سوریه در مسیر تجزیه؟

قاسم محب‌علی، کارشناس مسائل خاورمیانه در گفت‌وگو با «صبح نو» در خصوص تحولات اخیر سوریه اظهارکرد: «موضوع به ساختار اجتماعی و سیاسی سوریه بازمی‌گردد. این کشور چندطایفه‌ای، چندقومی و چندمذهبی است و شرایط پیچیده‌تری نسبت به عراق دارد.»

  تقسیم‌بندی قومی و مذهبی در سوریه؛ از کردها تا علوی‌ها

وی افزود: «در سوریه، هر طایفه‌ای منطقه خاص خود را دارد. کردها در شرق رود فرات ساکن هستند و در حال حاضر این منطقه در اختیار آن‌هاست و از حمایت آمریکایی‌ها برخوردارند. در غرب سوریه و مناطق ساحلی، علوی‌ها سکونت دارند. جمعیت کردها حدود ۸ درصد و جمعیت علویان کمتر از ۱۵ درصد کل جمعیت سوریه است.» کارشناس مسائل خاورمیانه تصریح کرد: «در مرکز سوریه به‌ویژه در شهرهای حمص و حلب، مسیحیان زندگی می‌کنند که حدود ۱۰ درصد از جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند. در جنوب سوریه، نزدیک مرز فعلی اسرائیل، دروزی‌ها حضور دارند که جمعیتشان کمتر از پنج درصد است.»

محب‌علی با بیان اینکه سایر جمعیت سوریه را اعراب سنی تشکیل می‌دهند که حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد از کل جمعیت را شامل می‌شوند، ادامه داد: «بااین‌حال، قدرت در این کشور عمدتا در اختیار علوی‌هاست، هرچند که مسیحیان و حتی روس‌ها نیز در حکومت نقش دارند.» وی یادآور شد: «سوریه از زمان استقلال، هرگز یک هویت ملی یکپارچه را تجربه نکرده و همیشه گروه‌های مختلف به دنبال حفظ منافع خود بوده‌اند. علاوه بر این، دخالت‌های خارجی همواره در این کشور وجود داشته است. در حال حاضر، اعراب سنی سوریه بیشتر تحت نفوذ ترکیه قرار دارند و مورد حمایت قطر و عربستان سعودی هستند.»

چرا تجزیه سوریه به نفع اسرائیل است؟

کارشناس مسائل خاورمیانه خاطرنشان کرد: «کردها نیز به‌طور طبیعی متحد نیروهای کرد در عراق هستند و از حمایت آمریکایی‌ها برخوردارند. از سوی دیگر، اسرائیل همواره با گروه‌هایی همچون «پ.ک.ک» (حزب کارگران کردستان ترکیه) که برخی از نیروهایش در سوریه حضور دارند، روابط داشته است.»

محب‌علی اظهارکرد: «دروزی‌های سوریه نیز از دیرباز روابط خوبی با اسرائیل داشته‌اند و حتی در زمان تشکیل این رژیم با آن قرارداد امضا کرده‌اند. آن‌ها تنها طایفه‌ای در سوریه هستند که به‌طور رسمی در اسرائیل به رسمیت شناخته شده‌اند و در ارتش، دولت و مجلس این رژیم حضور دارند. از سوی دیگر، دروزی‌های ساکن جولان که تحت اشغال اسرائیل هستند، هرگز با این رژیم مشکلی نداشته‌اند و به‌نوعی خود را سوری نمی‌دانند.»

وی ادامه داد: «با توجه به این شرایط، احتمال تجزیه سوریه وجود دارد، مگر اینکه یک توافق منطقه‌ای و بین‌المللی حاصل شود. این توافق باید میان کشورهای همسایه، جهان عرب، ترکیه، آمریکا و کشورهای اروپایی شکل بگیرد تا سوریه متحد باقی بماند؛ اما در حال حاضر، چنین تفاهمی وجود ندارد.»

کارشناس مسائل خاورمیانه تصریح کرد: «تجزیه سوریه به نفع اسرائیل خواهد بود، زیرا یک سوریه ضعیف و تکه‌تکه، تهدیدی برای این رژیم نخواهد بود؛ اما ترکیه و عراق از مخالفان تجزیه سوریه هستند، زیرا این موضوع می‌تواند به تشکیل یک دولت کردی در شمال و شرق رود فرات منجر شود که تهدیدی جدی برای ترکیه محسوب می‌شود.»

آینده بحران سوریه؛ توافق منطقه‌ای یا ادامه تنش‌ها؟

محب‌علی افزود: «در صورت شکست دولت جولانی، ممکن است یک منطقه علوی‌نشین در سواحل مدیترانه تشکیل شود. این ایده از زمان آغاز بحران سوریه مطرح بوده؛ اما این کشور همچنان با مداخلات خارجی و بحران‌های پیچیده‌ای روبه‌رو است.»

وی بیان کرد: «اسرائیل به افزایش تنش‌ها در سوریه علاقه‌مند است، زیرا مانع شکل‌گیری یک دولت مرکزی قوی در دمشق می‌شود. کشورهای دیگر نیز ممکن است به دلایل مختلف چنین تمایلی داشته باشند. اگر قرار باشد سوریه بار دیگر به یک کشور واحد تبدیل شود، صرفا توافق داخلی کافی نخواهد بود و یک تفاهم بین‌المللی نیز ضروری است.»

کارشناس مسائل خاورمیانه اضافه کرد: «نقش ترکیه در تحولات اخیر سوریه نیز جای سوال دارد. آیا این کشور در ایجاد جنگ داخلی در سوریه سهم داشته است یا خیر؟ به نظر می‌رسد که ترکیه به دنبال تقویت متحدان خود در دمشق است. از سوی دیگر، ترکیه و عراق به دلیل نگرانی از تشکیل یک دولت کردی، مخالف تجزیه سوریه هستند.» محب‌علی گفت: «ترکیه احتمالا تمام امکانات و تجهیزات خود را در اختیار دولت مرکزی سوریه قرار خواهد داد تا بتواند سایر گروه‌ها را سرکوب کند؛ اما در حال حاضر، این امر به دلیل حضور آمریکایی‌ها در مناطق کردی امکان‌پذیر نیست. به احتمال زیاد در شرق سوریه، یک وضعیت مشابه اقلیم کردستان عراق شکل خواهد گرفت.»

وی در مورد علوی‌ها تصریح کرد: «تنها نیرویی که می‌تواند به آن‌ها کمک کند، حزب‌الله لبنان است؛ اما این گروه، برخلاف کردها، دارای سرزمین مستقل نیست و احتمالا در صورت تغییر معادلات، سرکوب خواهد شد.»

کارشناس مسائل خاورمیانه اظهارکرد: «به‌طور کلی، بحران سوریه به ‌سادگی قابل حل‌وفصل نیست و همچنان درگیر مداخلات خارجی و رقابت‌های منطقه‌ای خواهد بود.»