توافقنامه ژنو سياسي است نه حقوقي/ موفقیت ایران ظرف 50 سال گذشته نظیری ندارد

سرويس سياسي «فردا»؛ بعد از امضا توافقنامه ژنو 3 بايد منتظر بود تا هر يك از طرفين پايبندي خود را نس بت به مفاد اين توافقنامه نشان دهند. درواقع درست بعد از امضا اين توافقنامه مرحله اعتمادسازي و راستي آزمايي شروع شده است و طرفين براي نشان دادن حسن نيت خود بايد دست به كار شوند. موضوع لغو تحريم‌هايي كه در توافقنامه ژنو به آنها اشاره شده است يكي از مواردي است كه طرف مقابل بايد در قبال ايران آنها را اجرا كند. تحريم هايي كه شامل لغو محدوديت براي قطعات هواپيما، خودرو ، صنايع پتروشيمي و فلزات گرانبها است كه در اين توافقنامه طرف غربي بدان متعهد شده است. حال سئوال اينجاست كه چه ضمانتي در خصوص اجراي مفاد موافقتنامه از سوي طرف مقابل وجود دارد و اگر طرف غربی آنرا اجرا نكند چه اتقافي رخ خواهد داد؟ اين سئوالي بود كه خبرنگار سياسي «فردا» با حسن بهشتي‌پور، كارشناس مسائل بين الملل مطرح كرده است و نظر وي را در خصوص ضمانت‌ها اجرايي اين موافقتنامه جويا شد كه در ادامه شرح اين گفت‌وگو را مي خوانيد:‌ با توجه به اينكه ايران متعهد شده است نسبت به صلح آميز بودن برنامه هسته‌اي خود اقداماتي را انجام دهد، چه ضمانتي از سوي 1+5 داده شده است كه اين تحريم‌ها بر اساس تعهداتي كه داده اند، لغو شود و در آينده خللي در اين توافقنامه ايجاد نشود؟ اولا اينكه اين توافقنامه هيچ جنبه حقوقي ندارد و يك جنبه كاملا سياسي دارد. شش قدرت جهان و اگر اتحاديه اروپا را نيز به حساب بياوريم 7 قدرت جهان اين توافقنامه را امضاء كرده‌اند و در پس اين توافقنامه تضمين سياسي وجود دارد. اين كشورها با ايران توافق كرده‌اند كه اين موارد را در مرحله اول اجرا كنند. اگر دو طرف به يكديگر اعتماد كردند، در آينده قرارداد جامعي را با هم منعقد مي كنند و قرارداد جامعي كه قرار است در مرحله بعد به امضاء درآيد، جنبه حقوقي دارد و ضمانت نامه‌اش هم در آن مشخص خواهد شد اما ضمانت اين توافقنامه در خود اين شش قدرت اقتصادي است كه توافقنامه را امضاء كرده اند و ايران نيز موافقت كرده كه اين توافقنامه اجرا شود. اگر اجرا نشود چه نتيجه اي حاصل مي‌شود؟ اگر اجرا نكنند، ‌خوب طرف ايراني نيز آن را اجرا نمي كند .ايران چيزي در اين زمينه از دست نمي‌دهد. ظرف 24 ساعت مي تواند به قبل از مواردی كه توافق شده،‌ بازگردد. برخي ها در ايران سخت مي گيرند و سعي مي كنند‌، ‌شك و ترديد را در دل مردم نسبت به اين توافقنامه بيشتر كنند. درحالي كه اين توافقي است كه پشتيباني سياسي دارند نه حقوقي و اگر دو طرف به تعهدات سياسي كه انجام گرفته، پايبند باشند اين موضوع سبب ايجاد اعتماد براي اجراي مرحله بعد مي‌شود كه آن مرحله بسيار مهمتر و پيچيده‌تر است. اما اگر اين توافقنامه را اجرا نكنند اتفاقي نيفتاده است و به مرحله قبل باز مي گردند. ايران چيزي را در اين ميان از دست نمي‌دهد. اين نظارت‌ها را نيز قرار نيست كه اروپا و آمريكا انجام دهد. بلكه قرار است اين نظارت‌ها تحت نظر آژانس بين‌المللي انرژي اتمي انجام شود؛ يعني تنها نهاد بين‌المللي كه براي انجام چنين نظارتي صلاحيت لازم را دارد. پس به صورت حقوقي اين توافقنامه ارزش خاصي ندارد و از جانب نهادهاي حقوقي نمي‌توان پي گير عدم اجراي آن شد؟ از نظر حقوقي نه ولي از نظر سياسي 6 يا 7 قدرت پشت اين توافقنامه ايستاده‌اند و اين خيلي مهم است كه چه كساني از اين توافقنامه حمايت مي كنند. ما شش قدرت جهاني را پاي اين مذاكرات كشانديم و من نمي دانم چرا در ايران به اين موضوع توجه نمي‌شود كه اين چقدر مهم است. كدام كشور در حال توسعه در 50 سال اخير توانسته 6 قدرت را در پاي ميز مذاكره بكشاند و بر روي يك مساله توافق كنند، هميشه اگر مساله‌اي هم بوده به زيان آن كشور در حال توسعه بوده است. تحلیلی در این زمینه ارائه می شود و طبق این تحلیل مطرح شده است كه لغو تحريم ها به دليل پيوستگي ر‍ژيم تحريم ها سبب از كار افتادن ديگر تحريم ها مي شوند. به عبارتي بيان مي شود كه تحريم ها به يكديگر مانند زنجير متصل هستند و با پاره شدن يك تحريم قفل ديگر تحريم ها نيز باز مي شود. با توجه به مسائلي كه اشاره كرديد، آيا اين موضوع در خصوص اين تحريم ها نيز صدق مي كند؟ واقعيت اين است كه جو رواني تحريم ها شكسته مي شود. اول اينكه روند رو به افزايش تحريم ها جلوگيري شده است كه ديگر از اين حدي كه هست بيشتر نشود و يك بخشي از اين تحريم ها كه گفته شد حذف مي شود و لغو شدن اين تحريم‌ها بسيار مهم است و بخش سوم اين موضوع نيز مهم است و بيشتر يك عامل رواني است. از لحاظ رواني وقتي يك تحريم و محدوديتي لغو مي شود اثر مثبت دارد و نگاه به آينده را خوشبينانه تر مي‌كند. اينكه يك سرمايه گذار و يك فعال اقتصادي نگاهي كه به آينده دارد مثبت باشد و مطمئن باشد كه تحريم‌ها بيشتر از قبل نخواهند شد و كمتر نيز مي شود، براي توليدكننده انگيزه ايجاد مي كند. زماني كه تحريم‌ها رو به پيشرفت بود اين جو رواني منفي بود و نگراني در اين زمينه وجود داشت. ولي اگر واقعا اين تحريم‌ها لغو شود، نگاه بازرگان و يك تاجر به آينده تجارتش و صنعتي كار به آينده توليدش مثبت خواهد شد و به آينده اميدوارتر خواهد بود. رئيس جمهور آمريكا در آخرين سخنراني خود در ميان حاميان صهيونيسم بر اين موضوع تاكيد كرده است كه «اگر در پایان 6 ماه مشخص شود که ما نمی‌توانیم به توافق برسیم، اوضاع بدتر نمی‌شود و بازگشت تحريم‌ها را خواهيم داشت و شانس اين توافق نامه 50 به 50 و حتي کمتر است.» نظر شما در خصوص اين موضع آقاي اوباما چيست؟ ايران نيز در مقابل تعهدات 1+5 بر روي همين موضوع تاكيد دارد و در قبال عدم اجراي آن نيز ايران به عقب باز مي گردد. اوباما در اين زمينه مي گويد كه اگر ايران توافقنامه را اجرايي نكند؛ درحالي كه ايران قرار است مفاد اين توافقنامه را اجرا كند و آنها نيز قرار است اين توافقنامه را اجرا كنند. اين حرف‌ آقاي اوباما كه مي گويد كه ما نمي‌توانيم ايران را به وضعيتي كه 10 سال پيش بوده بازگردانيم و بايد فعاليت كنترل شده هسته‌اي ايران را بپذيريم، حرف بسيار مهمي است. اوباما در اين زمينه اذعان مي‌كند كه غني‌سازي به شكل محدود در ايران را پذيرفته است و اين انتظار بيهوده‌اي است كه ايران به 10 سال پيش بازگردد. ما نمي‌توانيم چنين كاري را انجام دهيم و اين صحبت‌ها را در برابر خواست اسرائيلي‌ها مي زنند كه خواهان اين هستند كه كل صنايع هسته‌اي ايران برچيده شود. اوباما به صراحت بيان مي كند كه ما نمي توانيم چنين خواسته اي را انجام دهيم. ما برنامه‌ هسته اي ايران را مهار مي كنيم و در عين حال توافق مي كنيم كه ايران بتواند به صورت محدود غني‌سازي داشته باشد. بحث حقوقي تحريم هاي آينده با اين مسائلي كه بيان كرديد به چه صورت خواهد بود؟ اين موضوع بستگي به آن قرارداد و مرحله اعتماد سازي كه امروز در آن قرار داريم؛ يعني اگر به هم اعتماد كرديم و كارها به درستي انجام شد در آينده ثمره آن را خواهيم ديد. اگر اعتماد صورت گيرد، توافقنامه آتي كه بسيار مهم است بهتر انجام مي شود. توافقنامه آتي بسيار مهم و البته پيچيده است و ابعاد مختلفي را شامل مي شود. اگر اين اعتمادسازي در اين مرحله انجام شود. ما در مرحله بعد بهتر پيش خواهيم رفت. اگر در اين مرحله اعتمادسازي به درستي انجام نشود، قضيه به طور كل منتفي خواهد شد.