12- و 16- مفاهيمی نو اما نامفهوم در سيما

ایرنا: مروري بر فيلم‌هاي سينمايي پخش شده از سيماي جمهوري اسلامي ايران و نيز سينماهاي کشور، لزوم تعيين معيار مناسب و دقيق از سوي کارشناسان براي رده‌بندي سني اين‌گونه فيلم‌ها را مورد تاکيد قرار مي‌دهد. با تماشاي فيلم‌ها و برنامه‌هاي پخش شده از سوي سيماي جمهوري اسلامي ايران و مقايسه آنها با برنامه‌هاي در حال پخش و يا پخش شده در شبکه‌هاي تلويزيوني خارج کشور، متوجه خواهيم شد که ميل بسيار زيادي براي تقليد از اين‌گونه برنامه‌ها در برنامه‌سازان ما وجود دارد. برنامه‌هايي که گروه‌ مسابقات و سرگرمي شبکه‌هاي مختلف سيما براي پخش از اين رسانه در نظر مي‌گيرند از اين دسته هستند. در اينجا قصد نداريم که اين‌گونه برنامه‌ها را مورد نقد و بررسي قرار دهيم؛ اگرچه اين کار نيز بايد سريعا انجام گيرد؛ اما موضوع مهم ديگر، لزوم تعيين معيار مناسب براي رده‌بندي سني فيلم‌هاي سينمايي در سيماي جمهوري اسلامي ايران و نيز در سينماها است. مروري بر فيلم‌هاي سينمايي پخش شده از شبکه‌هاي تلويزيوني و سينماهاي خارج کشور، نشان مي‌دهد که اين‌گونه فيلم‌ها از يکسري اصول کلي با عنوان «درجه‌بندي سني» براي نمايش پيروي مي‌کنند. درجه‌بندي‌هاي انجام شده در آمريکا شامل 5 دسته است: *درجه "جي" (General Audiences) در اين نوع فيلم‌ها، همه گروه‌هاي سني قادر به تماشاي اين فيلم‌ها هستند و هيچ محدوديتي براي تماشاي اين فيلم‌ها وجود ندارد. *درجه " پي جي " (Parental Guidance Suggested) فيلم‌هاي اين گروه مناسب همه سنين است؛ اما به خانواده‌ها هشدار داده مي شود که بهتر است آنها نيز همراه کودکان حضور داشته باشند و در کنار آنها به تماشاي فيلم بپردازند، زيرا اين گونه فيلم‌ها گاه ممکن است حاوي صحنه‌هايي باشد که براي کودکان مناسب نيست. *درجه " پي جي 13" (Parents Strongly Cautioned) در اين قبيل فيلم‌ها کودکان زير سن 13 سال اجازه ندارند براي تماشاي فيلم بدون حضور بزرگ‌تر به سينما بيايند. اين قبيل فيلم‌ها حاوي صحنه‌هاي تا حدي خشونت‌آميز و يا صحنه‌هاي مبتذل است. به والدين اکيدا توصيه شده است تا مراقب فرزندان خود در تماشاي اين‌گونه فيلم‌ها باشند. *درجه " آر" (Restricted) در اين‌گونه فيلم‌ها به دليل اينکه حاوي صحنه‌هاي خشونت‌آميز، مبتذل و يا استفاده از مواد مخدر است؛ افراد پايين تر از 17 سال مي‌بايست براي تماشاي فيلم‌هاي اين گروه تحت نظارت بزرگ‌تر‌ها به سينما بيايند. * درجه " ان سي 17 " ( No One 17 And Under Admitted ) هيچ فرد 17 ساله يا پايين‌تري حق ديدن اين رده فيلم‌ها را ندارد. به عبارت بهتر سينماداران اجازه ورود افراد زير 17 سال را به سينماها براي تماشاي اين قبيل فيلم‌ها نمي‌دهند. *درجه NR فيلم‌هايي که درجه‌بندي نشده باشند در اين رده قرار مي‌گيرند. معمولاً خانواده‌ها از اين فيلم‌ها استقبال نمي‌کنند. تقسيم‌‌بندي که در بالا آمد، تصميمي است که شوراي تعيين رده سني فيلم‌هاي سينمايي آمريکا تنظيم کرده و با فرهنگ آمريکايي تناسب دارد. البته درجه‌بندي سني فيلم‌هاي سينمايي در اروپا از روند ديگري پيروي کرده است. در فيلم‌هاي سينمايي که در اروپا پخش مي‌شود از 4 لولگوي سني استفاده مي‌شود. لوگوي (10- )در اين فيلم‌ها نشان مي‌دهد که اين فيلم‌ها را کودکان زير 10 سال نبايد ببينند. اين فيلم‌ها حاوي مقادير کمي خشونت است. البته توصيه شده که براي تماشاي اين فيلم‌ها، والدين در کنار کودکان خود باشند و بر نحوه تماشاي فيلم نظارت کنند. لوگوي (12-) در پايين فيلم‌ها نشان مي‌دهد که اين فيلم‌ها را افراد زير 12 سال نبايد ببينند. اين فيلم‌ها حاوي مقادير کثيري خشونت است. در اين فيلم‌ها استفاده از سيگار و مواد مخدر رايج است. لوگوي (16-) در پايين فيلم‌ها نشان مي‌دهد که اين فيلم‌ها از خشونت کمتري برخوردارند؛ اما داراي صحنه‌هاي نيمه مستهجن و نيمه مبتذل است. لوگوي(18- ) نيز نشانگر اين مطلب است که اين قبيل فيلم‌ها داراي صحنه‌هاي کاملا مبتذل و مستهجن هستند. اين معيار و سنجش نيز چيزي است که در اروپا رواج دارد. نکته‌ اي که نبايد آن را از نظر دور نگه داشت؛ اين است که حتي زمان پخش اين قبيل فيلم‌ها نيز مورد توجه قرار دارد؛ به نوعي که فيلم‌هاي با لوگوي (18- ) به هيچ وجه در ساعات 6 صبح تا 12 شب پخش نمي‌شود. اما تاکيد ما در اينجا بر چه چيزي است؟ تاکيد ما اين است که نبايد از مظاهر غرب، تقليد کورکورانه صورت گيرد، بلکه از بين مظاهر غرب آنها را که به دردمان مي‌خورد بگيريم و پس از غبارروبي از آنها و متناسب‌سازي با فرهنگ ايراني، آن را گسترش دهيم. اين اعتقاد وجود دارد که سيماي جمهوري اسلامي ايران هر از گاهي از مظاهر غرب، بدون مطالعه، تقليد کورکورانه کرده است. شاهد مثال ما در مورد اين ادعا فيلمي است که پنجشنبه شب هفته گذشته سوم ارديبهشت ماه از شبکه يک سيما پخش شد. در فيلم مه « The mist» از لوگوي (12- ) در پايين فيلم استفاده شده بود؛ حال آنکه همين فيلم در ايام نوروز از شبکه چهارم سيما با لوگوي ( 16-) نمايش داده شد. اگر با معيارهاي غربي به اين فيلم نگاه کنيم؛ چنين فيلمي با لوگوي (12- ) لزوما بايد داراي خشونت بالايي و اين مضمون را نمايش ‌دهد و يا داراي صحنه‌هاي وحشتناک باشد؛ اما قرار دادن لوگوي (16-) نشان مي دهد که اين فيلم داراي صحنه‌هاي نيمه مستهجن است. در صورتي که فيلم « مه » فيلمي آمريکايي و در ژانر فيلم‌هاي وحشتناک قرار دارد و اين امر از نابساماني در استفاده از اين لوگوها در سيماي جمهوري اسلامي ايران حکايت دارد. اما بحث درجه‌بندي يک فيلم سينمايي، اولين بار در ايران در زمان نمايش فيلم «مصائب شيرين» ساخته عليرضا داوودنژاد مطرح شد. با اينکه هنگام اکران اين فيلم عنوان شد که تماشاي آن براي افراد زير 18 سال ممنوع است اما اين مساله هيچگاه حالت رسمي به خود نگرفت و از سوي اداره نظارت و ارزشيابي معاونت سينمايي به عنوان يک دستورالعمل لازم‌الاجرا ابلاغ نشد. با توجه به اينکه نمايش صحنه‌هاي مبتذل و نيمه مبتذل در سيماي جمهوري اسلامي ايران جايي ندارد با اين حال صحنه‌هايي با مقادير متفاوت خشونت از سيما نشان داده مي‌شود که لزوم استفاده از لوگو‌هاي سني را در اين قبيل فيلم‌ها مورد تاکيد قرار مي‌دهد. در پايان بايد اين موضوع را مورد تاکيد قرار داد که سيماي جمهوري اسلامي ايران - ما در ايران هنوز تلويزيون کابلي نداريم(چون اين نوع تلويزيون براي پخش برنامه هايش نيازي به معيار ندارد) - بايد کميته‌اي از کارشناسان شامل جامعه‌شناسان، روانشناسان، تهيه‌کنندگان و کارگردانان را گرد هم آورد تا يک معيار و سنجه قابل اعتماد را براي نمايش فيلم‌هاي سينمايي از اين رسانه طرح‌ريزي کنند. البته معاونت سينمايي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي نيز نبايد خود را از اين ماجرا کنار بکشد تا با همکاري سيماي جمهوري اسلامي به يک استاندارد واحد در اين زمينه دست يابند.