روزنامه ایران: شاید در سال‌های اخیر گذر شما هم به بندر انزلی افتاده باشد. اگر تا آنجا رفته‌اید احتمالاً سری هم به تالاب زیبایش زده‌اید؛ همان تالاب 20 هزار هکتاری که هر متر قایق سواری رویش نفسگیر وهیجان انگیز است. این روزها اما فقط صحبت از زیبایی این تالاب نیست، مشکلاتش هم در سال‌های اخیر ورد زبان خیلی‌ها بوده؛ از محلی‌ها تا مسئولان و کارشناسان محیط زیست. یکی از معروف ترین مشکلات تالاب هم رشد گیاهی است به نام «آزولا». شاید اسمش را شنیده باشید و شاید هم نه. اما بهتر است بدانید این گیاه وارداتی که 15 سال پیش از جنوب شرق آسیا آمده، تکثیر سریعش برای تالاب مضر است تا جایی که مانع رسیدن اکسیژن به گیاهان و آبزیانش شده و نفس تالاب را بند آورده است. خلاصه اینکه آزولا یک دغدغه و نگرانی جدی است تا اینکه خبر تازه‌ای از راه رسید؛ خبری که تا حد زیادی برای مردم گیلان نوید بخش بود. اینکه امیر حسین ابراهیمی، دانشجوی زیست شناسی دانشگاه گیلان توانسته ازهمین گیاه پر خطر کاغذ تولید کند. ازهمان ابتدا برای خیلی‌ها این خبر باور کردنی نبود اما ابراهیمی آزولا را دستی جمع کرد و توانست تبدیل به کاغذ کند.
حالا این روزها بنرهای زیادی را درکوچه‌ها و خیابان‌های این شهر زیبای ساحلی می‌بینی. بنرهایی با این مضمون: «درخت‌ها را قطع نکنیم. برای کاغذ از آزولا استفاده کنیم. تبریک به مردم بندر انزلی و مخترع آن.»
اختراع امیرحسین در 148 کشور جهان، یعنی در سازمان «وایپو» که سازمان جهانی مالکیت فکری است، ثبت شده. او نخستین کسی است که درجهان این ایده را به ثبت رسانده. آزولا این قابلیت را دارد که به صورت کامل جایگزین درخت شود و برای همین هم اختراع او یک کشف جهانی محسوب می‌شود.
پای صحبت امیر حسین می‌نشینم تا از اختراعش بگوید: «اختراع من تولید خمیر سلولزی از گیاه آزولاست. این خمیر سلولزی پایه‌ای می‌شود برای تولید کاغذ و «پلاستیک‌های زیست تخریب پذیر» و ظروف یکبار مصرف گیاهی. خمیر سلولزی چون دارای الیاف سلولزی است برای تولید اتانول هم استفاده می‌شود، یعنی این گیاه صنایع زیادی را می‌تواند تغذیه کند.»
او از آزولا کاغذ تولید کرده اما با صداقت کامل می‌گوید: «بالاخره من این کاغذ را بدون امکانات آزمایشگاهی تهیه کرده‌ام و شاید کیفیت کاغذهایی را که استفاده می‌کنیم نداشته باشد. قطعاً شرکت‌های کاغذسازی با خط تولید 7تا 30 میلیاردی کاغذ با کیفیت‌تری از من می‌سازند. من در تولید کاغذم فقط از سلولز استفاده کردم، اما در صنایع کاغذسازی 13 ماده افزودنی دیگر هم به کاغذ اضافه می‌شود.»
او ایده تبدیل آزولا به کاغذ را از موقعی که دانش‌آموز بود در سر داشت و بعد از کلاس‌هایش تا شب در آزمایشگاه دانش‌آموزی بوعلی سینا کار می‌کرد: «همه جا حرف از آزولا بود. تالاب انزلی محل مناسبی برای رشد و تکثیراین گیاه است و همه نگرانند و به‌عنوان یک گیاه نامتعادل دراکوسیستم اینجا از آن نام می‌برند. این گیاه مهاجم یا سرخس آبزی، سطح آب را می‌پوشاند؛ مثل یک فرش سبز و با گرفتن سطح آب مانع رسیدن نور خورشید می‌شود و میزان فتوسنتز در آب را کم می‌کند و درنتیجه اکسیژن کمتری در اختیار تک سلولی‌ها و ماهی‌ها قرار می‌گیرد. همه این‌ها سبب می‌شود چرخه اکوسیستم در تالاب به هم بریزد. همچنین آزولا جزو معدود گیاهان کره زمین است که ازت یا نیتروژن را از هوا می‌گیرد و پروتئین‌سازی می‌کند و این باعث می‌شود تکثیر نامحدودی داشته باشد.»
همه این نگرانی‌ها باعث شده بود محلی‌ها هم به تکاپو بیفتند و فکری به حال تالاب رو به نابودی‌شان کنند، همان روزها امیر حسین با مردی آشنا شد که موفق شده بود با دستگاه‌هایی ویژه آزولا را ازسطح تالاب جمع کند اما کسی از طرحش حمایت نمی‌کرد: «همه می‌گفتند جمع‌آوری آزولا صرفه اقتصادی ندارد. من همان موقع فکر کردم باید از این زباله زیستی یک چیز با ارزش تولید کنیم. تا آن موقع از آزولا فقط به‌عنوان کود و خوراک دام استفاده می‌شد، اما چون ریشه‌هایش قابلیت جذب فلزات سنگین را دارد، برای خوراک چندان مناسب نیست و در صورت آلوده بودنش می‌تواند سرطان زا باشد. برای همین به فکرم رسید سلولزش را استخراج کنم.»
او برای اینکه ایده‌اش را بهتر توضیح دهد از ویژگی‌های این گیاه بیشتر می‌گوید: «اگر توده کمی از آزولا داشته باشیم، خیلی زود می‌تواند افزایش پیدا کند. یک هکتار آزولا ظرف یک هفته در شرایط مساعد به دو هکتار تبدیل می‌شود. من ازهمین مسأله یعنی آنچه معضل این گیاه است، استفاده کرده و آن را تبدیل به فرصت کردم و بعد از تحقیق وسیع، فهمیدم می‌توان از آزولا الیاف سلولزی استخراج کرد. آزولا بافت نرمی دارد و این کار براحتی امکان پذیر نیست و پروسه خاصی باید برای آن طراحی شود. من بعد از 5- 6 سال کار و تحقیق توانستم از گیاه آزولا این نتایج را استخراج کنم. آن موقع دوم دبیرستان بودم و الان سال سوم دانشگاهم.»
این روزها دانشگاه گیلان حمایتش را از طرح امیرحسین اعلام کرده، هرچند پیشنهادهای خارجی هم داشته اما واقعاً امیدوار است این کار از گیلان آغاز شود: «اگر کسی روی طرح من سرمایه‌گذاری کند آزولا براحتی می‌تواند به چرخه صنعتی صنایع سلولزی و کاغذسازی وارد شود و حتی کسانی که از وارد کننده‌های بزرگ کاغذ دنیا هستند به صادر کننده‌های بزرگ آن تبدیل شوند. آزولا سریع تکثیر می‌شود ومی‌تواند منبع جدیدی از منابع طبیعی تجدید پذیر باشد، در صورتی که درختان منبع تجدید پذیر نیستند و در حال نابودی‌اند.»
این جوان اهل بندر انزلی دغدغه‌های زیست محیطی جدی دارد و برای همین هم به احتمال زیاد در رشته محیط زیست تحصیلاتش را ادامه خواهد داد: «همیشه از دوره دبیرستان دوست داشتم روی درمان بیماری‌ها کار کنم، بویژه بیماری‌های صعب العلاج مثل سرطان. ولی کم کم فهمیدم اگر بهترین تکنولوژی‌ها را هم در حوزه درمان داشته باشیم، مثل کسی هستیم که لباسی از طلا پوشیده و در خانه‌ای از طلا زندگی می‌کند، اما هوایی که تنفس می‌کند، هوای اگزوز ماشین است. بنابراین داشتن تمام این تکنولوژی‌ها بی‌فایده است. آن وقت فهمیدم که چرا خیلی از کشورهای پیشرفته دنیا اولویت نخست‌شان را محیط زیست قرار داده‌اند. چون اگر هوایی که تنفس می‌کنیم پاک باشد، آن وقت سایر دستاوردها هم ارزش پیدا می‌کند.»
او به جنبه‌های زیست محیطی مفید طرحش هم اشاره می‌کند؛ همان جنبه‌ای که خیلی‌ها از آن می‌ترسند. اینکه روزی تالاب زیبای انزلی خشک شود و بحران زیست محیطی ایجاد کند: «با جمع‌آوری آزولا و تبدیل آن به کاغذ می‌توانیم تالاب را از تکثیر بی‌رویه آن نجات دهیم. تالاب‌ها جزو حوزه‌های آبریزند و محل بسیار مناسبی برای جلوگیری از پیشروی ریزگردها. تصورکنید تالاب خشک شود و به جایش خاک و شن بماند، همین خاک براحتی با وزش باد جابه جا می‌شود و اگر این اتفاق در تالاب انزلی با وسعت 20 هزار هکتار بیفتد، مشکل بزرگی ایجاد می‌کند. اگر به فکر تالاب نباشیم در چند دهه آینده وقوع آن امکان پذیر است. قطع درختان و کمبود درختان هم به اختراع من ارتباط دارد؛ درختانی که اکسیژن را تأمین می‌کنند و ما انسان‌ها به خاطر تولید هر تن کاغد 17 تا 20 درخت را قطع می‌کنیم. اگر بخواهیم 20 هزار تن کاغذ تولید کنیم باید 340 هزار درخت را قطع کنیم. این یعنی نابودی هزاران هکتار جنگل. هر کشوری زمین های ناهمواری دارد که به خاطر آبگرفتگی قابل استفاده نیستند و ما می‌توانیم از همین زمین‌ها برای پرورش آزولا استفاده کنیم.»
این روزها تالاب انزلی با آزولای سبز، پوشیده شده. بعضی جاها سبز و بعضی جاها قهوه‌ای و زرد، شکل ستاره. برخلاف ظاهر زیبایش خطرناک است آیا بزودی از این فرش سبز، کاغذ سفید زیادی تولید خواهد شد.
دیدگاه تان را بنویسید