بحران سیاسی در ونزوئلا به کجا ختم خواهد شد؟

خبرگزاری تسنیم: در ونزوئلا که مجمع ملی قانون اساسی کار خود برای اصلاح قانونی اساسی این کشور را آغاز کرده، درگیری‌ها بین مخالفان و پلیس که تاکنون بیش از 100 کشته برجای گذاشته، همچنان ادامه دارد. در واقع این کشور آمریکای لاتین درگیر یک فاجعه انسانی است، آمریکا نیز تحریم‌های شدیدالحنی علیه رئیس جمهوری آن اعمال کرده و اقتصاد ونزوئلا نیز در آستانه سقوط قرار گرفته است. روزنامه اینترنتی «گازیتا.رو» روسیه، در تحلیلی چند سناریو احتمالی برای روند آتی اوضاع در ونزوئلا و امکان سرنگونی دولت این کشور را بررسی کرده است. تشدید درگیری‌ها و یک کودتای دولتی در ونزوئلا «سناریوی میدان» که تبدیل اعتراضات خیابانی در ونزوئلا از حالت مسالمت آمیز به درگیریهای خونین و سپس بروز کودتای دولتی را پیش بینی می کند، فعلا یکی از محتمل ترین گزینه‌ها در پیش بینی اوضاع در این کشور است. این سناریو یادآور سرنوشتی است که بر سر "ویکتور یانوکوویچ" رئیس جمهوری سابق اوکراین آمده و به «انقلاب میدان» شهرت یافت. ونزوئلا به کشوری نسبتا دموکراتیک با رئیس جمهوری ضعیف و گروههای مختلف سیاسی مختلف که خواستار برکناری او هستند، تبدیل شده و فقط ژنرالهای نظامی قدرتمند جایگزین «الیگارشها» می شوند. مقامات دولت ونزوئلا پنهان نمی کنند که نگران تحقق چنین سناریویی هستند و به همین دلیل قصد استفاده از سلاح علیه معتضرین را ندارند که در میان آنها عناصر بسیار تندرویی نیز وجود دارد. "کارلوس فاریا تورتوسا" سفیر ونزوئلا در مسکو اخیرا در مصاحبه با این روزنامه گفت: «ما می دانیم اگر نیروهای انتظامی به شورشها پاسخ مسلحانه بدهند، تعداد قربانیان درگیریهای خیابانی افزایش زیادی یافته و اوضاع به یک جنگ داخلی تمام عیار تبدیل خواهد شد.» البته با وجود این اظهارات، وضعیت در ونزوئلا هر روز وخامت بیشتری پیدا می کند و در حال حاضر درگیریها بین مخالفان و پلیس بیش از 100 نفر قربانی داشته و دیر یا زود، یکی از طرفین اعمال فشار خود را افزایش خواهد داد. "امیل داباگیان" کارشناس ارشد موسسه آمریکای لاتین آکادمی علوم روسیه گفته است: «وضعیت از آن جهت پیچیده تر می شود که مخالفان در ونزوئلا فعلا رهبر واحدی نداشته و بین خود آنها نیز اختلافات جدی وجود دارد. این مسئله باعث تضعیف مخالفان می شود. برخی از مخالفان به روشهای خیابانی اعتقاد داشته، ولی برخی از آنها همچنان به ادامه مبارزات پارلمانی معتقدند.» روی کار آمدن رهبری قابل قبول‌تر برای مخالفان سناریوی دیگر حل و فصل بحران در ونزوئلا، «برکناری پیش از موعد "نیکولاس مادورو" از سمت ریاست جمهوری» بطور داوطلبانه و یا تحت فشار اطرافیانش است. رهبران گروه «طرفداران چاوز» در ونزوئلا می توانند در میان خود فرد قابل قبولتری برای مخالفان را برگزینند و امتیازات خاصی را برای مخالفان در نظر بگیرند. مخالفان میانه رو تر احتمالا با این اقدام موافقت کرده و اعتراضات گسترده آرام خواهد گرفت. داباگیان یادآور شده است که در اردوگاه «طرفداران چاوز» افراد مناسبی هستند که حاضر به دادن امتیاز به مخالفان هستند و می توانند رهبری کشور را بجای مادورو، در دست بگیرند. ولی مشکل سناریوی فوق این است که در صورت استعفای مادورو، بر اساس قانون اساسی ونزوئلا، "طارق العیسمی" معاون رئیس جمهوری قدرت را در دست خواهد گرفت که بسیاری او را به مراتب خشن تر از مادورو می دانند. ضمن اینکه العیسمی وجهه قانونی مناسبی برای ریاست جمهوری را ندارد، برای اینکه وی به اتهام دست داشتن در قاچاق بین المللی مواد مخدر از سوی آمریکا مورد تحریمهای شدیدی قرار دارد. "خوان کارلوس ایدالگو" تحلیلگر موسسه «Cato Institute» در واشنگتن، سناریوی یافتن جایگزین برای رئیس جمهوری ونزوئلا را واقع بینانه نمی داند. وی می گوید: «هر نوع توافق در خصوص سمت ریاست جمهوری برای مخالفان تنها باید از طریق برگزاری یک انتخابات آزاد صورت بگیرد که بدون تردید دولت در چنین انتخاباتی بازنده خواهد بود.» به گفته وی، تاکنون هم تلاشهایی برای رسیدن به توافق بین دولت و مخالفان صورت گرفت که هیچیک نتیجه ای در پی نداشت. در موارد قبل دولت تنها از مذاکرات برای یافتن زمان بیشتر و ایجاد اختلاف بین مخالفان استفاده کرده بود و به همین دلیل اکثر مخالفان با ایده ادامه مذاکرات با مقامات کاراکاس مخالف هستند. آیا کودتای نظامی در ونزوئلا راه چاره خواهد بود؟ یکی دیگر از سناریوهای توسعه روند اوضاع این است که نظامیان قدرت را در دست بگیرند که مسلما مورد تحمل معترضین نخواهد بود و البته اقتصاد ونزوئلا را نیز به نابودی خواهد کشاند. چنین حادثه ای پیش از این، یکبار در سال 1952 در این کشور افتاده و نتیجه فاجعه آمیزی برای ونزوئلا داشته است. امیل داباگیان معتقد است: «در شرایط کنونی، ارتش همچنان به گروه «طرفداران چاوز» وفادار مانده است، ولی در میان نظامیان یک رده پایین تر، افراد ناراضی وجود دارد که ممکن است در شرایط خاصی دست به کودتای نظامی بزنند.» البته به عقیده خوان کارلوس ایدالگو، چنین سناریویی بعید است تحقق یابد، برای اینکه طی چند دهه گذشته افسران غیروفادار از رده های بالای ارتش کنار گذاشته شده اند. این کارشناس در عین حال رژیم مادورو را هم «نظامی» خواند، هرچند در ظاهر وی شخصی غیرنظامی است. به گفته وی، از میان 32 عضو کابینه وزراء، 13 نفر نظامی هستند. همچنین از میان 20 فرماندار «گروه طرفداران چاوز» 11 تن آنها، به نوعی ریشه نظامی دارند. دخالت واشنگتن در امور داخلی ونزوئلا مقامات کاراکاس سوء قصد به جان نیکولاس مادورو را یکی از گزینه های احتمالی می دانند که به سفارش مقامات بلندپایه سازمان سیا در آمریکا برنامه ریزی شده است. رئیس جمهوری ونزوئلا اظهارات تند مقامات آمریکایی را گویای قصد آنها برای سرنگونی خود می داند و این نگرانی چندان هم بی پایه و اساس هم نیست. سازمان سیا «سابقه طول و درازی در مداخله در امور داخلی کشورهای آمریکای لاتین» دارد. در دوران «جنگ سرد» آمریکا فعالانه و حتی آشکارا از دیکتاتورها در آمریکای لاتین حمایت می کرد و حتی در قضیه سرنگونی رئیس جمهور "سالوادور آلنده" در شیلی دخالت داشت. البته واقعیت این است که اکنون دولت آمریکا ترجیح می دهد بطور آشکار از چنین اقداماتی دور بماند. داباگیان از موسسه آمریکای لاتین آکادمی علوم روسیه معتقد است: «من بعید می دانم که آمریکا بتواند دخالتی در اوضاع ونزوئلا داشته باشد. "دونالد ترامپ" آنقدر درگیر مشکلات داخلی خویش است که بعید است قصد دخالت در امور داخلی کشور دیگری به سرش بزند.» به گفته وی، البته اگر سازمان سیا یا کشور ثالثی با حمایت آن دست به چنین اقدامی بزند، این تلاش تنها باعث منسجم شدن ملت ونزوئلا پیرامون رئیس جمهوری خواهد شد. تاثیر تحریم‌ها بر اقتصاد در آستانه ویرانی ونزوئلا اعمال فشار بر دولت ونزوئلا از طریق اعمال تحریمهای شدیدالحن، تنها اقدامی است که آمریکا با خیال راحت از آن علیه رژیم مادورو استفاده می کند. این تحریمها شامل خود رئیس جمهور و اطرافیان کلیدی وی می شود و می تواند موثر هم واقع شود، از آنجا که باعث شکاف داخلی شده و در عین حال در شرایط دشوار اقتصادی ونزوئلا که بخاطر سقوط قیمت نفت که پایه و اساس اقتصاد این کشور را تشکیل می دهد، بسیار سنگین تر و قابل لمس تر شده است. این واقعیت که سیستم اقتصادی ونزوئلا نیاز به تغییر دارد، مسئله ای است که مقامات کنونی کاراکاس هم به آن اعتراف دارند. سفیر ونزوئلا در روسیه اخیرا در کنفرانس مطبوعاتی یادآور شده است که انجام اصلاحات گسترده اقتصادی در نظر گرفته شده تا مکانیزمی برای متنوع سازی صادرات کشور ایجاد شود.» البته در شرایط کنونی که ونزوئلا درگیر یک مناقشه داخلی است، نمی توان انتظار داشت اوضاع اقتصادی این کشور بهبود یابد و این مسئله تنها در صورت آرامش یافتن اوضاع داخلی ممکن خواهد بود.