دود قليان،سمی پنهان برای تخريب قلب و ريه

ایرنا: قليان در دوران قاجار به عنوان بخشي از ضرورت هاي زندگي محسوب مي شد و اشراف و بزرگان در خانه‌هاي خود انواع قليان را نگهداري مي‌کردند که بر روي بعضي از آنها جواهرکاري انجام شده بود. در جهان نيز بيشترين ميزان مصرف قليان در آفريقا، کشورهاي شرقي درياي مديترانه و آسياي جنوب شرقي مي باشد و از سال 1990 به بعد مصرف قليان در ميان نسل جوان از جمله دانشجويان رايج گرديده است . قليان به صورت سنتي از اجزاي مختلفي مانند بادگير، سر قليان يا سرپوش که محل قرارگيري تنباکو و ذغال گداخته است، تشکيل شده است. تنه قليان که مي‌تواند فلزي باشد اما به طور معمول از چوب ساخته مي‌شود، ني پيچ و کوزه که منبع آب آن است و مي‌تواند به اشکال مختلف از جمله به شکل نارگيل، يا ساده باشد. جنس اين وسيله نيز از فلز، سفال، شيشه، کريستال و يا برنج است. تاريخ دقيق اولين استفاده از قليان در ايران مشخص نيست اما آنچه مشخص است اولين بار، "ابوالفتح گيلاني"، پزشک دربار "اکبر اول"، سلطان مغول هند بود که دود تنباکو را از يک ظرف آب عبور داد تا آن را خالص‌تر و سرد نمايد. اما پيشينه استفاده از قليان در ايران را مي‌توان به حداقل به دوران شاه طهماسب يکم صفوي بازگرداند. در گذشته، ايرانيان تنباکو را با دستگاهي کاملاً اختصاصي استعمال مي کردند. در کوزه گلي دهان گشادي به قطر سه انگشت،تنه قليان که از چوب يا نقره که سوراخي در وسط دارد را قرار مي‌دادند و بر سر آن مقدار تنباکوي نم‌دار با کمي آتش مي‌گذاشتند. در زير قليان سوراخ ممتدي است که در حالي که نفس را بالا مي‌کشيدند، دود تنباکو با شدت از امتداد سوراخ پايين آمده و داخل آب که به رنگ هاي مختلف مي آميزد، داخل مي‌شود. اين کوزه مرتباً تا نصفه آب دارد و دود که در آب است به سطح مي‌آيد و هنگاميکه نفس را بالا مي‌کشيدند، از ني قليان دود به دهان وارد مي‌شود. وزن متوسط تنباکوي مصرفي در هر بار کشيدن قليان تقريبا ? ???تا? ???گرم است اما در شرايط کنوني،عده اي معتقد هستند که اگر دود قليان وارد ريه نشود و فقط از راه دهان خارج شود، آسيبي به ريه‌ها وارد نمي ‌شود. اين در حالي است که کشيدن قليان حجم تنفسي بدن را کاهش داده و مواد سمي ناشي از نوع توتون و تنباکوي قليان، سلامت افراد را با خطر روبرو مي ‌کند. استفاده از اسانس در ترکيبات تنباکو نيز به ‌علت حرارت زياد، موادي را وارد بدن مي‌ کند که عوارض ناگواري براي انسان به ‌دنبال دارد. تصور برخي از مصرف کنندگان قليان اين است که دود حاصل از قليان از آب رد مي‌ شود و مواد سمي آن از بين مي‌ رود اما غافل از اينکه کشيدن يک يا دو بار قليان در روز، فرد استفاده‌ کننده را دچار اعتياد مي ‌کند. مصرف قليان خطرات جدي را براي سلامتي مصرف کنندگان و ديگر افرادي که در معرض دود آن هستند، به همراه دارد چرا که دخانيات به طور کامل و مستقيم با سرطان ريه مرتبط و اين امر به اثبات رسيده است. مصرف کنندگان قليان سالم تر از کساني که سيگار مي کشند، نيستند، دود حاصل از مصرف آن حتي بعد از عبور از ميان آب درون جام، حاوي مقدار زيادي ترکيبات سمي از جمله منوکسيد کربن ، فلزات سنگين و مواد شيميايي سرطان زا مي باشد. قليان اغلب به صورت دسته جمعي مصرف مي شود و ممکن است دو يا چند نفر به طور مشترک از آن استفاده نمايند که اين استفاده مشترک از قسمت دهاني قليان، خطر جدي براي انتقال بيماري هاي واگير داري چون سل و هپاتيت است. برخي از بازارهاي تجاري اغلب سالم بودن مصرف قليان را تبليغ مي کنند در صورتي که بر خلاف بسياري از باورهاي مردمي، دود حاصل از قليان مملو از مواد سرطان زا و سمي بي شماري است. ارمغان حاصل از دود قليان را مي توان ابتلا به انواع سرطان ها از جمله ريه، بيماريهاي قلبي عنوان کرد و سرطان لب، دهان، حنجره،‌ سرطان مري و معده،‌ لوزالمعده، کبد و سرطان روده بزرگ از عوارض بد‌خيم و زخم‌هاي گوارشي , ريفلاکس معده(برگشت اسيد معده به مري) ازجمله عوارض خوش‌خيم استفاده از قليان هستند. يکي از کارشناسان دبيرخانه ستاد کشوري کنترل دخانيات در اين ارتباط گفت: بر خلاف بسياري از عقايد و باورهاي سنتي رايج در جامعه، دود منتشر شده از قليان، حاوي مقادير بي شماري از مواد سمي مي باشد. "خديجه فريدون محصلي" افزود: اين مواد به عنوان عوامل اصلي بروز سرطان ريه، بيماري هاي قلبي، عروقي و ساير بيماري ها، شناخته شده اند. وي گفت: از آنجايي که نيکوتين موجود در دود حاصل از مصرف قليان همانند ساير مواد دخاني اعتياد آور بوده، مصرف متناوب آن در افراد ايجاد وابستگي مي کند. او ادامه داد: مصرف کنندگان قليان در هر بار مصرف، دود زيادتري را در مقايسه با کشيدن سيگار دريافت مي کنند. وي با اشاره به اينکه افراد سيگاري به طور متداول هشت تا 12 نخ سيگار در روز مصرف مي کنند، گفت: آنان به طور متوسط با 40 تا 75 پک که به مدت پنج تا هفت دقيقه به طول مي انجامد، حدود پنج تا شش دهم ليتر دود استنشاق مي کنند. اين کارشناس دبيرخانه دخانيات، ادامه داد: اين در حالي است که مصرف کنندگان قليان در هر وعده مصرف که به طور متداول 20 تا 80 دقيقه طول مي کشد، حدود 50 تا 200 پک مي زند که هر يک به طور متوسط حاوي 15 درصد تا يک ليتر دود مي باشد. فريدون محصلي گفت: به عبارت ديگر، از نظر ميزان مواجه و استنشاق دود، هر فرد مصرف کننده قليان در هر وعده معادل 100 نخ يا بيشتر سيگار دود دريافت نموده است. يکي ديگر از کارشناسان دبيرخانه کشوري کنترل دخانيات در رابطه با نيکوتين موجود در دود قليان، گفت: با وجود اينکه بخشي از نيکوتين موجود در دود قليان در اثر عبور از آب جدا مي شود، ميزان نيکوتين دريافتي در افراد مصرف کننده قليان، به اندازه اي است که ايجاد وابستگي مي کند. "بهزاد ولي زاده" با بيان اين مطلب که نيکوتين نقش بسيار مهمي را در ميزان و نحوه مصرف مواد دخاني بر عهده دارد، گفت: تحقيقات نشان داده است که افراد سيگاري تا زماني که ميزان نيکوتين دريافتي به آستانه مورد نياز براي رفع حالت وابستگي قبل از رسيدن به حالت تهوع برسد به کشيدن سيگار ادامه مي دهند. وي ادامه داد: بنابر اين مي توان گفت که با فرض جذب بخشي از نيکوتين موجود در قليان در اثر عبور آن از آب، مصرف کنندگان قليان با استنشاق مقادير بسيار زيادتر از دود در راستاي رسيدن به آستانه ارضاء وابستگي، در مواجه با مقادير زيادتر مواد شيميايي سرطان زا و گازهاي خطرناک مانند منواکسيد کربن مي باشند. ولي زاده اظهارکرد: اين موضوع، مصرف کنندگان قليان و اطرافيان آنان را که در مواجه با دود تحميلي آن قرار دارند، مانند مصرف کنندگان سيگار، ابتلا به سرطان ها، بيماري هاي قلبي عروقي، تنفسي و اثرات سوء استفاده در هنگام بارداري دچار خواهد ساخت. وي افزود: اين نکته حائز اهميت است که ميزان منواکسيد کربن، فلزات سنگين و ترکيبات شيميايي سرطان زا منتشر شده از احتراق ذغال يا مواد ايجاد کننده حرارت در قليان در مقايسه با سيگار به مراتب بيشتر و اثرات سوء آن نيز چه براي مصرف کنندگان و چه افراد در معرض دود تحميلي فراتر مي باشد. ولي زاده خاطر نشان کرد: اين در حالي است که بيماري هاي منتقل شده از طريق دهان و دستان آلوده در اثر استفاده مشترک از قليان مانند سل و هپاتيت قابل بررسي مي باشد. يک پزشک متخصص داخلي نيز گفت: تحقيقات نشان داده است که کشت مواد داخل لوله قليان، حاوي صدها نوع قارچ و ميکروب بوده است. دکتر "عليرضا اميني منش" افزود: اين ميکروب ها و قارچ ها به راحتي توسط دود وارد دستگاه تنفسي بدن شده و سبب ايجاد عفونت هاي مزمن مي شود. وي گفت: در ابتدا، شخص متوجه بيماري خود نمي شود اما سال ها بعد به دليل نفوذ اين ميکروب و قارچ ها در لايه هاي مختلف ريه، بيماري هايي مانند برونشيت و سرطان ريه بروز مي کنند. اميني منش ادامه داد: اين در حالي است که شخص هنگامي که به بيماري خود پي مي برد که متاسفانه چاره اي جز تحمل آن تا آخر عمر نخواهد داشت. وي گفت: همچنين مصرف کنندگان قليان و اطرافيان آنان به ويژه خانم هاي باردار که در مواجه با دود تحميلي اين وسيله قرار دارند، همانند مصرف کنندگان سيگار به انواع سرطان ها و بيماري هاي قلبي، عروقي و تنفسي و يا آثار سوء آن در دوران بارداري مبتلا خواهند شد. وي اظهارکرد: همچنين گاهي عوارض ناشي از مصرف قليان، باعث زخم هاي گوارشي مي شود و استعمال دود آن، باعث برگشت اسيد معده به مري مي شود. اميني منش با بيان اين مطلب که اين مساله موجب مي شود تا فرد سوزش شديدي در سر دل احساس کند و دچار تهوع گردد، افزود: "ريفلاکس" يا برگشت اين اسيد در بدن فرد، سبب سرطان مري نيز مي شود.