احتجاج تاریخی مفسر قرآن با معاویه

فارس: حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور، رییس پژوهشکده دانشنامه‌نگاری پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار آیین و اندیشه فارس، با بیان اینکه در قرآن کریم به صراحت از حضرت علی (ع) نام برده نشده است، ابراز داشت: در قرآن کریم آیات مشهوری درباره امیرالمومنین (ع) وجود دارد، مانند «إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِینَ آمَنُوا الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَهُمْ راکِعُونَ»؛ «ولى شما تنها خدا و پیامبر اوست و کسانى که ایمان آورده‏اند همان کسانى که نماز برپا مى‏دارند و در حال رکوع زکات مى‏دهند». (مائده،55) در این آیه به صراحت از امام(ع) نام نمی‌برد، بلکه از شخصی نام می‌برد که در هنگام رکوع نماز زکات خود را می‌پردازد و آن شخص کسی چون امیرالمؤمنین (ع) نبوده است. وی افزود: در آیه «وَمِنَ النَّاسِ مَن یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ وَاللّهُ رَؤُوفٌ بِالْعِبَادِ»؛ «و از میان مردم کسى است که جان خود را براى طلب خشنودى خدا مى‏فروشد و خدا نسبت به [این] بندگان مهربان است» (بقره، 207)، خداوند متعال به دیگر ویژگی‌ امیرالمومنین(ع) اشاره می‌کند، چرا که او با به خطر انداختن جان خود به پیامبر اکرم (ص) فرصت داد تا بتواند از مکه خارج شود،‌ بدون اینکه دشمن لجوج و کینه‌توز او متوجه حرکتش شوند. رییس پژوهشکده دانشنامه نگاری پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با تاکید بر اینکه آیات بسیاری درباره منزلت و جایگاه این امام همام وجود دارد، در ادامه به ذکر ماجرای احتجاج ابن‌عباس(مشهور به دانشمند امت و پدر علم تفسیر قرآنی) با معاویه پرداخت: ابن عباس که شاگرد مکتب حضرت علی(ع) است، در دوران معاویه بعد از شهادت امیرالمومنین(ع)، به تطبیق و تفسیر قرآن می‌پرداخت و در ضمن تفسیر قرآن می‌گفت که مثلاً این آیه در مورد امام علی (ع) است، این سخنان به گوش معاویه رسید، معاویه به ابن‌عباس گفت: شنیده‎ام هنوز از فضایل علی دم می‎زنی؟ مگر نمی‎دانی ذکر فضایل علی را ممنوع کرده‎ام؟ بترس از اینکه مبتلای به عقوبت سختی گردی به نحوی که هرگز از آن رهایی نداشته باشی. ابن عباس به معاویه گفت: تمام اهل مدینه شاهدند که من به غیر از تفسیر قرآن سخن دیگری بر زبان جاری نمی‎کنم، لکن چون از پیغمبر خدا (ص) شنیدم که فرمودند: «مَنْ فسَّرَ القرآنَ بِرَایهِ فَالیَتَبَوَّءْ مَقْعَدُهُ مِنَ النّارِ» کسی که قرآن را بر خلاف واقع تفسیر کند، نشیمن‎گاه او در آتش خواهد بود؛ لذا هرگز قرآن را بر خلاف واقع تفسیر نمی‎کنم. معاویه پاسخ داد: تفسیر بگو و خلاف حقیقت و درو‎غ هم معنا مکن، لکن حق نداری از فضیلت علی دم بزنی! ابن عباس گفت: بسیار خب، گاهی من این آیه شریفه را می‎خوانم: «وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلی حُبِّهِ مِسکیناً وَ یَتیماً و أسیراً» از من سؤال می‎کنند: خداوند در این آیه از چه کسانی ستایش می‎کند؟ اگر بگویم آنان علی و فاطمه و فضّه خادمه هستند، آیه را به نحو حقیقت تفسیر کرده‌ام وگرنه آیه را به دروغ و خلاف واقع تفسیر کرده‎ام. معاویه گفت: آیات دیگر را از برای مردم تفسیر کن، مگر قر‎‎آن آیه دیگری ندارد؟ ابن عباس گفت: بسیار خوب، اینک آیه دیگری می‎خوانم و آن گاه این آیه را خواند: «یْا أیُّها الرَّسولُ بَلَّغْ ما اُنزِلَ اِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ وَ اِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللهُ یَعْصِمُکَ مِنَ الّناس»، از من سؤال می‎کنند، پیامبر مأمور به ابلاغ چه موضوعی بوده که اگر آن را ابلاغ نمی‎کرد، گویا اصلاً رسالت خود را ابلاغ نکرده؟ اگر بگویم پیغمبر(ص) در غدیر خم مأمور بود تا علی(ع) را به عنوان خلیفه بلافصل خود معرفی کند، آیه را درست تفسیر کرده‎ام و الا خلاف واقع سخن گفته‎ام! وی افزود: معاویه گفت: مگر حتماً باید این آیه را تفسیر کنی؟ آیه دیگری بخوان! ابن عباس گفت: این آیه شریفه را می‎خوانم: «وَاَعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللهِ جَمیعاً و لا تَفَرَّقوُا»، از من تفسیر این آیه را سؤال می‎کنند؛ اگر بگویم مقصود از ریسمانی که مردم باید به آن چنگ بزنند تا دچار اختلاف نشوند، اهل‌بیت پیغمبر (ص) و در رأس آنان علی (ع) است، به راستی سخن گفته‎ام، زیرا خاصّه و عامّه به نحو تواتر این حدیث را از وجود مبارک نبی اکرم (ص) نقل کرده‎اند که فرمود: «انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله وعترتی ما ان تمسکتم بهما لن تضلوا بعدی: کتاب الله فیه‌الهدی والنور حبل ممدود من السماء الی الارض وعترتی اهل بیتی وان اللطیف الخبیر قد اخبرنی‌انهما لن یفترقا حتی یردا علی الحوض وانظروا کیف تخلفونی فیهما». ای معاویه! اگر من آیه را به غیر از این تفسیر کنم، خلاف حقیقت معنی کرده‌ام و من هرگز چنین نخواهم کرد.