بیماری خاموش

فارس: کارشناس بهداشت با اشاره به خطرات بیماری پوکی استخوان گفت: پوکی استخوان بیماری خاموش است، بدین معنی که تا این بیماری موجب تظاهرات جدّی نشود فرد اطلاعی از بیماری خود ندارد. عباسی در این کارگاه گفت: قبلاً باور بر این بود که مصرف بیش از اندازه کافئین از فاکتورهای خطر است اما تحقیقات تازه نشان می‌دهد ارتباط زیادی بین استئوپروزی و مصرف کافئین وجود ندارد و برخلاف بسیاری از بیماری‌های مزمن دیگر که علائم و نشانه‌های متعددی دارند، استئوپروز یک بیماری خاموش و بدون علامت است تا زمانی که یک شکستگی ایجاد شود که این شکستگی در مهره‌ها، در استخوان رادیوس، در لگن و در سایر استخوان‌ها رخ می‌دهد. وی افزود: شکستگی‌های لگن وخیم‌ترین عارضه استئوپروز بوده و میزان مرگ و میر آن در سال اول بیش از ۲۰ درصد است و شکستگی‌های لگن پس از سقوط رخ می‌دهند اما دو سوم شکستگی‌های مهره‌ای به صورت خاموش بوده و با یک فشار مختصر مانند بلند کردن یک جسم، عطسه کردن و خم شدن رخ می‌دهند و کمر درد ناگهانی از نشانه‌های فرو پاشی مهره است. کارشناس برنامه ادامه داد: تشخیص استئوپروز معمولا به دنبال یک شکستگی بالینی حاد یا انجام تست تراکم استخوان مسجل می‌شود و رادیوگرافی‌ها می‌توانند شکستگی فشاری مهره‌ها را نشان دهند، ولی شواهد پرتونگاری کاهش توده استخوانی تا هنگامی که ۳۰ درصد از توده استخوان تحلیل نرفته، ایجاد نشود. وی تصریح کرد: عکس‌های پرتونگاری شاخص خوبی برای تشخیص استئوپروز نیستند زیرا نفوذ کم یا بیش از حد اشعه در فیلم عکاسی روی کیفیت آن تاثیر می‌گذارد، از این‌رو رادیوگرافی‌ها راهنماهای خوبی برای پی بردن به استئوپروز نیستند و غالباً تشخیص براساس سنجش تراکم مواد معدنی استخوان مسجل می‌‌شود. عباسی با بیان اینکه پوکی استخوان بیماری خاموش نیز نامیده می‌شود، تصریح کرد: در مراحل اولیه پوکی استخوان، علامتی ندارد و همین امر تشخیص را با مشکل مواجه می‌کند و در واقع پوکی استخوان با عوارض خود مشخص می‌شود و شکستگی خود به خودی با کمترین ضربه به استخوان‌ها به‌ویژه در نواحی کمر، لگن و مچ دست، درد شدید کمر در نقاط خاص که می‌تواند بر شکستگی مهره دلالت کند، قوز پشت که موجب انحنای پشت می‌شود و کوتاه شدن قد نسبت به قد دوران جوانی به میزان بیش از ۵.۲ سانتی متر از نشانه‌های آن است. وی به عوامل ایجاد پوکی استخوان اشاره کرد و گفت: در ایجاد پوکی استخوان دو گونه عوامل وجود دارد، یک عامل قابل کنترل و پیشگیری نبوده و دیگری قابل کنترل و پیشگیری است. کارشناس برنامه افزود: شیوع پوکی استخوان در زنان بیشتر از مردان بوده همچنین شکستگی ناشی از پوکی استخوان نیز در زنان تقریبا چهار برابر مردان است و روند کاهش تراکم استخوان در مردان از سرعت کمتری برخوردار است، البته پس از سنین ۷۰- ۶۵ سالگی این روند در زنان و مردان برابر می‌شود. وی به عواملی که قابل کنترل و پیشگیری هستند اشاره کرد و گفت: داشتن وزن بسیار کم (نسبت به وزن طبیعی برای سن و قد) سبب کم شدن قدرت استخوان‌ها می‌شود و عدم تحرک و کم بودن فعالیت بدنی روند کاهش توده استخوان‌ها را تسریع می‌کند البته مصرف ناکافی کلسیم و ویتامین «D» نیز استخوان‌ها را مستعد کاهش تراکم می‌کند. وی در ادامه با اشاره به نقش کلسیم در پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان تاکید کرد: کلسیم برای عملکرد مناسب قلب، عضلات، اعصاب و انعقاد خون لازم است و مقدار ناکافی کلسیم سبب پوکی استخوان می‌شود اما تنها از نیمی زنان و دختران جوان روزانه مقدار کافی کلسیم برای سلامت استخوان‌ها مصرف می‌کنند. عباسی به ارتباط ورزش و سلامت استخوان‌ها پرداخت و خاطر نشان کرد: ورزش نیز برای سلامت استخوان مهم است و ورزش منظم در دوران کودکی و نوجوانی به داشتن استخوان‌های سالم کمک می کند که بهترین ورزش برای استخوان‌ها ورزش‌های همراه با تحمل وزن مانند پیاده روی، پرش و بالا رفتن از پله است و اگر در دوران بزرگسالی خود غالبا بی تحرک بوده‌اید قبل از شروع ورزش با پزشک خود مشورت کنید. وی افزود: افرادی که یک یا چند مورد از عوامل ایجاد کننده پوکی استخوان را دارند، زنان بالای ۶۵ سال و مردان بالای ۷۰ سال، زنانی که دچار یائسگی زودرس (کمتر از ۴۵ سال) شده‌اند، افرادی با سابقه خانوادگی بیماری پوکی استخوان و همچنین افرادی که در اثر ضربه خفیف دچار شکستگی شده اند بهتر است درباره این بیماری با پزشک خود مشورت کنند. کارشناس برنامه گفت: برای سلامت استخوان‌ها باید از رژیم غذایی متعادل و مناسب برخوردار بود و رژیم غذایی متعادل رژیمی است که مصرف شیر و فرآورده‌های آن، استفاده از سبزی‌ها و میوه‌ها، مصرف گروه گوشت، ماهی و تخم مرغ، حبوبات و ... در آن به میزان مناسب در نظر گرفته شده باشد. عباسی تاکید کرد: برخی سبزی‌ها مانند جعفری، کلم بروکلی، اسفناج، ریحان و نعناع حاوی مقادیر بیشتری کلسیم هستند اما به طور کلی توصیه می‌شود روزانه ۳ تا ۵ سهم از انواع سبزی‌ها مصرف کنید. کارشناس برنامه بیان کرد: سعی کنید حداقل هفته‌ای دو بار ماهی مصرف کنید و در صورتی که بیماری خاصی مانند چربی خون بالا و … ندارید سعی کنید دل، جگر، قلوه و تخم مرغ را در حد اعتدال مصرف کنید و انواع گوشت‌های کم چربی را در حد اعتدال در برنامه غذایی خود قرار دهید. وی افزود: سعی کنید انواع حبوبات مانند عدس، نخود و لوبیا قرمز را در برنامه غذایی روزانه خود قرار دهید و شیرینی را به مقدار کم مصرف کنید؛ چرا که بسیاری از آنها حاوی مقادیر بالایی چربی هستند، بنابراین سعی کنید از دسرهایی که منبع خوب کلسیم هستند و در ترکیبات آنها شیر یا ماست به کار رفته مانند انواع بستنی‌های کم چرب یا ماست‌های میوه‌ای استفاده کنید و روزانه ۱.۵ تا ۲ لیتر یعنی حدودا ۶ تا ۸ لیوان آب و مایعات بنوشید. عباسی در پایان عباسی به درمان پوکی استخوان پرداخت و افزود: معمولاً حجم توده استخوانی در حدود ۳۵ سالگی به بالاترین حد خود رسیده و بعد از آن شروع به کاهش می‌کند بنابراین هرچه در سنین پایین‌تر تراکم استخوانی بیشتر باشد در آینده استخوان‌ها سالم‌تر و نیرومندتر خواهد بود.