۳ نکته درباره افزایش سرمایه‌گذاری خارجی در دولت روحانی

سرویس اقتصادی فردا: روزنامه دولتی ایران چند روز پیش در شماره 25 خرداد ماه گزارشی از رکورد سرمایه گذاری در دولت یازدهم منتشر کرد و در صفحه اول خود تیتری با این عنوان زد: «رکوردشکنی تاریخی ورود سرمایه‌ خارجی به ایران».

در این گزارش که به مناسبت انتشار گزارش آنکتاد (کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل) در خصوص جریان سرمایه خارجی در جهان منتشر شده است، با استناد آمار 3 میلیارد و 371 میلیون دلاری سرمایه گذاری خارجی در ایران طی سال 2016 و با توضیح گزارش سازمان سرمایه گذاری خارجی و کمکهای فنی ایران (زیرمجموعه وزارت امور اقتصادی و دارایی) مبنی بر تصویب 10.4 میلیارد دلار سرمایه گذاری خارجی در کشور طی سال گذشته، چند ادعا مطرح شده است:

ادعای اول) ایران به سطح سرمایه گذاری خارجی پیش از تحریم ها بازگشته است!

ادعای دوم) در سال 2015 در اوج تحریم های جهانی سرمایه گذاری خارجی به 2 میلیارد و 50 میلیون دلار کاهش یافته است!

و ادعای سوم) تصویب 10.4 میلیارد دلار سرمایه گذاری خارجی در سال گذشته ثبت یک رکورد تاریخی است!

متاسفانه به رغم گذشت چند هفته از انتخابات، این ارگان دولتی هنوز از فضای انتخاباتی و تبلیغاتی خارج نشده و تصور می کند با درج عناوین پرطمطراق و خلاف واقع می تواند بر مقبولیت و در نتیجه تعداد آرای حسن روحانی بیافزاید!

در ارتباط با این گزارش روزنامه دولتی ایران توجه به چند نکته لازم است:

۱. براساس گزارش آنکتاد، اوج جذب سرمایه گذاری خارجی در ایران به سال 2012 (سال پایانی دولت دهم) باز می گردد، سالی که تحریم های ظالمانه غربی علیه ایران به اوج خود رسید. با وجود اینکه در این سال کلکسیون تحریم های بانکی، مالی، نفتی، پتروشیمی، بیمه ای و ... علیه ایران کامل شد (و پس از آن به جز وارد و خارج شدن چند فرد و شرکت به لیست تحریم ها اتفاق دیگری در فضای تحریم ها نیافتاد)، تلاش ها و مجاهدت های برخی اعضای دولت دهم (به رغم اهمال کاری های برخی دیگر از جمله در وزارت خارجه آن دولت) باعث ثبت رکورد سرمایه گذاری خارجی ایران (4 میلیارد و 600 میلیون دلار) گردید که در گزارش آنکتاد 2017 به آن اشاره شده است. این در حالیست که اوج سرمایه خارجی جذب شده در دولت یازدهم مربوط به سال 2016 است که با عددی معادل 3 میلیارد و 371 میلیون دلار، 27 درصد از رکورد دولت قبل پایین تر است! بدین ترتیب نسبت دادن رکورد سرمایه گذاری خارجی به دولت یازدهم از جمله خلاف واقع گویی هایی است که البته به خصوص در ایام تبلیغات ریاست جمهوری کم نظیر نبوده است.

۲. ادعای اینکه کاهش شدید جذب سرمایه خارجی به ایران در سال 2015 ناشی از به اوج رسیدن تحریم های جهانی است نیز از جمله داستان سرایی های عجیب همکاران حسن روحانی است! این در حالیست که در سال 2013 با امضای توافق ژنو (اولین مرحله توافق هسته ای) به قول دیپلمات های دولت حسن روحانی دیوار تحریم ها ترک برداشت و بخشی از تحریم های گذشته برداشته شد. همچنین طی سال های 2013 تا 2014 دو یا سه توافق پنهانی دیگر رخ داد که علی القاعده خروجی آنها رفع تحریم های بیشتر باید بوده باشد و در نهایت در ماه های اولیه سال 2015 بیانیه لوزان و چندی پس از آن نیز "برجام" به امضا رسید. در واقع طبق ادعاهایی که به طور دائم بر لسان اعضای دولت یازدهم جاری بوده است، از آغاز این دولت (سال 2013) تحریم ها دائما در حال کاهش بوده است و در سال 2015 با امضای برجام به حداقل میزان خود رسیده است! در چنین وضعیتی ادعای اینکه کف سرمایه گذاری خارجی در سال 2015 ناشی از تشدید تحریم ها بوده است تناقضی آشکار و تنها یک فرافکنی برای مخفی کردن بی حالی، سستی و ناکارآمدی دیپلماسی اقتصادی دولت یازدهم است.

۳. ادعای رکورد زنی سرمایه گذاری خارجی مصوب در دولت حسن روحانی (10.4 میلیارد دلار در سال گذشته) نیز که در این گزارش روزنامه ایران آمده با واقعیت فاصله زیادی دارد. فارغ از اینکه سرمایه گذاری خارجی "مصوب" با سرمایه خارجی "جذب شده" تفاوتی در مقیاس زمین تا آسمان دارد، حتما عزیزان سازمان سرمایه گذاری خارجی که بسیاری از آنها در دولت قبل هم حضور داشته اند بخاطر دارند که این رقم در دولت قبل در برخی سال ها به 15 میلیارد دلار هم می رسیده است و البته با توجه به تفاوت یاد شده بین مفاهیم "مصوب" و "جذب شده" و اندک وجدانی که مدیران سازمان در آن زمان داشتند، برای پیشگیری از سوء تفاهم و فریب افکار عمومی بر آن آمار (سرمایه گذاری مصوب) تاکید نمی کردند و به جای آن، هر سال به محض ارائه گزارش آنکتاد در خصوص سرمایه خارجی "جذب شده"، در کنفرانسی خبری به تبیین جزییات این ارقام و پروژه های اجرا شده می پرداختند، کاری که این سازمان در دوره مدیریت دولت یازدهم از آن به شدت اجتناب می کند!

اما در مورد نکته آخر یک سوال وجود دارد: به راستی 3 میلیارد و 371 میلیون دلار سرمایه خارجی وارد شده در سال 2016 واقعا جذب کدام پروژه ها شده است؟!

به صورت سنتی بیش از 76 درصد سرمایه های خارجی وارد شده به ایران جذب بخش نفت و گاز می شده است و این همان بخشی است که به اذعان مسئولین وزارت نفت طی چهار سال اخیر تحرکی در آن وجود نداشته است (به گفته مقامات وزارت نفت، حتی یک قرارداد IPC بسته نشده و در این سال ها باب سایر روشهای قراردادی نیز بسته بوده است). اگر بخواهد بحث سرمایه گذاری مشترک خودروسازها نیز مطرح شود، به گزارش وزارت صنعت معدن و تجارت سرمایه خارجی جذب شده در صنعت خوردو کشور تا اوایل خرداد 1396 کمتر از 285 میلیون دلار بوده است! برنامه شرکت پژو برای سرمایه گذاری 400 میلیون یورویی در ایران نیز یک برنامه پنج ساله است که تحقق آن در سال های آتی با اما و اگرهای زیادی مواجه است. سرمایه گذاری های دیگری هم که انجام شده و در اخبار روزانه مطرح شده به بیش از چند صد میلیون دلار نمی رسد. با این حساب آیا واقعا طی سال گذشته میلادی 3 میلیارد و 370 میلیون دلار سرمایه وارد کشور شده است؟! بی شک لازم است سازمان سرمایه گذاری خارجی لیست طرح های انجام شده با استفاده از سرمایه خارجی به همراه میزان سرمایه خارجی بکار گرفته شده در هریک را در اسرع وقت منتشر کند تا این شبهه بیش از این بیخ پیدا نکند ... البته اگر این هم مثل همه کارهای دیگر دولت یازدهم محرمانه نباشد!