قتل خاشقچی اجرای طرح «ناتوی عربی» را پیچیده‌تر ساخت

خبرگزاری فارس: منابع آمریکایی گفته‌اند، استراتژی «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا برای مهار افزایش قدرت ایران در منطقه از طریق تشکیل اتحادی موسوم به ناتوی عربی حتی پیش از آنکه این اتحاد امنیتی به خاطر قتل «جمال خاشقچی» روزنامه‌نگار سعودی مقیم آمریکا در کنسولگری عربستان در استانبول به دردسر بیفتد نیز با پیچیدگی‌هایی مواجه شده بود و حالا وقوع این اتفاق این طرف را با پیچیدگی‌های تازه‌تری روبرو ساخته است.

خبرگزاری «رویترز» در گزارشی اختصاصی به نقل از سه منبع دیپلماتیک آمریکایی نوشته است: «با قتل خاشقچی، طرح راه‌اندازی ناتوی عربی بیش از پیش پیچیده شده است».

بنا بر این گزارش، قتل این روزنامه‌نگار سعودی در تاریخ ۲ اکتبر در کنسولگری سعودی در استانبول خشم بین‌المللی را علیه «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی برانگیخته و مقامات ترکیه و برخی قانونگذاران آمریکایی بن سلمان را مسئول اصلی صدور فرمان قتل این روزنامه‌نگار سعودی دانسته‌اند.

بر اساس این گزارش، «اتحاد استراتژیک خاورمیانه» موسوم به «MESA» با هدف یکپارچه ساختن دولت‌های عرب در عربستان سعودی، امارات عربی متحده، کویت، قطر، عمان، بحرین، مصر و اردن تحت یک پیمان اقتصادی، سیاسی و امنیتی به رهبری آمریکا برای مقابله با ایران شکل گرفته بود، اما با افزایش تنش‌ها و نزاع‌ها میان متحدان عرب به ویژه محاصره سیاسی و اقتصادی قطر از جانب چهار کشور به رهبری عربستان سعودی، اساس این اتحاد را از سال گذشته که ریاض پیشنهادش را مطرح کرد، به خطر انداخته است.

پیش از این انتظار می‌رفت تا یک نشست با حضور سران این کشور‌های عربی و دولت آمریکا به منظور امضای یک پیمان اولیه و مقدماتی در ماه ژانویه برگزار شود، اما این سه منبع آمریکایی و یک دیپلمات از کشور‌های عربی حاشیه خلیج فارس گفته اند که برگزاری این نشست با عدم قطعیت مواجه شده و تردید‌هایی در این خصوص مطرح است، ضمن اینکه قبلا نیز برگزاری چنین نشستی بار‌ها به تعویق افتاده بود.

بنا بر اعلام یکی از این منابع، قتل خاشقچی «یک سری مشکلات عمده» بوجود آورده که پیش از آنکه این طرح که به صورت غیررسمی از آن با عنوان «ناتوی عربی» یاد می‌شود، بتواند ادامه پیدا کند، باید این مشکلات و مسائل برطرف شود. یکی از این مسائل این استکه چطور آمریکایی‌ها می‌توانند شاهد حضور ولیعهد عربستان در این نشست شوند بدون آنکه خشم گسترده‌ای در جامعه بین‌المللی برانگیخته شود، مسئله‌ای که «چندان خوشایند» نیست.

یک مقام ارشد دولت ترامپ روز سه‌شنبه گذشته این مسئله را رد کرده بود که قتل خاشقچی پیشرفت در روند تشکیل این اتحاد را دشوار کرده است. وی گفته بود که اتحاد موسوم به «اتحاد استراتژیک خاورمیانه» (MESA) «بسیار بزرگتر از یک کشور و یک مسئله است».

بر اساس این گزارش، «رابرت ملی» یکی از مشاوران ارشد دولت سابق آمریکا که ریاست «گروه بحران بین‌المللی» را برعهده دارد گفته است که در حال حاضر با توجه به آنچه در جریان پرونده خاشقچی اتفاق افتاده و احساسات ایجاد شده در جامعه بین‌المللی علیه بن‌سلمان، بعید است که وی بتواند در نشست ماه ژانویه در آمریکا شرکت کند. وی تأکید کرد: «من مطمئن نیستم که وی مایل باشد در حال حاضر به آمریکا بیاید».

«آنتونی زینی» ژنرال بازنشسته نیروی دریایی آمریکا نیز که مذاکره‌کننده ارشد دولت آمریکا در «اتحاد استراتژیک خاورمیانه» است، گفته، اجرای این طرح ادامه خواهد یافت، اما اثرات قتل خاشقچی در این خصوص نامشخص است.

وی در یک نامه الکترونیکی خطاب به خبرگزاری «رویترز» گفته است: «من نمی‌دانم که چطور این مسئله می‌تواند بر این روند اثرگذار باشد. باید منتظر نتایج نهایی تحقیقات و تصمیمات بعدی ماند».

بنا به نوشته رویترز، هشت کشور دیگر عضو این اتحاد هنوز هیچ پاسخی به درخواست این خبرگزاری برای اظهارنظر در این رابطه نداشته‌اند.

بر اساس متن دو سند محرمانه کاخ سفید که به رویت خبرگزاری رویترز رسیده، دولت آمریکا حتی پیش از آنکه ماجرای قتل خاشقچی اوضاع را پیچیده کند، همچنان برای یافتن راه‌هایی در جهت علبه بر نزاعات و تنش‌های منطقه‌ای تقلا می‌کرد تا بتواند هر چه سریعتر این اتحاد عربی را به منظور مهار ایران و همچنین محدود کردن نفوذ روسیه و چین در منطقه شکل دهد.

«جان بولتون» مشاور امنیت ملی کاخ سفید در یادداشتی برای «مایک پامپئو» وزیر خارجه و «جیمز متیس» وزیر دفاع آمریکا در اواخر تابستان و پیش از وقوع قتل خاشقچی نوشته بود: «شرکای منطقه‌ای ما به شدت در حال رقابت هستند و در رابطه با پرونده نزاع ایجاد شده بر سر قطر نیز وارد رقابتی مستقیم به ضرر منافع آمریکا و به نفع چین، روسیه و ایران شده‌اند».

بولتون در ادامه این نامه بدون تاریخ که در پاسخ به یادداشت ۲۹ ژوئن پامپئو و متیس درباره MESA نوشته بود، تأکید کرد: «برای ممانعت از شکل گیری این روند‌های منفی، ما باید محاسبات استراتژیک شرکایمان را تغییر دهیم».

سه مقام آمریکایی که خواستند نامشان فاش نشود، گفته‌اند که مباحثاتی در درون دولت آمریکا درباره این موضوع شکل گرفته که آیا واشنگتن می‌تواند متحدان عرب خود را به کنار گذاشتن اختلافات ترغیب کند که البته چهره کلیدی این طرح نیز بولتون بوده است.

یک مقام چهارم دولت آمریکا گفته است که اهداف گسترده «اتحاد استراتژیک خاورمیانه» عمدتا در حلقه دولت آمریکا مشترک است، اما مباحثاتی درباره بهترین رویکرد برای رسیدن به توافق نهایی وجود دارد.

یک سخنگوی وزارت دفاع آمریکا نیز این مسائل را به وزارت خارجه این کشور ارجاع داد، اما تأکید کرد که اظهارات قبلی جیمز متیس در حمایت از این اتحاد عربی مطرح شده است. یک مقام وزارت خارجه آمریکا گفته است که دولت آمریکا به «تعامل با شرکای خود برای همکاری در جهت» تشکیل این اتحاد ادامه می‌دهد.

طبق یکی از اسناد محرمانه کاخ سفید، طرح دولت آمریکا این هدف را دنبال می‌کند که بیش از پیش، استراتژی «آمریکا نخست» دونالد ترامپ را پیش برده و باعث کاهش تقابلات نظامی خارجی شود و در نهایت کاری کند تا متحدان آمریکا سهم بیشتری از فشار ناشی از تلاش برای تأمین امنیتشان را عهده‌دار شوند و در عین حال نیز منافع آمریکا در خاورمیانه را تأمین کند.

بنا بر این گزارش، منافع آمریکا در منطقه طیف گسترده‌ای را از فروش تسلیحات و مبارزه با افراط گرایان اسلامی در یمن، عراق و سوریه را تا تضمین جریان آزاد نفت به بازار‌های جهانی به منظور حفظ ثبات قیمت نفت شامل می‌شود.

یکی از اسناد محرمانه کاخ سفید که پیش از مرگ خاشقچی تهیه شده، از این امر حکایتدارد که ترامپ به سران عربستان سعودی و دیگر اعضای شورای همکاری خلیج [فارس]و همچنین مصر هشدار داده بود در صورتی که به منازعات میان خود پایان ندهند، «وضعیت فعلی غیرقابل دفاع بوده و آمریکا به سرمایه‌گذاری‌های امنیتی خود در خاورمیانه ادامه نخواهد داد». این سند هیچ جزئیات بیشتری درباره تهدید ترامپ و زمان مطرح شدن آن ارائه نکرده است.

بنا بر این گزراش، واشنگتن ناوها، هواپیما‌های نظامی و بیش از ۳۰ هزار نظامی در پایگاه‌های خود در کشور‌های عضو شورای همکاری خلیج [فارس]مستقر دارد. مقامات ارشد نظامی آمریکا گفته‌اند که دولت این کشور هیچ قصدی برای تغییر این روند ندارد.

از سوی دیگر، یک سند راهبردی با عنوان «بازبینی مفهوم اتحاد استراتژیک خارومیانه» خواستار یک سری اقدامات کوتاه‌مدت و میان مدت شده که مستلزم «کاهش و به حداقل رساندن تعهدات جدید واشنگتن در حوزه تأمین منابع آمریکایی برای منطقه است».

بنا بر متن این سند و طبق گفته‌های یک منبع مطلع از این طرح، این اقدامات شامل توسعه «مراکز عملیاتی» منطقه‌ای با هدف ادغام نیرو‌های نظامی در حوزه‌هایی نظیر پدافند موشکی، نبرد میدانی و دیگر زمینه‌ها می‌شود. علاوه بر این، یک هدف بلندمدت دستیابی به یک اتحاد رسمی و پیمان تجارت آزاد چندجانبه طی پنج تا هفت سال است.

در این سند محرمانه، همچنین این احتمال نیز مطرح شده که این پیمان بتواند در نهایت عراق، لبنان و دیگر کشور‌ها را نیز درگیر ساخته و روابطی رسمی میان «اسرائیل و متحدان منتخب آسیایی و اروپایی» شکل دهد. این سند در پایان تأکید می‌کند که «بدون این موارد، شرکای منطقه‌ای آمریکا بعید است که به طور کامل به تعهدات خود عمل کنند».