ضعف در املا نویسی نشانه ابتلای فرزندتان به این اختلال است

سرویس سبک زندگی فردا؛ عطیه میرزاامیری: برخی از دانش آموزان با وجود استعداد و توانایی‌های زیادی که در ریاضی، علوم و دیگر دروس دارند، در دیکته نویسی و نوشتار خود به شدت ضعیف هستند. بدیهی است با نوشتاری که با غلط‌ های املایی همراه باشد ارتباط درستی بین افراد برقرار نمی‌شود و ممکن است این ضعف، علامت نارسایی در دیگر موارد نیز باشد. بنابراین، لزوم توجه به این درس کاملاً روشن اسـت. در این مطلب، سعی کردیم نکات ضروری‌ای که معلم و والدین در طول املا نویسی و دیکته گویی باید به آن توجه کنند را خاطر نشان کنیم. همچین چند تمرین پیشنهادی برای تقویت املا را نیز ذکر کرده‌ایم.

املانویسی، دانش‌آموزان را یاری می‌کند تا مهارت‌های خود را در زمینه‌های زیر تقویت نمایند ۱. گوش دادن با دقت ۲. داشتن تمرکز و توجه به گفتار گوینده (معلم) ۳. آمادگی لازم برای گذر از رونویسی (نوشتن غیرفعال)، جمله‌نویسی و انشا (نوشتن فعال)

عناصر روش آموزش املا را به صورت زیر می‌توان مرحله بندی کرد؛

گام اول: انتخاب متن و نوشتن آن روی تخته سیاه و خواندن آن در انتخاب متن املا به موارد زیر توجه شود: - متن مورد نظر حاوی جمله باشد و از انتخاب کلمه به تنهایی خودداری شود. - کلمات سازنده جمـلات متـن از حروفی تشکیل شده باشند که قبلاً تدریس شده‌اند. - علاوه بر جملات موجود در کتاب‌های درسی‌، با استفاده از کلمات خوانده شده‌، جملات دیگری هم در نظر گرفته شوند. - در هر جلسه از کلماتی که در جلسات قبلی برای دانش آموزان مشکل بوده‌اند نیز استفاده شود تا بتوان درجه پیشرفت شاگردان را اندازه‌گیری کرد.

گام دوم: قرائت املا توسط معلم و نوشتن آن توسط دانش آموزان معلم متن را به صورت گروه‌های اسمی و فعلی یا جمله کامل با صدایی بلند و لحنی شمرده و حداکثر تا دو بار قرائت می‌کند تا دانش‌آموزان با بافت جمله و معنای آن آشنا شوند. متن املا را با سرعت مناسب تکرار می‌کند تا کند نویسان هم، اشکالات خود را بر طرف نماند.

گام سوم: تصحیح گروهی املاها و تهیه فهرست خطاهای املایی: این گام با مشارکت کامل دانش‌آموزان انجام می‌شود و معلم بدون اشاره به نام آنان تک‌تک املاها را بررسی و مشکلات را استخراج می‌کند. به این ترتیب که معلم املای اولین دانش آموز را در دست می‌گیرد و به کمک دانش آموز کلمات یاد شده را رونویسی می‌کند. سپس املای دومین‌، سومین و.... در دست می‌گیرد و به کمک همان دانش‌آموز یا دانش‌آموز دیگری‌، صورت صحیح غلط‌ های املایی را روی تابلو ثبت می‌کند. البته هر جا که غلط‌ها تکراری بودند جلوی اولین مورد آن یک علامت می‌زند. در پایان با شمردن غلط‌ ها، اشکالات املایی دانش آموزان را اولویت بندی می‌کند.

گام چهارم: تمرینات متنوع با توجه به اولویت بندی اشکالات املایی استخراج شده در این گام معلم با توجه به مهمترین و پر تعدادترین اشکالات املایی دانش‌آموزان با به کارگیری انواع تمرینات حرف‌نویسی، کلمه‌نویسی و همچنین تمرینات کلمه‌سازی و جمله‌سازی به تقویت توان نوشتاری دانش آموزان می‌پردازد.

نشانه‌های ضعف دانش‌آموزان در درس دیکته ۱. به علت اینكه مفهوم كلمه را نمی‌فهند یا قبلا نفهمیده‌اند، آن را درست نمی‌نویسید. ۲. كلمات از جانب معلم درست تلف تلفظ نمی‌شود. (آموزشی) ۳. دانش آموزان هنگام نوشتن دیكته كلمات را تكرار و هجی می‌كند. (دقت) ۴. وجود نقص شنوایی در برخی از دانش‌آموزان در هنگام نوشتن املا و بی‌خبری معلم از وجود این نقص باعث می‌شود، بعضی از كلمات را جا می‌اندازد یا از كلاس عقب میافتد. (حافظه شنوایی- حساسیت شنوایی)

۵. به علت كمبود فضای آموزشی و كمبود میز و نیمكت دانش آموزان در اثرخستگی و درست نشنیدن، كلمات را غلط می‌نویسند. (آموزشی)

۶. متناسب نبودن متن دیكته از نظر كمیت و مقدار با سن و پایه تحصیلی آنان باعث می‌شود دانش آموزان بعد از نوشتن مقداری از آن، خسته شوند و غلط نویسی آغاز گردد. (آموزشی)

۷. در بعضی اوقات دانش آموزان به علت مشكلات روانی هنگام نوشتن دیكته در افكار خود غوطه‌ور می‌شوند و از نوشتن باز می‌مانند.

۸. وجود حروف هم صدا در ادبیات فارسی مانند: ص-ث-س.

۹. تند گفته شدن دیكته از سوی معلم باعث خستگی و كم شدن دقت در دانش آموزان می‌گردد.

۱۰. ضعف درمهارت‌های حركتی (نارسا نویسی)، خطا در ادراك بصری حروف (حافظه دیداری)، فقر آموزش و عدم تسلط معلم به شیوه‌های آموزشی مطلوب در هنگام تعلیم نوشتن، نشناختن حروف و قوائد نوشتن توسط دانش آموزان، نداشتن تمرین لازم و كافی برای نوشتن املا، می‌تواند موجب ضعف و نارسایی فراگیر در كسب مهارت نوشتن شود.

انواع اشکلات املا نویسی

انواع اشكالات موجود در دیکته دانش‌آموزان را پس از تجربه و تحلیل می‌توان به دو گرو طبقه‌بندی كرد؛ یك گروه از اشكالات به مشكلات آموزشی مربوط هستند و از طریق روش تدریس می‌توان آنها را حل كرد و گروه دیگر را از طریق تمرین‌های خاصی كه می‌توان به جای رونویسی‌های معمول در مدارس در نظر گرفت. این روش‌ها ضمن جلوگیری از هدر رفت وقت و استعداد دانش‌آموزان در برطرف كردن اشكالات دیكته می‌تواند بسیار موثر باشد.

تمرینات پیشنهادی برای تقویت دیکته

۱. تصحیح دیکته توسط دانش آموزان

۲. انجام ماز (تقویت دقت- هماهنگی چشم ودست- تقویت املا و خواندن و ریاضی)

۳. پیدا کردن تفاوت و تشابه تصاویر (دقت بینایی)

۴. تقویت ادراک نقش از زمینه (تقویت دقت و ادراک)

۵. دور کلمه صحیح خط بکشد (تقویت دقت-ادراک)

۶. تماشای توپ آویزان از سقف (تقویت دقت)

۷. بازی با دارت (دقت- هماهنگی چشم و دست)

۸. تقویت حرکات چشم: دو تصویر به آزمودنی نشان دهید. بعد تصویری دیگر را ارائه دهید. سپس تصاویر را بردارید تا کودک بیان کند چه دیده است (حافظه بینایی)

۹. بازی حلقه پرتاب (تقویت دقت و هماهنگی چشم و دست)

۱۰. رنگ آمیزی (هماهنگی چشم و دست- دقت)

۱۱. بازی‌های فکری (دقت-ادراک-حافظه)

۱۲. بسکتبال (دقت - هماهنگی چشم و دست)

۱۳. تمرینات سرکش گذاری، نقطه گذاری، تشدید گذاری، دندانه گذاری (تقویت دقت، املا و خواندن)

۱۴. آموزش حروف استثناء (با نمونه و تکرار و تمرین)

۱۵. استفاده از کارت‌های کلمات مشکل(دقت-حافظه)

۱۶. کامل کردن کلمات ناقص(دقت- حافظه- ادراک)

۱۷. پیدا کردن کلمه صحیح از بین چند کلمه غلط(دقت- ادراک)