۶ نکته از گزارش سی.ان.ان درباره بحران قطر

سرویس بین‌الملل فردا؛ سروش حبیبی: این بزرگترین بحران دیپلماتیک قطر در سال‌های اخیر است و چه بسا بزرگترین بحران دیپلماتیک خاورمیانه. دو هفته پس از بحران، به اتباع قطری کشورهای همسایه و کشورهایی که درگیر بحران شده‌اند، دستور داده شده آن کشورها را ترک کنند. سی.ان.ان در گزارشی سعی کرده است نگاهی جامع به این بحران داشته باشد. بحرانی که گویا حالا حالاها مهمان خاورمیانه است.

اصل قضیه در چند جمله

تاکنون 9 کشور روابط خود را با قطر قطع کرده‌اند. کشوری که دو میلیون و سیصد هزار نفر جمعیت دارد و مملو از کارگران خارجی است. شهروندان قطر اکنون به این موضوع فکر می‌کنند که زندگی در یک کشور کوچک که به انزوا کشیده شده، چگونه خواهد بود، آن هم در کشور ثروتمندی که تأمین عمده مواد غذایی‌اش تنها و تنها به واردات وابسته است. قطر در برابر اتهاماتی که با آن مواجه است، موضع سختی گرفته و این اتهامات مبنی بر پشتیبانی از تروریسم و بی‌ثبات کردن منطقه را «غیرقابل توجیه» و «بی‌اساس» دانسته است. با این وضعیت بهتر است بدانیم این بحران به این زودی تمام نمی‌شود، لذا باید از این بحران سر دربیاوریم!

کشورهایی که تاکنون رابطه خود با قطر را قطع کرده‌اند، عبارتند از: عربستان سعودی، امارات متحده عربی، مصر، بحرین، موریس، موریتانی، مالدیو و دولتی که درشرق لیبی مستقر است. عربستان سعودی تمام ارتباطات دریایی، زمینی و هوایی خود با قطر را قطع کرده و امارات نیز تمامی فرودگاه‌ها و بنادر خود را به روی هواپیماها و کشتی‌های قطر بسته است. شرکت‌های هوایی اتحاد، امارات، فلای دوبی و گلف ایر تمامی پروازهای خود را به دوحه متوقف کرده‌اند و از سویی دیگر نیز مقامات قطری اعلام کرده‌‌اند پروازهای خود به عربستان سعودی را لغو خواهند کرد. دیپلمات‌های قطری اندک اندک محل مأموریت‌ خود را در این کشورها ترک می‌کنند و به شهروندان قطری نیز دو هفته فرصت داده شده تا از این کشورها خارج شوند.

پشت پرده بحران

فهم پشت پرده قضیه تا اندازه‌ای پیچیده است. کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس بارها و بارها قطر را به حمایت از گروه اخوان‌المسلمین متهم کرده‌اند. این حزب سیاسی که بیش از 100 سال عمر دارد، از نظر عربستان و امارات یک گروه تروریستی است. امارات قطر را به حمایت و میزبانی از سران و فعالان اخوان متهم کرده است. اگرچه به نظر تحلیلگران ماجرا به این سادگی نیست و روابط نزدیک قطر با ایران را نیز نباید فراموش کرد. بحران دو هفته پس از قطع شبکه‌های قطری از جمله الجزیره در کشورهای عربستان، امارات، بحرین و مصر بالا گرفت. این شبکه‌ها اظهارات جنجالی امیر قطر، شیخ تمیم آل حمد آل ثانی پوشش داده بودند. اظهاراتی که در آن، امیر قطر از ایران به عنوان یک قدرت منطقه‌ای تمجید کرده و سیاست‌های تدافعی ترامپ علیه تهران را مورد انتقاد قرار داده بود. قطر ابتدا اعلام کرد وب‌سایت‌های این کشور در پوشش این اظهارات هک شده‌اند. مقامات سیاسی آمریکا و محققان سایبری معتقدند کار، کار هکرهای روسی بوده است. از نظر مقامات آمریکا، هدف روسیه از این اقدام ایجاد شکاف بین آمریکا و متحدان او در خاورمیانه است. عربستان سعودی و ایران در مسائل متعددی با یکدیگر اختلاف نظر دارند. از جمله موضوع هسته‌ای ایران و آنچه نفوذ فراینده ایران در قلمروی سلطه عربستان خوانده می‌شود، به ویژه در سوریه، لبنان و یمن. از سویی دیگر، قطر و ایران در بزرگترین میدان گازی جهان مشترک‌اند. اما برخی گزارش‌ها رابطه ایران و قطر را فراتر از مدیریت این میادین می‌دانند و پای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران را وسط می‌کشند و مدعی برخی دیدارها میان مقامات قطری و مسئولان سپاه هستند.

تأثیر بحران بر قطری‌ها

قطر سرشار از نفت و گاز است، اما غذای خود را خود تأمین نمی‌کند. تقریباً تمام غذای قطری‌ها از عربستان می‌آید. اما حالا مرزها بسته شده و قیمت مواد غذایی سر به فلک گذاشته است. خطوط هوایی قطر، خطوط هوایی گسترده‌ای در سطح جهان است، اما اکنون اجازه پرواز بر فراز عربستان، امارات، بحرین و مصر را ندارد. این بدین معناست که پرواز به آفریقا و آمریکای شمالی برای این خطوط هوایی با یک انحراف مسیر جدی روبروست. انحراف مسیری که زمان پرواز، هزینه‌های سوخت و در نتیجه قیمت بلیط را افزایش خواهد داد. با این حال، قطر دارای یک صندوق ذخیره بزرگ است: یک ذخیره ارزی بیش از 300 میلیارد دلاری که در سال 2005 و از درآمد گاز طبیعی قطر تأسیس شد تا در هنگام کسری تجاری یا وضعیت بحرانی آب و هوایی از آن استفاده شود. قطری‌ها در کشور خود یک اقلیت به شمار می‌روند، چرا که این کشور بیش از دو میلیون کارگر عمدتاً از هند، نپال، بنگلادش و فیلیپن دارد. سفارت قطر در امارات به اتباع خود توصیه کرده است در صورت مواجهه با مشکلات حمل و نقل، از طریق عمان یا کویت به کشور بازگردند.

گاز، هواپیما و فوتبال

هر گونه تنش یا بحرانی در خاورمیانه به بالا رفتن قیمت نفت و گاز و در نتیجه تغییر در بازارهای انرژی خواهد انجامید. اگرچه این بازارها تاکنون این بحران و تبعات اقتصادی آن را مدیریت کرده‌اند. با این همه، «گریگ مک‌کنا» کارشناس ارشد بازار انرژی تصریح می‌کند: «قطر بزرگترین صادرکننده گاز طبیعی جهان است و خطوط لوله گاز زیادی در کشورهای خلیج فارس دارد که می‌تواند در تلافی آنها را به روی همسایگان خود قطع کند». این بحران روی جام جهانی فوتبال 2022 که قطر در حال آماده‌سازی شرایط برای میزبانی از آن مسابقات است، نیز تأثیر می‌گذارد. اگر محدودیت‌های کنونی در تردد میان همسایگان همچنان در همین وضع بماند، بخش عمده‌ای از منابع، امکانات و تجهیزات، کارگران و حتی تماشاگران و طرفداران ورزش فوتبال برای سفر به قطر دچار مشکل خواهند شد. این مسابقات که تاکنون با مشکلاتی همچون سوء رفتار با کارگران و کسری بودجه به دلیل سقوط قیمت نفت مواجه بود، حالا باید بحران دیپلماتیک را نیز تجربه کند.

یک بام و دو هوای آمریکا

آیا این بحران بر وضع ایالات متحده آمریکا تأثیر خواهد گذاشت؟ هم بلی و هم خیر. توئیت‌های دونالد ترامپ تاکنون تنها برای شکاف بین کشورهای عربی خاورمیانه کار کرده است. اگرچه آمریکایی‌ها در روزهای اخیر کوشش کرده‌اند با بیانات کلی و دیپلماتیک، جلوی عوارض و آسیب‌های جانبی را بگیرند. از جمله «جف دیویس»، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا در اظهاراتی تصریح کرد: «آمریکا از قطری‌ها به دلیل حمایت بلندمدت‌شان از حضور ما و تعهد پایدار به امنیت منطقه سپاسگزار است». کشورهای خاورمیانه برای مقابله آمریکا با داعش نقشی کلیدی دارند، از جمله قطر که پایگاه هوایی آمریکایی العدید را که مرکز هماهنگی تمام عملیات‌های روزانه هوایی علیه داعش است، در خاک خود میزبانی می‌کند. ترامپ با سفر به عربستان و امضای قرارداد 110 میلیون دلاری تسلیحات پیامی هم برای دیگر کشورها فرستاد و از آنها مشارکت و مسئولیت‌پذیری بیشتری درخواست کرد. با این حال، ترامپ و اعضای کابینه‌اش همواره قطر را ستوده‌اند. ترامپ در نشست ماه می در عربستان نیز روابط آمریکا با قطر را «بسیار خوب» توصیف کرده بود.

قطر چه خواهد کرد؟

عربستان سعودی و امارات اکنون مترصد فرصتی هستند تا قطر برای بازسازی روابط اقتصادی و سیاسی با آنها درخواست کند. به گفته‌ تحلیلگران، یکی از درخواست‌های آنها بستن شبکه تلویزیونی الجزیره است که دو دهه پیش در دوحه تأسیس شد و با برنامه‌های عربی خود نفوذ سیاسی قطر را در میان میلیون‌ها نفر از ساکنان عرب زبان منطقه خاورمیانه گسترش داد. در هر حال، بحران پدید آمده نه در هفته‌ها که در ماه‌های آینده شکل شفاف‌تری پیدا خواهد کرد.

منبع: cnn