چشم بندی!

فردانیوز: «چشم بندی!»عنوان سرمقاله روزنامه وطن امروز به قلم مهدی محمدی است که در آن می خوانید؛ تماشای مصاحبه دوشنبه شب آقای عباس عراقچی، عضو محترم تیم مذاکره کننده هسته ای با شبکه 2 سیما، این موضوع را کاملا روشن کرد که تیم مذاکره کننده هسته ای به رغم همه روشنگری های انجام شده و تذکرات پی در پی ای که دریافت کرده است، نه راهبردها و نه حتی تاکتیک های مذاکراتی خود را تغییر نداده و همچنان در پی تحقق شعار «هر توافقی بهتر از توافق نکردن» است. مشخصا در موضوع دسترسی ها و بازرسی ها، سخنان ایشان نشان داد تیم مذاکره کننده بی توجه به منافع کشور سر خویش گرفته و به راه خود می رود و قصد ندارد به هیچ وجه پروژه نخ نمای توجیه تراشی برای اتفاقات ناگواری را که در مذاکرات رخ داده، متوقف کند. این نوشته فقط به بحث درباره رژیم بازرسی های تفاهم شده از سوی تیم مذاکره کننده می پردازد. الباقی موارد را در فرصتی دیگر ارزیابی خواهیم کرد. 1 ـ آقای عراقچی گفته است ایران هیچ رژیم بازرسی نامتعارفی را نخواهد پذیرفت در حالی که ایشان مطلقا در موقعیتی نیست که چنین ادعایی بکند. براساس متن اسناد توافق شده، تیم مذاکره کننده یک رژیم بازرسی ویژه و کاملا نامتعارف را پذیرفته که به تصریح مقام های آمریکایی در هیچ کجای جهان سابقه ندارد و حتی فراتر از رژیم بازرسی هایی است که در فاصله سال های 1991 تا 2003 در عراق (تحت عنوان آنسکام) اجرا شد و با ایجاد دسترسی وسیع به اطلاعات محرمانه، زمینه حمله به آن کشور را فراهم کرد. 2 ـ در توافق ژنو تاکید شده ایران در گام نهایی اقدام های شفاف ساز و نظارت های افزایش یافته را اجرا می کند. در تفاهم لوزان هم تصریح شده ایران علاوه بر پروتکل الحاقی، دسترسی های بیشتری را برای رسیدگی به مسائل باقیمانده گذشته و حال (که در واقع معنایی جز PMD ندارد) به آژانس خواهد داد. معنی عباراتی مانند دسترسی های شفاف ساز، نظارت های افزایش یافته و دسترسی های بیشتر از پروتکل، هیچ چیز جز پذیرش یک رژیم بازرسی ویژه نیست و این چیزی نیست که آقای عراقچی بتواند آن را یک رژیم بازرسی متعارف بخواند. تیم مذاکره کننده هرگز برای تفاهم درباره یک رژیم بازرسی ویژه مجوز نداشته و در این باره کاملا بر خلاف دستورالعمل های موجود عمل کرده است. 3 ـ پروتکل الحاقی خود یک سند بسیار خطرناک است که تاکنون فقط آن دسته از کشورهای جهان آن را پذیرفته اند که یا برنامه هسته ای چندانی ندارند یا از ناحیه غرب نگرانی امنیتی ندارند یا اینکه (درباره 5 عضو شورای امنیت) پروتکل امضا شده از سوی آنها با بقیه کشورهای جهان تفاوت دارد. حتی اگر بنا باشد روزی پروتکل الحاقی اجرا شود ما به ازای آن غنی سازی صنعتی در ایران است نه شیر بی یال و دم و اشکمی که آقایان پذیرفته اند. اما باز هم یادآوری می کنم آنچه در تفاهم لوزان و پیش از آن در توافق ژنو، پذیرفته شده، بسیار فراتر از پروتکل الحاقی است. مهم تر از این، تیم مذاکره کننده هسته ای هیچ برنامه ای برای گرفتن تعهدات مشخص از 1+5 در متن برجام مبنی بر اینکه حین اجرای پروتکل به نگرانی های امنیتی و حفاظتی ایران احترام گذاشته خواهد شد، ندارد. 4ـ درباره همان پروتکل الحاقی هم توضیحی که تیم محترم مذاکره کننده ارائه می دهد ناقص و غیرصادقانه است. این درست است که طبق ماده 4 پروتکل الحاقی برخی از دسترسی هایی که به آژانس داده می شود می تواند مدیریت شده باشد ولی این امر به هیچ وجه به آن شکل مضحکی که تیم مذاکره کننده ادعا می کند نیست. حتی در یک دسترسی مدیریت شده آژانس می تواند از هر نقطه ای که بخواهد بازدید کند، می تواند خواستار مشاهده دقیقا همان چیزهایی شود که روی آنها پوشانده شده و می تواند فراتر از نمونه برداری، کارهای دیگری مانند عکسبرداری، صحبت با افراد و انجام تاییدات بصری، انجام بدهد. این امری است که آقای عراقچی اگر به سوابق بازرسی های پروتکلی و فراپروتکلی سال های 82 تا 84 - که خود زمانی منتقد آن بودند- مراجعه کنند، نمونه های زیادی برای آن خواهند یافت. در آن مدت کوتاه، بیش از 27 بار به افراد، اسناد و سایت های نظامی دسترسی داده شد و اگرچه این روند در دولت بعدی متوقف شد، اما ثمرات آن اقدامات غیرقابل توجیه همچنان گریبان کشور را گرفته است. بنابراین مفهوم مدیریت شدگی به هیچ وجه رافع نگرانی های جدی امنیتی کشور نخواهد بود. 5 ـ نکته بسیار مهم تر این است که ماده 5 پروتکل الحاقی می گوید اگر آژانس بر درخواست مشخصی اصرار کند، ایران باید آن را راضی کند. بنابراین به لحاظ پروتکلی، آنچه اصل است رضایت آژانس است که یک مفهوم کاملا باز و بی مبناست و می تواند سرمنشأ هر نوع باج خواهی از ایران باشد. این چیزی است که تیم مذاکره کننده حتی یک بار هم به آن اشاره نکرده است. 6 ـ یک مساله مهم دیگر این است که تیم مذاکره کننده در اقدامی بسیار عجیب، تعلیق تحریم ها را به اجرای همه تعهدات کلیدی ایران از جمله حل و فصل موضوع PMD مشروط کرده است. نه عراقچی و نه هیچ کس دیگری در تیم مذاکره کننده هسته ای ایران تا امروز توضیح نداده است که معنی این کار چیست؟ و در حالی که PMD به وضوح یک موضوع ساختگی است و هدف غرب از طرح آن هم کسب اطلاعات جاسوسی از ایران و دست اندازی به بخش دفاعی متعارف ماست و رویه آژانس هم نشان می دهد قصد حل این موضوع را ندارد، آیا مشروط کردن تعلیق تحریم ها به تعیین تکلیف PMD، معنایی جز تعلیق به محال کردن هر گونه کاهش تحریم دارد؟ این مهم ترین خطای تیم مذاکره کننده است که به جای اصلاح، دائما توجیه می شود. تیم مذاکره کننده به جای اینکه از آمریکا بخواهد حال که یک توافق سیاسی در حال رخ دادن است موضوع ساختگی PMD را کنار بگذارد و به جای گذشته بر آینده متمرکز شود، پذیرفته است که در کنار انبوه امتیازهای هسته ای، PMD هم باز بماند! آیا این جز اینکه هم چوب را می خورد و هم پیاز را، یعنی هم برنامه هسته ای خود را تقریبا تعطیل می کند و هم باب بهانه جویی و زیاده خواهی همچنان باز خواهد ماند، معنای دیگری دارد؟! این چه مذاکره ای است که شما هر چه می خواهند واگذار می کنید و طرف مقابل حتی نمی پذیرد از تداوم دروغگویی علیه شما دست بردارد؟ آیا باز نگه داشتن PMD معنایی جز این دارد که پس از برنامه هسته ای، نوبت به برنامه دفاعی ایران خواهد رسید و پس از سازمان انرژی اتمی، وزارت دفاع و نهادهای نظامی قربانیان بعدی خواهند بود؟ و باز از همه اینها مهم تر، آیا باز نگه داشتن PMD، به معنای باز گذاشتن یک کانال بهانه جویی بسیار فراخ علیه ایران نیست که هر لحظه می تواند به بازگشت مجدد همه تحریم ها بینجامد؟ 7 ـ هدف آژانس از درخواست دسترسی های فراپروتکلی، دقیقا دسترسی به افراد، تجهیزات، مکان ها و اسناد برنامه نظامی متعارف ایران به بهانه PMD است. آژانس هیچ نیت خیرخواهانه یا متعارفی ندارد. برای من بسیار جالب است که دوستان تیم محترم مذاکره کننده اکنون به مدافعان آژانس بین المللی انرژی اتمی تبدیل شده و از قابل اعتماد بودن آن سخن می گویند. جالب است که این همکاری های بی سابقه هم هیچ چیز را در رویه آژانس تغییر نداده است. همین حالا که تیم مذاکره کننده بر خلاف ضوابط، با دسترسی های فراپروتکلی موافقت کرده، آژانس لیستی از افراد و مکان ها را در اختیار آنها قرار داده است که به طور کامل مربوط به افراد نظامی یا افراد شاغل در پروژه های حساس دفاعی و همچنین مکان های نظامی است. هیچ فرد یا مکان مشخصا هسته ای در این فهرست ها وجود ندارد. همین امر به خوبی نشان می دهد که آژانس پس از گرفتن مجوز دسترسی های فراپروتکلی از ایران، روی بخش دفاعی و نظامی ایران متمرکز خواهد شد و اساسا با برنامه هسته ای ایران کاری نخواهد داشت. 8 ـ نکته دیگر این است که نه در متن های تفاهم شده در لوزان و ژنو و نه مناسبات کاری سازمان انرژی اتمی و آژانس در یک سال و نیم گذشته، هیچ چارچوبی وجود ندارد که چگونگی حل و فصل PMD میان ایران و آژانس در آن معین شده باشد. در دولت گذشته، طی بیش از 12 جلسه برای رسیدن به یک سند رهیافت ساختاری میان ایران و آژانس مذاکره شد که هدف از آن این بود که ایران مطمئن شود در صورت ارائه برخی دسترسی های حداقلی به آژانس، مساله PMD به طور قطعی بسته خواهد شد. یکی از مهم ترین سوال هایی که تیم مذاکره کننده باید به آن پاسخ بدهد این است که چرا بیش از یک سال و نیم است بدون وجود هرگونه چارچوب تفاهم شده و بدون وجود هرگونه تعهد مشخص از جانب آژانس برای بستن PMD در ازای برداشته شدن گام های مشخص از سوی ایران، با آژانس در این باره همکاری شده است؟ به عنوان نمونه، تیم محترم مذاکره کننده که از حسن نیت و رفتار حرفه ای آژانس و از شکل گیری اراده سیاسی در غرب برای حل و فصل موضوع PMD سخن می گوید، خوب است برای افکار عمومی بگوید که پاسخ به سوال های آژانس درباره EBW به چه نتیجه ای انجامیده است. موضوع EBW یکی از مسائل کلیدی در PMD است که تیم ایرانی بدون هرگونه چارچوب تفاهم شده تصمیم گرفت به سوال های آژانس درباره آن پاسخ بدهد. نتیجه جالب است. آژانس پس از دریافت پاسخ ایران نه تنها قانع نشد و موضوع را نبست، بلکه 20 سوال جدید طراحی و به ایران ارائه کرد و خواستار پاسخگویی به آنها شد! همین یک تجربه کافی است که ثابت کند PMD یک مساله قابل حل نیست و اگر روند امتیازدهی به آژانس در این حوزه آغاز شود، تنها اتفاقی که خواهد افتاد این است که آژانس هر روز درخواست های بیشتر و نگران کننده تری روی میز ایران خواهد گذاشت و ایران هم به سبب تعهدی که سپرده - و این تعهد در یک قطعنامه فصل هفتمی به تصویب شورای امنیت هم رسیده- هیچ چاره ای جز پاسخ دهی به آن نخواهد داشت. 9 ـ نکته دیگر که مکررا از جانب تیم مذاکره کننده و همچنین آقای رئیس جمهور به آن پرداخته شده این است که بسیاری کشورهای دیگر هم در جهان پروتکل الحاقی را اجرا می کنند و بنابراین ایران نباید به پروتکل به عنوان امری هراسناک نگاه کند و از اجرای آن ترس داشته باشد. پاسخ این است که: اولا- آنچه دوستان پذیرفته اند ـ چنانکه بالاتر گفتم ـ یک رژیم دسترسی و بازرسی ویژه است که بسیار فراتر از پروتکل الحاقی است. ثانیا- پروتکلی که کشورهایی چون آمریکا و روسیه اجرا می کنند یک پروتکل خاص و بسیار رقیق است و شباهتی به متن پروتکل مدل ندارد. ثالثا- هیچ کدام از کشورهایی که اکنون پروتکل را اجرا می کنند دشمنانی خونی و قسم خورده همچون آمریکا، انگلیس و اسرائیل ندارند که اطلاعات به دست آمده بر اثر بازرسی های پروتکلی را مبنایی برای انجام انواع و اقسام عملیات های تروریستی، خرابکاری، سایبری و... در خاک آنها قرار بدهند. رابعا- هیچ کدام از این کشور ها تجربه ای همچون ایران از همکاری نزدیک بازرسان و مقام های آژانس با سرویس های اطلاعاتی خارجی ندارند. این تنها ایران است که می داند «اولی هاینونن»، معاون وقت آژانس در زندان سیا با بوهاری طاهر (واسطه ای که ادعا می شد قطعاتی به ایران فروخته است) ملاقات کرد و به بازجویی از او پرداخت! در واقع بر خلاف آنچه آقای عراقچی گفته است، برای ایران قطعی است که آژانس از اطلاعاتی که با استقرار رژیم بازرسی ویژه در ایران به دست می آورد سوءاستفاده خواهد کرد و اساسا این رژیم بازرسی جز برای سوء استفاده در ایران مستقر نخواهد شد. خامسا- بسیاری از این کشورها اساسا برنامه هسته ای درخور توجهی ندارند که از آنها بازرسی شود. سادسا- برنامه هسته ای محدودی که برخی از این کشورها دارند هم سرتا پا آمریکایی و اروپایی است و اساسا مفهومی به نام نگرانی امنیتی از افشای اسرار مرتبط با امنیت ملی درباره این کشورها مصداق پیدا نمی کند. و سابعا- مهم تر از همه این است که حتی همین کشورهای عموما سرسپرده غرب که هیچ برنامه هسته ای درست و حسابی هم ندارند، حتی در یک مورد، به آژانس اجازه دسترسی به افراد، مکان ها، اسناد و تجهیزات نظامی خود را نداده اند و از این جهت تعهدی که تیم ایرانی سپرده بود و رهبر معظم انقلاب اسلامی جلوی آن را گرفتند، در جهان یگانه است. 10 ـ و نکته آخر این است که با این وضعیت مذاکراتی، متاسفانه باید گفت هیچ دورنمایی برای رسیدن به یک توافق خوب وجود ندارد و استراتژی مذاکراتی تیم ایرانی که عمدتا مبتنی بر پذیرش تقریبا بی چون و چرای آن چیزی است که آمریکایی ها می خواهند، مذاکرات را دچار اختلالات غیرقابل رفع خواهد کرد.