این کشور شد که این مسئله عربستان را مجبور به بازسازی زیرساخت‌های اقتصادی خود کرد.

به گزارش پایگاه خبری «اینترنشنال پالیسی دایجست»، از سوی دیگر مناقشه شدید میان این کشور و ایران بر سر مسائل مربوط به استیلا در منطقه نیز باعث بروز درگیری‌ها و تنش‌های سیاسی برای ریاض شد که البته با پیروزی برای سعودی‌ها همراه نبود و باعث شد این کشور چاره‌ای جز اعتراف به شکست و یا مصالحه نداشته باشد. بنابراین اگر سال ۲۰۱۶ برای عربستان سال بدی بود، شرایط به گونه‌ای است که به نظر می‌رسد سال ۲۰۱۷ برای این کشور بسیار بدتر خواهد بود.

عربستان سعودی سال ۲۰۱۶ را با آتش‌بس در سوریه و ایجاد یک چشم‌انداز مثبت در زمینه مذاکرات صلح در این کشور با هدایت ترکیه و روسیه به پایان رساند، اتفاقی که به طور عمده‌ای منجر به تضعیف موقعیت گروه‌های شورشی مورد حمایت ریاض و تقویت موضع بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه و متحد کلیدی ایران در منطقه خاورمیانه شد. تنها امید عربستان این است که حوادث رخ‌داده در سوریه بتواند باعث شود شورشیان و یا گروه‌های جهادی سوریه که جزئی از نیروهای موافق با آتش‌بس نیستند و یا جز‌ء نیروهای بشار اسد نیستند، بر اساس خواسته‌های خود در روند آن اختلال ایجاد کنند. اما نکته اینجاست که حتی در صورت تحقق این امر نیز سقوط حلب که آخرین پایگاه مهم شورشیان بود، تهدید جدی در راستای کاهش توانایی مقاومت شورشیان مخالف بشار اسد در مقیاس گسترده خواهد بود.

عربستان همچنین به دلیل عدم توانایی در جلوگیری از انتخاب نامزد مورد حمایت حزب‌الله به عنوان رئیس‌جمهور لبنان، اکنون مجبور به توافق با این مسئله شده و در نتیجه میشل عون، متحد نزدیک حزب‌الله را به اجبار به عنوان رئیس‌جمهور این کشور پذیرفته و حتی از وی برای سفر به عربستان در سال جدید میلادی دعوت کرده است.

نقش عربستان به عنوان تولیت دو شهر مکه و مدینه که مقدس‌ترین اماکن مسلمانان هستند، بسیار حساس بوده و این کشور در آستانه برنامه‌ریزی برای مقدمات حج در سال آینده است، این در حالی است که عدم توافق میان ریاض و تهران در سال جاری مانع از سفر زائران ایرانی به عربستان در حج امسال شد.

اما نکته دیگر جنگ یمن است که بیش از دو سال به طول انجامیده است، جنگی که قرار بود بسیار ساده باشد، اکنون به باتلاقی برای عربستان تبدیل شده است. ریاض به دنبال راه نجاتی برای خلاصی از این وضعیت است، وضعیتی که منجر به نابودی دشمنان این کشور در یمن یعنی حوثی‌های مورد حمایت ایران و نیروهای علی عبدالله صالح نشده و حتی باعث شده که میان گروه‌های مختلف درگیر در ائتلاف جنگ یمن به رهبری عربستان زمزمه‌هایی مبنی بر مخالفت با مقامات ریاض در این زمینه مطرح شود. از سوی دیگر کشتار مردم غیرنظامی نیز باعث افزایش احتمال محکومیت عربستان به ارتکاب جنایت جنگی شده است.

ناتوانی ریاض در زمینه پیروزی در جدال یمن می‌تواند اعتبار محمد بن‌سلطان، جانشین ولیعهد را که عامل اصلی حمله به یمن بود، زیر سوال ببرد. مسئله‌ای که باعث بروز مخالفت در میان خاندان آل‌سعود مبنی بر جانشینی وی به عنوان پادشاه عربستان پس از مرگ سلطان بن عبدالعزیز شده است.

شکست دولت عربستان در زمینه تعدیل بحران اقتصادی مصر در پی کمک به کودتای عبدالفتاح السیسی در سال ۲۰۱۳ به شکست انجامیده و اکنون عربستان در زمینه این مسئله و مسائل دیگر منطقه زیر سایه ایران قرار گرفته است. در پی حمایت مصر از قطعنامه روسیه در قبال سوریه در سازمان ملل، عربستان مصر را تحت تحریم نفتی خود قرار داد و این مسئله منجر به کاهش سطح روابط دو کشور و افزایش نگرانی‌های مقامات آل‌سعود در قبال مصر و دولت السیسی شد.

و در نهایت اینکه انتخاب دونالد ترامپ به ریاست‌جمهوری آمریکا ممکن است مشکلات سعودی‌ها را افزایش دهد. زیرا ترامپ از احتمال کاهش حمایت واشنگتن از شورشیان سوری و تمرکز بر بهبود روابط با مسکو در زمینه مقابله با داعش خبر داده است. مسئله‌ای که به تقویت مواضع ایران، روسیه و اسد در سوریه خواهد انجامید.

در عین حال ترامپ به این نکته اشاره کرده است که ممکن است توافق هسته‌ای با ایران را لغو کند. عربستان به ترامپ پیشنهاد داده که به جای این کار جلوی حمایت ایران از گروه‌های شورشی در کشورهای عربی را بگیرد. چرا که ممکن است لغو توافق به بروز رقابت هسته‌ای میان ریاض و تهران منجر شود.

اما تمایل ترامپ برای بهبود روابط با اسرائیل نیز مسئله دیگری است که ممکن است مواضع عربستان در قبال ایران را تحت‌الشعاع قرار دهد. زیرا این گفته ترامپ که سفارت آمریکا به بیت‌المقدس منتقل خواهد شد و دیوید فریدمن، دیپلمات آمریکایی به عنوان سفیر جدید واشنگتن در اسرائیل انتخاب خواهد شد (فردی که بیت‌المقدس را پایتخت همیشگی دولت یهود خوانده است)، باعث تشدید تنش در روابط ریاض و واشنگتن خواهد شد و عربستان مجبور خواهد بود در روابط خود با آمریکا تجدیدنظر کند، و این به معنای از دست دادن متحد غربی‌اش است. به این مسئله باید تمایل ترامپ برای توقف واردات نفت از عربستان و انتقاد وی از نقش آل‌سعود در حملات ۱۱ سپتامبر را نیز باید اضافه کنیم. در واقع کاهش سطح روابط با آمریکا در بدترین شرایط ممکن برای عربستان رخ خواهد داد.

پادشاه و ولیعهد عربستان مشکلات زیادی را در سال جدید میلادی پیش روی خود می‌بینند. بروز بحران اقتصادی و کاهش دستمزدها در این کشور و بروز اختلاف میان اعضای خاندان سلطنتی همگی باعث افزایش دردسرهای این خاندان شده است. در واقع عربستان بدون داشتن یک طرح مناسب برای این وضعیت، با مشکلات متعددی مانند احتمال بروز جنگ داخلی روبرو است که استفاده از سیاست سرکوب و اقتدارگرایی باعث تشدید این مشکلات خواهد شد.

*منبع: intpolicydigest.org