اصلاحات سعودی؛ متاثر از تفکرات بن سلمان اما پوششی بر دیگر چالش‌ها/ ۲۰۳۰ انقلابی فرهنگی - اجتماعی بر پایه توسعه اقتصادی
لغو ممنوعیت رانندگی زنان که عمدتاً به عنوان نماد تنفر از زنان در عربستان سعودی از آن یاد می‌شد، احتمالاً آزمایشی برای سنجش توانمندی شاهزاده محمد بن سلمان در عرصه اصلاحات اقتصادی و اجتماعی با وجود مخالفت‌ها خواهد بود.
سرویس بین‌الملل فردا؛ محمدمحسن فایضی: در هفته‌های اخیر اصلاحات اجتماعی در سعودی با شتابی عجیب از اخبار رسانه‌های سعودی مخابره شد. اجازه شرکت دختران در زنگ ورزش مدارس، حضور زنان در ورزشگاه به بهانه سالگرد جشن سالگرد تشکیل کشور سعودی، صدور فرمان پادشاه برای اعطای آزادی حق رانندگی زنان، انتخاب یک زن به عنوان سخنگوی وزارت عربستان در واشنگتن، دستور پادشاه به وزیر داخلی برای تدوین قانون مبارزه با آزار و اذیت زنان، انتخاب یک زن برای اولین بار به سمت معاون شهرداری برای استان الخبر و پخش موسیقی خواننده زن مشهور جهان عرب همگی بخشی از اخبار رسانه‌های سعودی در هفته‌های اخیر است.
بن‌سلمان و تفکراتش؛ صادرکننده پیام‌ها و تصمیمات
وقتی بن سلمان موفق شد بن نایف اصلی‌ترین رقیب خود در عرصه سیاسی را از راه کنار بزند، بسیاری از تحلیلگران از آغاز دوران جدید عربستان با توجه به تفکرات سیاسی و فرهنگی خاص بن سلمان نسبت به دیگر شاهزاده‌ها و رهبران پیشین حاکمیت سعودی خبر می‌دانند.
اصلی‌ترین منبع برای فهم و درک تفکرات بن سلمان را می‌توان سند توسعه عربستان موسوم به چشم‌انداز 2030 دانست. طرح 2030 تنها اقتصادی نبوده و بخش وسیعی از آن کاملاً فرهنگی، اجتماعی و مدنی است. همین امر موجب شده بسیاری از علمای وهابیت و مراکز دینی سعودی و مراکز اندیشکده‌های غربی سند 2030 را یک انقلاب فرهنگی-اجتماعی در قالب و پوسته اصلاحات و توسعه اقتصادی بنامند.
بن سلمان بسیار سعی دارد از خود چهره‌ای ویژه و ساختارشکن در حمایت از جوانان و زنان در عربستان ایجاد نماید. در همین رابطه و در اثبات جانبداری محمد بن سلمان از جوانان، «سازمان فرهنگی» در چشم‌انداز ۲۰۳۰ پیش‌بینی شده است. سازمان مذکور در سال گذشته تشکیل شده و قصد ایجاد، توسعه و حمایت از مراکز تفریحی و سرگرمی را در دستور کار خود دارد. بر اساس وظایف تعریف شده، این سازمان باید بستر را برای رشد و ترقی هنرها و نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های مختلف مهیا کند. ایجاد و شروع به کار سازمان مزبور موجب شده کنسرت‌ها و سالن‌های سینما و موسیقی و تفریح و مراکز اختلاط مرد و زن گسترش یابد که همین موضوع تمهیدات نگرانی و هراس دستگاه وهابیت را فراهم کرده است.
بن سلمان در مصاحبه‌هایی بارها از لزوم تغییر وضعیت زنان در سعودی سخن گفته است. در سند 2030 آمده است که برای اشتغال‌زایی و پویایی نیروی بومی به جای نیروهای غیربومی و خارجی لازم است زنان جای خارجی‌ها را در نیروی کار بگیرند. البته این طرح از واکنش وهابیون بی‌امان نماند. به‌طور مثال مفتی اعظم آل شیخ یعنی عبدالعزیز بن عبدالله آل الشیخ ضمن «مجرمانه و غیر محترم» خواندن این طرح از مفتی‌های دیگر عربستان خواسته تا برای وزیر کار سعودی طلب بیماری کنند. بن سلمان در مصاحبه‌ای با خبرگزاری آمریکایی «بلومبرگ» گفته است: «امکان ندارد جامعه سعودی پیشرفت کند در حالی که حقوق نصف جمعیت آن نادیده گرفته می‌شود. لذا ما ضمن حمایت مضاعف از آزادی‌ها، حقوق زنان که در اسلام برای آن‌ها تعیین شده است را به آن‌ها بازگردانده و قیدها و زنجیرهای تحمیل شده بر زنان را مرتفع می‌کنیم»
لذا می‌توان این‌گونه گفت که تغییرات اخیر در عرصه فرهنگی، اجتماعی و مسائل زنان در سعودی در حقیقت یک پروسه طولانی‌مدت است که از آن تعبیر به سکولاریزه کردن درازمدت سعودی از سوی بن سلمان می‌شود؛ اما آنچه حائز اهمیت است شدت و سرعت تغییرات در هفته‌های اخیر بالأخص در حوزه زنان است.
چرایی سرعت عجیب صدور فرمان تغییرات اجتماعی و حقوق زنان؟
اما آنچه مورد توجه رسانه‌ها هم قرار گرفته چرایی صدور قوانین جدید طی زمانی بسیار اندک و غافلگیرانه است؟ به‌گونه‌ای که حتی اندیشکده صهیونیستی بگین-سادات را هم به واکنش وا‌داشت. این اندیشکده در تحلیلی پیرامون رفع ممنوعیت رانندگی زنان در عربستان سعودی نوشت: «لغو ممنوعیت رانندگی زنان که عمدتاً به عنوان نماد تنفر از زنان در عربستان سعودی از آن یاد می‌شد، احتمالاً آزمایشی برای سنجش توانمندی شاهزاده محمد بن سلمان در عرصه اصلاحات اقتصادی و اجتماعی با وجود مخالفت‌های محافظه‌کاران خواهد شد... این اقدام همچنین توجهات را از انتقادات بین‌المللی از جنگ افروزی‌های این کشور در یمن و اتهام‌های گروه‌های حقوق بشری و همچنین برخی سران مذهبی مبنی بر این که عربستان فرقه‌گرایی را تقویت نموده و نسبت به غیرمسلمانان قضاوت تبعیض‌آمیزی انجام می‌دهد، منحرف می‌کند.»
دلیل دیگری را هم برای سرعت‌بالای صدور قوانین تغییر وضعیت زنان می‌توان پیش‌بینی کرد؛ و آن پوششی برای دستگیری‌ها و بازداشت‌های وسیع ماه‌های اخیر از سوی بن سلمان است. هفته گذشته رسانه رسمی سعودی از دستگیری 24 نفر به اتهام تلاش برای ناامنی خبر داد. خبرگزاری العربیه جدید هم در هفته‌های گذشته از اوج‌گیری بازداشت اساتید دانشگاه، مبلغان مذهبی و تحلیلگران اقتصادی در عربستان خبر داد و اعلام کرد بر اساس گزارش‌ها تاکنون بیش از ۵۰ نفر بازداشت‌شده‌اند.
صدور احکام و قوانین جدید که موجب تغییر وضعیت فرهنگی و زندگی زنان در عربستان می‌شود؛ متأثر از اهداف و تفکرات بن سلمان است که در چشم‌انداز 2030 به‌طور کامل متجلی شده است؛ اما سرعت عجیب و همزمانی صدور قوانینی که بیشتر به تابو و نماد عقب ماندگی سعودی در حقوق زنان مانند رانندگی و... تبدیل شده بودند را می‌توان ناشی از تلاش برای ایجاد پوشش رسانه‌ای و روانی بر موضوعات دیگری مانند حجم دستگیری مخالفان سیاسی، اقتصادی و حتی مذهبی و همچنین بحران یمن دانست.
دیدگاه تان را بنویسید