چرا تنها در عربستان، آب از آب تكان نخورد؟

خبرآنلاین: عربستان سعودی در چند ماه اخیر خیزش های عمومی و ناآرامی ها در جهان عرب سكوت نسبی و آرامش را تجربه كرد. البته تعدادی راهپیمایی و تظاهرات هم رخ داد كه مركز تقل آنها استان های شرقی بود. به گزارش فارین پالیسی؛ عربستان سعودی در چند ماه اخیر خیزش های عمومی و ناآرامی ها در جهان عرب سكوت نسبی و آرامش را تجربه كرد. البته تعدادی راهپیمایی و تظاهرات هم رخ داد كه مركز تقل آنها استان های شرقی بود. جمعیت این راهپیمایی ها هیچ گاه بیش از چند هزار تا نبود. یازدهمین روز از ماه مارس را معترضان عربستانی روز انقلاب اعلام كرده بودند اما هیچ اتفاق خاصی رخ نداد. بسیاری از تحلیل گران از این سكوت در عربستان سعودی تعجب كرده اند و اعتقاد دارند كه بسیاری از عواملی كه برای وقوع یك انقلاب لازم است در عربستان یكجا وجود دارد . فساد، سركوب و خفقان و مشكلات اقتصادی كه جوانان را تحت تاثیر قرار داده است می تواند عوامل مناسبی برای انقلاب باشد . بر اساس آمار 25 درصد از جوانان زیر 30 سال عربستان سعودی بیكار هستند. كم نیستند كارشناسانی كه اعتقاد دارند هیچ حادثه ای در عربستان سعودی رخ نخواهد داد و دلیل آن را هم در دو منبعی می دانند كه خاندان سعود در اختیار دارند. نخستین مورد سرمایه ای ظاهری و سمبلیك است به نام مذهب كه اتحادی چشمگیر میان وهابی ها و دولتمردان ایجاد كرده است.دومین سرمایه هم نفت است. البته هر دو این سرمایه ها محدودیت خاص خود را دارند. اصلی ترین دلیل برای عدم به ثمر نشستن این تظاهرات این است كه خاندان سعود با شبكه اسلامی سهوا ارتباط بسیار نزدیكی دارند. این گروه در منهدم كردن هرگونه تلاش برای تغییر در عربستان به دولت آل سعود كمك می كنند. نه اسلام و نه ثروت نفت هیچ كدام نمی تواند چتری باشد بر فراز عربستان سعودی كه خاندان حاكم را از انتقادها مصون نگاه دارد. مذهب و اسلام گرایی مقوله ای است كه حتی مخالفان هم می توانند برای بیان انتقادهای خود به آن توسل جویند. اسلام گراها به خوبی می توانند آن را اسبابی برای اعمال فشار بر خاندان سعود كنند. تشكیلات وهابیون در عربستان در حال حاضر از استخوان چندان قوی برخوردار نیستند. مفتی اعظم این تشكیلات در حال حاضر عبدالعزیز الشیخ است كه به اندازه فرد قبلی محبوبیت ندارد. ثروت نفت اما می تواند به خودی خود نقش نوعی خنثی سازی را بازی كند چرا كه پخش آن در اختیار شبكه ای مشخص است . هجدهمین روز از ماه مارس میلادی را به یاد می آورید كه ملك عبدالله بسته تشویقی 100 میلیارد دلاری را برای حل بحران به خدمت گرفت. این حركت نه تنها از سوی مردم مورد استقبال قرار نگرفت بلكه بسیاری آن را توهین به شان سعودی خواندند. عربستان سعودی بسیار بیش از دیگر كشورها تحرك سیاسی را تجربه كرده است. آنچه از جریان دموكراسی كه امروز می بینیم نتیجه جریانی است كه از ده سال پیش آغاز شده بود. برخی نخبگان سیاسی از شیعه و سنی تبدیل به هسته ای از مخالفان شده اند. مردانی كه از سال 2003 تاكنون دور هم جمع شده اند تا نیازهای عجیب و غریب خود را مطرح كنند. نیازهایی نظیر تعریف قانون اساسی كه در جامعه ای پادشاهی مانند عربستان سعودی علامت تعجب است. این گروه در سال 2009 میلادی اقدام به تاسیس نخستین نهاد حقوق بشر در عربستان سعودی كرد. حزب الامه هم در فوریه همان سال تبدیل به نخستین حزب رسمی در عربستان شد . البته كه اعضای این گروه سركوب شدند و طعم دستگیری را چشیدند اما هنوز هم بر ادامه فعالیت اصرار دارند . علاوه بر نخبگان مجرب و كهنه كار، نسل جدیدی از جوانان هم اندك اندك در عربستان نقش تاثیر گذاری خود را می یابند. شبكه های اجتماعی مانند فیس بوك و تویتر به ارتباط گیری این جوانان بیشترین كمك را كرده اند. به صفحات این جوانان در فیس بوك كه مراجعه می كنید جوانان مصری و یمنی را می بینید كه با جوانان عربستانی دوست هستند و تجربه انقلاب را با آنها به اشتراك می گذارند. تنها حزب حاكم در عربستان سعودی به دنبال عضو گیری جدید است كه تاكنون موفق به انجام آن نشده است. سابقه این جوانان به سابقه جوانانی كه در ماه آوریل در مصر قیام كردند بسیار شبیه است. شاید این جوانان هم بتوانند مانند جوانان ششم آوریل دست به كاری انقلابی بزنند. اما اگر این جوانان به جنبش ششم آوریل شبیه باشند، بنابراین باید در عربستان هم گروهی مانند اخوان المسلمین مصر وجود داشته باشند. گروه السهوا یا اسلامیه همان گروه اسلام گرایی هستند كه ایدئولوژی آنها مخلوطی از وهابی گرایی در دین است اما در سیاست خط مشی های اخوان المسلمین را دنبال می كنند . درست مانند اخوان المسلمین در مصر گروه السهوا در عربستان سعودی هم بزرگترین حزب سیاسی غیردولتی در ریاض به حساب میآید. این گروه صدها طرفدار هم دارد. ظرفیت این گروه برای رشد بیشتر قابل توجه است. در این فضا هیچ گونه جنبش مردمی نمی تواند بدون حمایت السهوا شكل بگیرد. سهوی ها هم درست مانند اخوان المسلمین مصر هستند: شاید آغازگر انقلاب نباشند اما این انقلاب در صورت آغاز بدون حضور آنها میسر نخواهد بود. این جا همان نقطه ای است كه عربستان با دیگر كشورها متفاوت است. اخوان المسلمین زمانی كه انقلاب مصر پیروز شد در حد و اندازه خود گروهی انقلابی و اپوزیسیون بود. سهوا اما گروهی متفاوت است. شاید اعضای این حزب منتقد دولت باشند اما خود را وفادار به آن می دانند. با این همه شاید بتوان پیش بینی كرد كه سهوا هم رابطه خود با رژیم را قربانی كند. اسلام گراها در عربستان سعودی پتانسیل قابل توجهی برای رشد و نمو دارند اما این پیشرفت در آینده ای چندان نزدیك رخ نخواهد داد. در شرایطی كه اسلام گراها حضور نداشته باشند، احتمال اینكه عربستان سعودی صحنه تغییرات سیاسی باشد و بهار عربی را تجربه كند بسیار ضعیف خواهد بود.