آیا روسیه و ترکیه می‌توانند همکاری نظامی داشته باشند؟

خبرگزاری تسنیم: روز جمعه "ولادیمیر پوتین" و "رجب طیب اردوغان" روسای جمهوری روسیه و ترکیه در مسکو با یکدیگر دیدار و گفتگو کردند. سفر اردوغان به مسکو، نخستین سفر وی بعد از عادی سازی روابط بین دو کشور محسوب می شود. رهبران دو کشور مسائل مربوط به ابعاد مختلف روابط دوجانبه و کار مشترک برای حل و فصل بحران در سوریه را مورد بررسی قرار دادند و یکی از این جهت گیریها، همکاریهای نظامی بین روسیه و ترکیه بود. روزنامه اینترنتی «گازیتا.رو» در تحلیلی نوشته است: همانطور که همه می دانند آنکارا آمادگی خود را برای همکاری با روسیه برای اجرای عملیات ضدتروریستی در سوریه، از جمله در مناطق رقه و منبج، اعلام کرده است. اردوغان در تاریح 6 ماه مارس گفت: «اگر روسیه پیشنهاد بدهد، ما می توانیم عملیات مشترکی علیه داعش انجام دهیم.» پیش از این ستادکل نیروهای مسلح ترکیه از موفقیت آمیز بودن هماهنگیهای صورت گرفته با وزارت دفاع روسیه در جریان عملیات نظامی در جنوب شهر الباب خبر داد که در آن نه جنگنده سوخوی روسی و هشت هواپیمای جنگی ارتش ترکیه از نوع اف-14 و اف-16 شرکت داشتند، خبر داده بود. تغییر جهت گیری ترکیه به سمت روسیه ترکیه نخستین کشور عضو ناتو است که با روسیه در زمینه مبارزه با تروریسم همکاری دارد. مسلما افزودن شدن نیروهای نظامی ترکیه به اقدامات «ائتلاف ضدتروریستی روسیه» شانس حل و فصل مسالمت آمیز مناقشه نظامی در سوریه و آزاد شدن مناطق بیشتری از خاک این کشور از دست تروریستهای خارجی را افزایش خواهد داد. این اواخر اوضاع سیاسی-نظامی در منطقه دچار تحولات زیادی شده است. بحران موجود در روابط مسکو و آنکارا که در پی سرنگونی جنگنده سوخوی روسی توسط ارتش ترکیه در آسمان سوریه در پاییز سال 2015 بوجود آمده بود، اخیرا رفع شده است. البته حادثه فوق تاثیری بر استواری روسیه در ادامه عملیات نظامی در سوریه نداشت. در ماه ژوئن سال 2016 رئیس جمهوری ترکیه رسما بخاطر سرنگونی جنگنده بمب افکن روسی عذرخواهی کرده و روابط بین دو کشور باردیگر از سر گرفته شد. مقامات آنکارا به ضرورت همکاری با مسکو، با توجه به تقویت توان بالقوه نظامی و نفوذ سیاسی روسیه در سوریه، اعتراف دارند. ولی سئوال اینجاست که دورنمای همکاری نظامی مسکو و آنکارا تا چه اندازه واقع بینانه است؟ اقدامات مشترک موثر طرفین در جبهه نبرد سوریه ترکیه درسهای جدی در سوریه بدست آورده و بطور اساسی راهکار و روشهای خود برای دستیابی به ثبات و امنیت در منطقه را تغییر داده است. نیروی هوایی-نظامی روسیه و ترکیه در تاریخ 18 ژانویه سال جاری نخستین عملیات مشترک علیه گروه تروریستی داعش در خاک سوریه را انجام دادند. این عملیات با موافقت مقامات دمشق و در منطقه مسکونی الباب و با مشارکت 17 هواپیمای جنگی دو کشور صورت گرفت که در جریان آن 36 موضع تروریستها مورد اصابت موشکی و بمباران قرار گرفتند. و ستاد کل ارتش ترکیه از هماهنگی موفقیت آمیز با روسیه در عملیات نظامی هوایی علیه داعش خبر داد. اگر رئیس جمهوری اردوغان تصمیم غیراستانداردی در باره «تغییر ائتلاف» گرفته، واضح است که این مشارکت تنها به عرصه هوایی محدود نمی شود. روسیه برای ادامه همکای نظامی با ترکیه، هم اراده سیاسی لازم و هم قدرت و ابزار نظامی لازم را در اختیار دارد. در جریان عملیات ویژه نیروهای هوایی روسیه در سوریه تاکنون 18 هزار و 800 پرواز نظامی انجام شده و 71 هزار بار مواضع، زیرساختارها، انبارها و مراکز تجمع تروریستها هدف قرار گرفته و بیش از 35 هزار تروریست و 1500 واحد تجهیزات نظامی نابود شده اند. همچنین 499 منطقه مسکونی و بیش از 12 هزار کیلومتر مربع از خاک سوریه آزاد شده است. البته این دستاوردها به آسانی بدست نیامده، چرا که تروریستهای داعش و النصره در سوریه به تجهیزات نظامی مدرنی مجهز بودند. علاوه بر این مسکو و مشاورین نظامی روسی تلاش بسیاری برای بالا بردن توانایی نظامی ارتش سوریه انجام داده است. بنابراین تسلیحات نظامی روسیه می تواند امنیت ترکیه را هم تقویت کند و اردوغان خود روز پنج شنبه و در آغاز سفر خود به مسکو، به این مسئله اعتراف کرد. آنکارا از سال 2016 در حال مذاکره با مسکو برای خرید سامانه های موشکی اس-400 برای ارتش خویش است که حتی این مسئله موجب بروز نگرانیهایی در واشنگتن شده است. لازم به یادآوری است که البته تضعیف روابط ترکیه با متحدین غربی خود در ناتو، هدف روسیه نیست، ولی این مسئله نتیجه سیاست خارجی واقع بینانه مسکو و غیرسازنده بودن سیاست خارجی واشنگتن طی هشت سال گذشته می باشد. راه حل نظامی آمریکا برای حل بحران سوریه در شرایطی که مخالفان سوری از استتار خود خارج شده و در حال مذاکره در مسکو و ژنو هستند، آمریکا و ناتو بار دیگر تلاش می کنند تا روشهای نظامی خود را برای حل مشکلات در خاورمیانه پیاده کنند. "دونالد ترامپ" رئیس جمهوری آمریکا در حال آماده کردن شرایط برای اعزام نیروی زمینی به سوریه است و آزادی عمل زیادی به فرماندهی نظامی این کشور در این خصوص داده است. پنتاگون از طرحهای قبلی خود در مورد محدودیت استفاده از نیروهای نظامی عقب نشینی کرده و تجهیزات توپخانه سنگین مضاعف و 400 نیروی نظامی به این کشور اعزام کرده که بدین ترتیب تعداد نظامیان آمریکایی در سوریه تا 900 نیرو افزایش خواهد یافت. در عین حال مبارزین کرد متحد آمریکا و قبایل عرب تلاش می کنند تا ترکیه را در عملیات آزادسازی شهر رقه شرکت ندهند و نظامیان ترکیه را اشغالگر می نامند. این در حالی است که آمریکایی ها از گروههای مسلح مخالف دولت بشار اسد در منطقه رقه حمایت می کنند. بدین ترتیب بعید است این روند اوضاع مورد پسند مقامات آنکارا که مبارزین کرد را تروریست می داند، قرار بگیرد. در عوض مسکو با واقع بینی مواضع کردهای سوریه را در برخورد با آنکارا و دمشق تغییر داده و آنها را آماده همکاری مشترک با هدف نابودی داعش شده است. واضح است که تقویت مواضع روسیه در این شرایط به نفع ترکیه هم خواهد بود. اردوغان به خوبی درک می کند که حضور نیروی هوایی و دریایی روسیه در سوریه مانع از تحقق راهکارهای آمریکا در منطقه و تغییر نقش متحدان بر اساس صلاحدید مقامات واشنگتن خواهد بود. تلاش آمریکا برای تاثیرگذاری بر اوضاع سوریه آمریکا تلاش می کند تا ابتکارعمل سیاسی و نظامی در سوریه را در دست بگیرد و می داند که آزادسازی شهر رقه، اهمیت کلیدی برای موفقیت در روند مذاکرات ژنو به منظور حل و فصل مسالمات آمیز بحران در سوریه دارد. جالب توجه است که وزارت امور خارجه آمریکا روسیه را در نشست وزرای 68 کشور عضو ائتلاف ضدتروریستی بین المللی به سرکردگی واشنگتن دعوت نکرده است. این در حالی است که آمریکا تنها در سال 2016 بیش از 26 هزار بمب در آسمان هفت کشور جهان فرو ریخته است. پنتاگون هزاران عملیات هوایی در منطقه خاورمیانه را محرمانه نگهداشته است. چنین اقداماتی دیر یا زود ممکن است متحدین منطقه ای واشنگتن را به سمت روسیه متمایل سازد. با توجه به این مسائل، به نظر می رسد که برخلاف تلاشهای پنتاگون و ناتو، همکاریهای نظامی روسیه و ترکیه در صورت وجود اراده سیاسی لازم از سوی مقامات آنکارا، دورنمای روشنی داشته باشد، حتی اگر این مسئله به مزاق آمریکایی ها خوش نیاید.