۴ پرده از روابط میان آنکارا و اربیل/ از برافراشتن پرچم «کردستان» در فرودگاه «آتاتورک» تا تهدید به حمله نظامی

سرویس بین الملل فردا: ترکیه طی روزهای اخیر موضع بسیار تندی علیه برگزاری رفراندوم استقلال از بغداد در اقلیم کردستان اختیار کرده است. در این شرایط مرور فراز و نشیب‌های روابط اربیل و آنکارا ضروری به نظر می‌رسد.

برگزاری رفراندوم استقلال در اقلیم کردستان عراق، می‌تواند منطقه را وارد بحران امنیتی جدیدی کند که حتی ایران اسلامی را نیز درگیر کند. در این شرایط تأمل در ابعاد مختلف این بحران ضروری است. یکی از مهم‌ترین ابعاد این بحران، تأمل در مواضع واقعی ترکیه است.

طی سال‌های گذشته، اردوغان نزدیک‌ترین متحد بارزانی در میان سران کشورهای اسلامی بوده است.

اردوغان نیز برای مقابله با کردهای ترکیه و سوریه، به صورت مستمر از برگه بارزانی استفاده کرد.

ترکیه این روزها خود را جدی‌ترین مخالف برگزاری رفراندوم اقلیم کردستان نشان می‌دهد؛ در حالی که تا چند قبل، اصلی‌ترین همپیمان اربیل در میان کشورهای اسلامی به نظر می‌رسید. به راستی آن روز آنکارا نمی‌توانست رفتار بعدی اربیل را پیش‌بینی کند یا این‌که نوعی هماهنگی میان بارزانی و اردوغان وجود دارد؟ در این گزارش صرفا بر بازخوانی چهار پرده از روابط میان آنکارا و اربیل در فرآیند «تجزیه‌طلبی» و «استقلال‌طلبی» اربیل بسنده می‌کنیم:

۱-نصب پرچم کردستان بدون عراق در فرودگاه «آتاتورک» استانبول

اسفند سال گذشته و در اوج روزهای عملیات ارتش ترکیه در شمال استان حلب موسوم به عملیات «درع الفرات»، ملا مسعود بارزانی در فرودگاه آتاتورک استانبول مورد استقبال عالی‌ترین مقام حکومتی ترکیه قرار گرفت.

در فرودگاه آتاتورک، برای اولین بار در تاریخ جمهوری ترکیه، پرجم کردستان در مراسم استقبال از مسعود بارزانی برافراشته شد.

در مراسم استقبال از بارزانی، برای اولین بار در تاریخ پرچم کردستان در فرودگاه آتاتورک استانبول برافراشته شد. این اقدام، جنجال بسیاری را به دنبال داشت. دولت باغچه لی رهبر بزرگ‌ترین حزب رقیب اردوغان، برافراشتن پرچم کردستان را «جنجال‌آفرین، نسنجیده و رسوا کننده» خواند. او در جلسه رسمی فراکسیون حزب جنبش ملی‌گرا (MHP) تأکید کرد: «ما قطعا دیدن پرچم اقلیم کردستان عراق در سرزمین خود و در دفاتر نخست وزیر را تحمل نمی‌کنیم.»

این اقدام با انتقادات گسترده‌ای در عراق و ترکیه مواجه شد؛ زیرا طبق قانون اساسی عراق، اقلیم کردستان در سیاست خارجی باید تابع دولت مرکزی عراق باشد. با این حال نخست وزیر ترکیه در مواضعی عجیب، اقلیم کردستان را تلویحا یک دولت مستقل خواند! «اقلیم کردستان عراق در سراسر جهان به عنوان یک ساختار خودمختار که پارلمان، نخست وزیر، وزرا و پرچم خود را دارد به رسمیت شناخته شده است.» او انتقادات مطرح شده در عراق را «مسأله داخلی» عراقی‌ها دانست؛ اما در مورد انتقادات مطرح شده در ترکیه گفت: «این اظهارات با نیت خوبی بیان نشده‌اند!»

گفتنی است بارزانی چند روز قبل از سفر به استانبول صراحتا از ایده رفراندوم و استقلال از بغداد صحبت کرد و در مورد موضع احتمالی همسایگان گفت: «این مسأله میان اربیل و بغداد است و کشورهای دیگر مانند ایران و ترکیه حق ورود به آن را ندارند!»

۲- اعتراض رقبای سیاسی اردوغان به سکوت کامل آنکارا در قبال ایده رفراندوم

تا ده روز قبل، در حالی که بسیاری از کشورهای غربی و آمریکا هم مخالفت خود با برگزاری رفراندوم را اعلام کرده بودند، آنکارا در این مورد سکوت کرده بود! تنها اردوغان در یک مصاحبه گفت: «بارزانی واکنش ما را در ۳۱ شهریور خواهد دید.»

ترکیه اصلی‌ترین شریک تجاری اقلیم کردستان است و آنکارا تا هفته قبل، علیه برگزاری رفراندوم تجزیه اقلیم کردستان از عراق هیچ واکنش پررنگی از خود نشان نداد.

عدم واکنش جدی اردوغان، انتقادات گسترده‌ای را در ترکیه به دنبال داشت. امید اوزداغ، مدیر شبکه هالک تی وی (ارگان حزب جمهوری خلق (CHP) در اظهاراتی قابل تامل دولت ترکیه و دولت اسرائیل تنها حامیان استقلال اقلیم کردستان دانست. او با حمله به اردوغان و آنکارا گفت: «اگر یک ماه قبل، مرز هابور بسته، پروازها به اربیل متوقف و سرکنسول فراخوانده می‌شد، اربیل مجبور به تمکین در برابر فشارهای داخلی و بین المللی می‌شد.»

۳-تهدید به تجاوز نظامی به عراق در پاسخ به برگزاری رفراندوم از سوی اربیل!

طی چند روز اخیر، آنکارا تندترین مواضع را علیه اربیل اتخاذ کرده است. نه‌تنها مانور نظامی در مرز برگزار شده، بلکه عالی‌ترین مقامات آنکارا صریحا نسبت به تجاوز به خاک عراق تهدید می‌کنند. در بیانیه شورای عالی امنیت ملی ترکیه در این مورد آمده است: «درصورت اجرای همه‌پرسی تجزیه عراق، توافقنامه ۱۹۲۶ که اجازه ورود ارتش ترکیه به موصل و کرکوک را میدهد اجرایی میکند.»

طی هفته اخیر، ادبیات آنکارا علیه اربیل بسیار تند و رادیکال شده است.

تنها کشوری که از برگزاری رفراندوم حمایت کرده، اسرائیل می‌باشد.

در بخش دیگری از این بیانیه آمده است: «علیرغم تمام هشدارها اگر رفراندوم تجزیه کردستان برگزار شود؛ ترکیه از حقوق خود که در توافقنامه های بین المللی آمده است استفاده کرده و از این حقوق محافظت خواهد کرد.»

بینالی یلدریم نخست وزیر ترکیه در این مورد از ادبیات صریح‌تری استفاده کرد: «اینکه کسی قصد ماجراجویی به ذهنش خطور و علی‌رغم هشدار تمام کشورهای دنیا گوش خود را بسته و بر ادامه این مسیر اشتباه اصرار کند، مسلما عواقبی خواهد داشت. تاوان این اشتباه را صاحبان این تصمیم خواهند داد. آنان حق ندارند افراد بی‌گناه را وادار به پرداخت هزینه های آن کنند. همه پرسی در اقلیم کرد شمال عراق و برگزاری آن برخلاف امنیت ملی ترکیه است. قصد داریم از تمام حقوق خود طبق معاهدات بین المللی و دوجانبه استفاده کنیم و در این زمینه درنگ نخواهیم کرد.»

او مشخصا از نقاط هدف نام برد: «فراموش نکنید ۷۰ درصد ساکنان اصلی و قدیمی کرکوک را ترکمان‌ها تشکیل می‌دهند که هم‌نژاد و همزبان ما هستند...»

۴-مواضع متفاوت نماینده مناطق کردنشین حزب اردوغان

در حالی آنکارا با شدیدترین ادبیات اربیل را به حمله نظامی تهدید می‌کند، یکی از نمایندگان عضو فراکسیون حزب اردوغان صراحتا از برگزاری رفراندوم حمایت می‌کند!

عضو فراکسیون حزب اردوغان در پارلمان، صراحتا از تجزیه عراق و استقلال اربیل از بغداد حمایت کرد!

«غالب انصاری اوغلو» نماینده شهر کردنشین دیاربکر در پارلمان و عضو حزب عدالت و توسعه، الحاق کرکوک به اقلیم کردستان و استقلال آن‌ها از بغداد را به سود منافع ملی آنکارا خواند: «اگر شهر نفت‌خیز کرکوک به بخشی از اراضی تحت کنترل دولت کردستان عراق تبدیل شود به نفع ترکیه است. زیرا اگر اعراب بر این منطقه نفت‌خیز مسلط شود انتقال نفت کرکوک به ترکیه با مشکل مواجه می‌شود اما اگر کرکوک جزو کردستان عراق باشد ترکیه می‌تواند به تجارت نفتی خود با بارزانی به مانند امروز ادامه دهد. بارزانی کسی است که علی‌رغم مخالفت آمریکا قرارداد کلان نفتی با ترکیه امضاء کرده است.»

این عضو حزب اردوغان، در ادامه صریحا از تجزیه عراق و تأسیس دولت کردی در شمال آن استقبال کرد: «ایران در حال گسترش نفوذ و حاکمیت خود به دریای مدیترانه است. برای توقف پروژه هلال شیعی ایران، بایستی دولت سنی کردستان تشکیل شود و جلوی بلندپروازی‌های ایران را بگیرد.»

به راستی موضع واقعی انکارا در قبال رفراندوم استقلال در اقلیم کردستان عراق چیست؟