سفر آسیایی «بن سلمان» و چند نکته

خبرگزاری فارس: «صابر گل‌عنبری» در تحلیلی به واکاوی سفر آسیایی «محمد بن سلمان»، ولی عهد عربستان در روز‌های اخیر پرداخته است.

در این تحلیل آمده است: سفر آسیایی اخیر محمد بن سلمان، ولی عهد عربستان جدا از حاشیه‌ها و تعویق یا لغو سفر به مالزی و اندونزی قابل تامل و توجه است. اهداف متعددی چه سیاسی و چه اقتصادی پشت این سفر است.

هدف سیاسی بن سلمان این است که نشان دهد با وجود جنجال رسانه‌ای و سیاسی به دنبال ترور جمال خاشقچی روزنامه نگار منتقد عربستانی در انزوا نیست و خطری کرسی قدرت او را تهدید نمی‌کند. کما این که این سفر پیامی "نهفته" هم به غرب و آمریکا دارد و آن این که غرب دیگر تنها قبله سرمایه‌گذاری عربستان نیست و این کشور بازار‌های دیگری را هدف قرار داده است. از این منظر این پیام می‌تواند در واکنش به اقدامات اخیر اروپا و آمریکا علیه عربستان باشد. با وجود اهداف پیشگفته، انگیزه اصلی این سفر اقتصادی و در چارچوب طرح‌های بلندمدت، ولی عهد عربستان بر اساس "چشم انداز ۲۰۳۰" قابل ارزیابی است. واقعیت این است که کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس بر اساس همین چشم‌انداز‌های خود حساب ویژه‌ای بر روی بازار‌های آسیایی باز کرده‌اند و یک نوع رقابت پنهان هم میان این کشور‌ها به ویژه عربستان و امارات با قطر بر سر تصاحب این بازار‌ها شکل گرفته است.

سه هفته قبل بود که امیر قطر دومین سفر آسیایی خود را ظرف یک سال و نیم انجام داد و به کره جنوبی، ژاپن و چین رفت و پیمان‌های اقتصادی کلانی با این کشور‌ها امضا کرد. البته این نوع رویکرد اقتصادی و بعضا با انگیزه‌های سیاسی کشور‌های عربی حوزه خلیج فارس و در راس آن‌ها عربستان به منطقه آسیا را نمی‌توان چرخش راهبردی "از غرب به شرق" در سیاست خارجی این کشور‌ها قلمداد کرد؛ بلکه برقراری نوعی موازنه در روابط خارجی میان این دو منطقه است.

امنیت، سیاست و اقتصاد حوزه عربی خلیج فارس با غرب به ویژه آمریکا گره خورده است و گذار از آن به این راحتی نبوده و فعلا ممکن هم نیست. اما با وجود این، رویکرد تازه این حوزه به شرق و بازار‌های آسیایی در نوع خود راهبردی است و برونداد‌های سیاسی قابل توجهی در آینده خواهد داشت. به طور حتم، گره خوردن بازار‌های آسیایی و اقتصاد کشور‌های شرقی و وابستگی آن‌ها به سرمایه‌های عربی خلیج فارس نقش و تاثیرگذاری سیاسی صاحبان این سرمایه‌ها به خصوص عربستان سعودی در معادلات پیچیده این منطقه را به شکل چشم‌گیری افزایش خواهد داد و اگر دقت شود در این میان، عربستان بیشتر به حوزه پیرامونی ایران توجه دارد، از پاکستان و هند گرفته تا عراق. همچنین با قدرت‌هایی، چون چین و روسیه که با تهران روابط سیاسی و اقتصادی خوبی دارند. در این میان، آنچه تصاحب این بازار‌ها به ویژه در بخش انرژی را برای همسایگان ایران و در راس آن‌ها عربستان تسهیل می‌کند، وضعیت نابسامان اقتصادی ایران و بازگشت تحریم‌های آمریکاست. این که محمد بن سلمان در دومین ایستگاه سفر آسیایی خود در هند به این شکل "بی‌سابقه" مورد استقبال نارندرا مودی نخست وزیر هند قرار می‌گیرد؛ به گونه‌ای که پروتکل استقبال از مهمانان خارجی را دور زده و شخصا برای استقبال از بن سلمان پای پله‌های هواپیمای حامل وی حاضر شده و اینچنین او را در آغوش می‌کشد، قابل تامل است و نشان از اهمیتی است که هند به روابط با عربستان می‌دهد. یقینا مودی نسبت به اعتراضات جهانی به دست داشتن، ولی عهد عربستان در قتل خاشقچی آگاه بوده است، اما نه تنها این مساله کوچک‌ترین تاثیری در استقبال هند از وی نداشته، بلکه فراتر از حد انتظار هم از او استقبال کرد. در واقع این اقتصاد و سرمایه‌های عربستان بود که مودی را تا پای پله‌های هواپیمای کشاند. این خود نشانی از اهمیت و جایگاه اقتصاد در روابط بین الملل است. همین عامل اقتصادی بود که چرخشی راهبردی در نگاه عمران خان ایجاد کرد و او را از چهره‌ای منتقد سیاست‌های عربستان به چهره "دوستدار" تبدیل کرد؛ تا جایی که پس از سرمایه‌گذاری ۲۰ میلیارد دلاری محمد بن سلمان در اقتصاد پاکستان در جریان سفر اخیرش به این کشور، گفت که اگر بن سلمان در انتخابات پاکستان شرکت کند، بیشتر از وی رای می‌آورد! در حقیقت این اقتصاد است که به روابط میان کشور‌ها اهمیت می‌دهد و سیاست متاثر و تحت الشعاع آن است و نه بر عکس. وقتی محمد بن سلمان از ارتقای سرمایه‌گذاری کشورش در هند ظرف دو سال آینده به ۱۰۰ میلیار دلار خبر داد، نخست وزیر هند در پوست خود نمی‌گنجید؛ چون خوب می‌داند این حجم کلان سرمایه‌گذاری برای هندِ در حال توسعه از چه اهمیت "راهبردی" برخوردار است. همچنان که گفته شد، توسعه روابط اقتصادی در این سطح گسترده، برونداد‌های سیاسی قابل توجهی در آینده خواهد داشت که بر نزاع منطقه‌ای ایران و عربستان سایه می‌افکند. احتمالا نخستین خروجی سیاسی آن، ورود پررنگ عربستان به میانجیگری میان هند و پاکستان در آینده باشد.

بن سلمان در ادامه سفر خود پس از پاکستان و هند به چین رفته است.