ابن‌ سینا به داد معده‌ ام برس!

مجله سیب سبز : نگاهي به آدم‌هاي اطراف‌تان بيندازيد؛ بعيد است يكي دو نفر كه از مشكلات معده شكايت مي‌كنند را در ميان آنها نبينيد. سوزش، درد يا مشكلات شديدتر و آزاردهنده‌تر معده، بسياري از ما را آزار مي‌دهد و اغلب به جاي درمان اين مشكلات، سراغ تسكين‌شان با خوددرماني مي‌رويم. طب سنتي، معده را يكي از مهم‌ترين اعضاي بدن مي‌داند كه تاثير مستقيمي بر سلامت مي‌گذارد. دكتر عليرضا عباسيان، متخصص طب سنتي مثل دیگر همکارانش معتقد است: «المعده بيت كل داء.» يعني معده خانه تمام امراض است و به دليل اهميت آن درمان‌هاي سنتي مشكلات معده را با شما در ميان مي‌گذارد. البته اين متخصص مي‌گويد اگر مشكلات شما شديدتر از آن است كه با اين راه‌ها برطرف شود، بهتر است به يك متخصص گوارش مراجعه كرده و دارودرماني را آغاز كنيد. نفخ كرده‌ايد؟ گاهي بعد از صرف غذا فرد احساس مي‌كند به‌اصطلاح سر دلش باد كرده است، دچار حالت آروغ زدن مي‌شود يا از شكمش صداهايي شنيده مي‌شود؛ اينها علائم نفخ هستند كه تقريبا همه آن را تجربه كرده‌اند و عموما بعد از خوردن خوراكي‌ها بروز پيدا مي‌كنند. علماي طب سنتي مي‌گويند وقتي مزاج معده سرد شود، حالت نفخ به وجود مي‌آيد و خوراكي‌ها هستند كه مزاج معده را سرد مي‌كنند. چه بخوريد؟ • باتوجه به اينكه سرد شدن مزاج معده باعث بروز حالت نفخ مي‌شود، ادويه‌جات گرم مي‌توانند اوضاع را بهتر كنند. به غذاي‌تان دارچين و زنجبيل اضافه كنيد، همچنين مي‌توانيد با ادويه‌جات ضد نفخ غذاي‌تان را تهيه كنيد. زيره، رازيانه، انيسون و زنیان هم به غذا رنگ و بو مي‌دهند، هم مشكل نفخ را برطرف مي‌كنند. • اگر اهل نوشيدني‌هاي گياهي هستيد، اين شربت ضد نفخ را درست كنيد؛ رازيانه، زيره، نبات و زنجبيل را به مقدار مساوي پودر و مخلوط كنيد. نصف تا يك قاشق مرباخوري از آن را در يك ليوان آب حل كنيد و بنوشيد. • يك‌چهارم ليوان عرق زيره و عرق رازيانه را با همان ميزان آب مخلوط كنيد و با نبات بنوشيد. چه نخوريد؟ • اگر مي‌خواهيد دچار نفخ نشويد، دور غذاهاي نفاخ را خط بكشيد. مشهورترين اين مواد غذايي، حبوبات هستند بنابراين تا آنجا كه مي‌توانيد انواع مختلف نخود، لوبيا، عدس و باقالي را نخوريد. • شايد به ظاهرشان نيايد ولي مصرف سبزيجات و ميوه‌جاتي مثل ترب، پيازچه، كلم و كاهو هم نفخ مي‌آورد پس اگر چنين مشكلي داريد، بهتر است همراه غذا سالاد مصرف نكنيد. ترش كرده‌ايد؟ بعضي افراد بعد از وعده غذايي احساس مي‌كنند مايع ترش يا تلخ مزه‌اي از گلو به دهان‌شان وارد مي‌شود. اين حالت كه اغلب در اثر ضعف دستگاه هاضمه به وجود مي‌آيد و با سوزش سر دل همراه است. يعني دستگاه هاضمه- كه معده نيز جزئي از آن است- نمي‌تواند غذا را درست و به‌موقع هضم كند. ترش كردن يا ريفلاكس معده وقتي با سوزش همراه است، يعني زخمي به وجود آمده كه نياز به درمان جدي دارد. چه بخوريد؟ • براي اينكه دچار ترش كردن نشويد، بايد براي ضعف دستگاه هاضمه چاره‌اي بینديشيد. عرق نعناع باعث تقويت دستگاه هاضمه مي‌شود و مصرف آن بعد از صرف غذا به عمل هضم كمك مي‌كند. يك چهارم ليوان عرق نعناع را با آب مخلوط كنيد و با نبات بنوشيد. • مستكي نوعي صمغ گياهي است كه مصرف آن دستگاه هاضمه را تقويت مي‌كند و حالت ترش كردن را از بين مي‌برد. استفاده از عطر و ادكلن به هضم غذاي‌تان كمك مي‌كند. بوي خوش، هضم معده را تقويت مي‌كند. با عطر و ادكلن زدن به راحتي مي‌توانيد دهانه فوقاني معده را قوي‌تر كنيد و درنتيجه مانع ترش كردن معده شويد. چه نخوريد؟ • براي مبتلايان ریفلاكس مصرف غذاهايي كه هضم‌شان براي معده سنگين است، ممنوع است. فست‌فودها ازجمله مضر‌ترين غذاهايي هستند كه به صورت روزانه و مكرر خورده مي‌شوند و خودشان عامل ناراحتي و مشكلات معده به‌شمار مي‌روند، بنابراين اگر ترش مي‌كنيد به هيچ وجه سراغ فست‌فود نرويد. تهوع داريد؟ اگر كسي دچار حالت تهوع باشد، بايد علت را بيابيد. تهوع همراه تب خوب نيست و بهتر است به پزشك مراجعه كنيد. مثلا حالت تهوع در دوران حاملگي، در اثر تكان‌هاي ماشين يا هر وسيله نقليه ديگري علت‌هاي به‌خصوصي دارند. اما اگر حالت تهوع علت خاصي نداشته باشد و نيازي به پيگيري نباشد، با درمان‌هاي خانگي مي‌شود آن را برطرف كرد. چه بخوريد؟ • سماق بمكيد. نصف قاشق مرباخوري سماق را در دهان بگذاريد و با مقدار كمي آب كم‌كم بمیكيدش. • در طبخ غذا از پودر زنجبيل استفاده كنيد. • عرق نعناع هم مي‌تواند حالت تهوع را برطرف كند. • پودر ناردانه كه در عطاري‌ها پيدا مي‌شود، نوعي درمان دارويي گياهي براي از بين بردن حالت تهوع به‌شمار مي‌آيد. آن را پودر كرده و نصف قاشق مرباخوري از آن را مصرف كنيد. • براي كودكاني كه دچار حالت تهوع مي‌شوند، تكه‌هاي بزرگ مرباي به را با گلاب بشوييد و به خوردشان بدهيد. چه نخوريد؟ • از آنجا كه هر حالت تهوعي علت بخصوصي دارد، بايد ابتدا علت كشف شود تا درمان متناسب با آن پيشنهاد شود اما اگر علت خاصي در ميان نباشد، بايد هر كسي در سبك زندگي روزمره و شيوه تغذيه‌اي خودش دقيق شود و مواد خوراكي‌ را كه باعث ايجاد حالت تهوع مي‌شود، شناسايي كند. مثلا ممكن است فردی از يك خوراكي خوشش نيايد و در صورت تماس، بوييدن يا خوردن آن دچار حالت تهوع شود، ولي در فرد دیگری چنین مشکلاتی به وجود نیاید. بنابراين در اين باره بررسي وضعيت سلامت و آنچه مي‌خوريد، به عهده خودتان است. كي بخوريم؟ بعضي افراد عادت دارند به محض گرسنگي سراغ غذا بروند. اين طرز غذا خوردن خوب نيست و براي دستگاه هاضمه مشكل ایجاد می‌کند. غذا خوردن بايد وقت مشخصي داشته باشد و هر روز سر موعد مقرر انجام شود. معده براي عملكرد بهتر، به اين نظم احتياج دارد. پس براي هر وعده غذايي‌تان يك ساعت مشخص را وضع كنيد و در خارج از آن ساعات ديگر غذا نخوريد. يبوست داريد؟ در طب سنتي به يبوست «ام‌الامراض» مي‌گويند و اين بيماري را عامل اصلي ابتلا به ساير بيماري‌ها مي‌دانند. اگر كسي روزانه و به راحتي نتواند عمل دفع را انجام دهد، دچار يبوست است. موادي كه دفع مي‌شوند سمي هستند و اگر به دليل يبوست از بدن خارج نشوند به بدن برمي‌گردند. مواد زائد و سمي اين بار جايي انبار مي‌شوند كه خطر كمتري تهديدشان مي‌كند؛ مثل پوست يا عضلات درنتيجه مشكلات پوستي و عضلاتي را به دنبال مي‌آورند. چه بخوريد؟ • مايعات و غذاهايي را مصرف كنيد كه حجم‌دهنده مدفوع هستند. سبزيجات و ميوه‌هاي مختلف بخوريد تا عمل دفع آسان‌تر انجام شود. • بعد از هر وعده غذايي يك تا دو قاشق روغن زيتون يا روغن كنجد مصرف كنيد. • 7 تا 10 دانه انجير يا آلو را بشوييد و بگذاريد در ظرفي خيس بخورد. صبح روز بعد آلوها يا انجيرها را ناشتا بخوريد. • دوغ و گل‌سرخ كاشان را با هم مخلوط كنيد و بنوشيد. • يك قاشق خاكشير را با نصف ليوان آب جوش و دو حبه قند مخلوط كنيد و بنوشيد. • از ملين‌ها استفاده كنيد ولي حواس‌تان به تنوع هم باشد، يعني هر روز از يك روش استفاده نكنيد؛ هر يك از اين روش‌هاي مختلف را در يك روز به كار ببنديد. چه نخوريد؟ • مهم‌ترين مواد خوراكي كه طب سنتي با تاكيد استفاده از آن را منع مي‌كند، فست‌فودها هستند. رژيم غذايي استاندارد براي هر كدام از ناراحتي‌هاي شايع معده يك سري توصيه‌هاي غذايي كلي وجود دارد كه با رعايت آنها مي‌شود اين قبيل ناراحتي‌ها را تسكين داد، ولي يك راه‌حل مطمئن و يك روش درماني قطعي براي مشكلات معدوي، استفاده از رژيم استاندارد است كه درواقع يك برنامه جامع و مانع از غذا خوردن به دست مي‌دهد. كسي كه آن را رعايت كند، يا بيمار نمي‌شود يا خيلي كم دچار مشكلات جسمي مي‌شود. باتوجه به اينكه معده يكي از مهم‌ترين ارگان‌هاي مرتبط با هضم غذاست، اين امر به‌طور خاص در مورد ناراحتي‌هاي معده صدق مي‌كند. چه بخوريم؟ غذاي آدميزاد، چهار چيز است. غير از آن هر چيزي كه خورده مي‌شود، غذاي اصلي آدميزاد نيست. با اين حال اگر مضر نباشند، خوردن‌شان به حد تعادل اشكالي ندارد چون گفته مي‌شود: پرهيز براي فرد سالم، مثل ناپرهيزي براي فرد ناسالم است. 1) نان گندم جيد: نان گندم خوب ناني است كه از گندم سياه يا گندم مانده تهيه نشده باشد. 2) گوشت حيوانات جوان: گوشت جوجه، بره و بزغاله. 3) شيريني‌جات ساده: شيريني‌هاي ساده مثل شيريني نخودچي، شيريني برنجي شيريني پنجره‌اي. 4) بعضي ميوه‌ها مثل سيب، گلابي، انگور و انجير چقدر بخوريم؟ نمی‌توان مقدار مشخصي براي غذا خوردن در هر وعده تعيين كرد. بهترين معيار حس خود فرد است، بنابراين تا زماني كه گرسنه نشده‌ايد، دست به غذا نبريد و قبل از اينكه سير شويد، دست از غذا خوردن بكشيد. ممكن است يك روز حتي در ساعت مقرر غذا خوردن گرسنه نشده باشيد، در چنين حالتي بهتر است غذا نخوريد. رعايت كردن اين نكته تاثير بسيار خوبي بر وضعيت سلامت مي‌گذارد. امتحان كنيد. چطور بخوريم؟ غذا خوردن هم مثل هر كار ديگري آدابي دارد. صرف غذا خوردن با هدف سير شدن آن هم بدون رعايت اصول منجر به بروز ناراحتي‌هاي معده خواهد شد. • غذا را خوب بجويد. هر لقمه بايد 40 بار جويده شود. تصور كنيد اگر كاري را كه دندان‌هاي‌تان با غذا بايد انجام دهند، معده بخواهد جبران كند، چه اتفاقي مي‌افتد؟ • همراه غذا آب، سالاد، ماست، ترشي، نوشابه و هيچ چيز ديگري نخوريد. سر سفره فقط مي‌توانيد بشقابي از سبزيجاتي مثل گشنيز، نعناع، جعفري و تره داشته باشيد. اگر خيلي تشنه شديد، مقدار كمي شربت سكنجبين يا شربت آبليمو يا آبغوره بنوشيد. • در يك وعده غذايي تنها يك نوع غذا ميل كنيد. اينكه قبل از غذاي اصلي سوپ و بعد از آن دسر، ژله و شيريني مي‌خوريد، به هيچ‌وجه خوب نيست. كساني كه اين طور غذا مي‌خورند، به تدريح بيمار مي‌شوند. • غذاي‌تان را بدون استرس ميل كنيد. پاي تلويزيون غذا نخوريد. اگر فيلم مهيجي نشان مي‌دهد، يا غذاي‌تان را بعدا بخوريد يا تلويزيون را خاموش كنيد. • وقتي غذا مي‌خوريد به هيچ چيزي جز غذا فكر نكنيد. سعي كنيد در هر وعده غذايي از خوردن لذت ببريد. در غير اين صورت طبيعت بدن از سيستم گوارش غافل مي‌شود.