سقوط هواپیما نتیجه تحریم یا انحصار؟!

سرویس اقتصادی فردا؛ علی رضا خدابخشی نوشت: سه روزنامه اصلاح طلب ارمان، افتاب یزد و بهار در واکنش به سقوط هواپیمای شرکت اسمان در مسیر یاسوج، این سانحه را نتیجه تحریم‌های امریکا و عدم انعطاف مخالفان برجام در ایران دانسته اند.

اگر ادعای مطرح شده را بپذیریم بدین معنی است که سازمان هواپیمایی ایران به علت وجود تحریم ها، استاندارد‌های ایمنی پرواز را رعایت نکرده است یا اصطلاحا اسانتر رفتار کرده است! هیچ استنادی مبنی بر اینکه استاندارد‌های پروازی در ایران متفاوت از استاندارد‌های بین المللی است وجود ندارد و برعکس در تمام سال‌های تحریم، این تاکید وجود داشته است که تحریم‌ها موجب نشده است که ایران استاندارد‌های پروازی خود را تغییر دهد. به عبارت دیگر هیچ ارتباط معناداری بین تحریم‌ها و نوع استاندارد‌های ایمنی پرواز در ایران وجود ندارد. به عنوان مثال ممکن است تحریم‌ها موجب کمبود قطعات هواپیما شده باشد و همین کمبود موجب شود تا زمان مورد نیاز برای تعویض یک قطعه و در نتیجه تاخیر پرواز‌ها افزایش یابد، اما کمبود قطعه بنابر ادعای مدیران هواپیمایی کشور هیچگاه موجب نشده است که ان‌ها به هواپیمای معیوب اجازه پرواز دهند.

صنعت هواپیمایی از عرصه‌هایی است که می‌توان ادعای حمایت از سرمایه گذاری خارجی - صرفنظر از خوب یا بد بودن ان- را به راحتی سنجید. هواپیما به عنوان مهمترین سرمایه این صنعت از سرمایه گذاری‌های منقول و پرتابل محسوب می‌شود. این ویزگی صنعت هواپیمایی موجب شده است سرمایه گذاری خارجی در این صنعت، پیچیدگی سرمایه گذاری‌های نفتی یا تولیدی و تاسیس کارخانه را نداشته باشد. یک هواپیما متعلق به یک شرکت خارجی درصورت اجازه به راحتی می‌تواند در داخل ایران هم خدمات بدهد. خصوصا وقتی که اوج تقاضا برای سفر به علت متفاوت بودن تعطیلات اخر هفته ایران با تعطیلات اخر هفته خارج کشور، فرق دارد.

راه دیگر سرمایه گذاری خارجی‌ها در صنعت هواپیمایی، اجاره هواپیماست که این امکان هم به علت خاصیت منقول بودن هواپیماست.

صنعت حمل و نقل در ایران همچون بقیه بخش‌ها به شدت ضدرقابت است و تمایل به انحصار دارد. مطابق ماده ۹ قانون سازمان هواپیمایی کشوری "حمل ونقل بازرگانی مسافر از یک نقطه کشور به یک نقطه دیگر آن منحصر به هواپیما‌های ایرانی میباشد". حذف رقیب در این صنعت مختص خارجی‌ها هم نیست. وزیر کنونی راه و رییس کمیسیون عمران مجلس پیش از این به صراحت خواستار کم کردن تعداد شرکت‌های هوایی داخلی در ایران شده اند!

در چنین شرایطی فعالیت در صنعت هوایی ایران فقط برای شرکت‌هایی ممکن است که دولتی و زیان ده هستند مثل هما و اسمان، و یا نظامی است مانند معراج و یا، چون ماهان که به اصحاب قدرت نزدیک است.

دو مشکل تحریم فروش و انحصار در صنعت هواپیمایی ایران اگر چه موجب کاهش کیفیت خدمات شده است اما، عامل ناامنی نیست. این ادعا برپایه سخنان مدیران هواپیمایی است که می‌گویند رعایت استاندارد‌های پرواز را به علل اقتصادی کاهش نداده اند، اما اگر فرض را بر این بگذاریم که ادعای مدیران ایمنی پرواز صحت ندارد می‌توان با افزایش استاندارد‌ها از طریق اجاره یا اجازه، کمبود هواپیما را در کشور برطرف کرد.