بیگدلی: «ایران نشان داده راه‌حل از مسیر گفت‌وگو می‌گذرد نه فشار»

علی بیگدلی، کارشناس روابط بین الملل در گفتگو با «صبح نو» در خصوص چشم انداز از مذاکرات غیر مستقیم ایران و آمریکا گفت: در حال حاضر، توافق شده که طرفین نقطه‌نظرهای مهم خود را به‌صورت مکتوب با یکدیگر مبادله کنند و سپس برای مشورت با مقامات ارشد به کشورهای خود بازگردند. احتمالاً در هفته‌ی آینده نشست دیگری برگزار خواهد شد. البته این بستگی به میزان نزدیکی دیدگاه‌ها و سطح انتظارات دو طرف دارد. هر دو طرف-هم ما و هم آن‌ها-نشان داده‌اند که آمادگی نوعی مصالحه را دارند.

تبادل مکتوب نقطه‌نظرها؛ گام اول برای بازگشت به میز مذاکره

وی افزود: ما اعلام کردیم که حاضر به ادامه‌ی مذاکرات هستیم، حتی اگر این مذاکرات به‌صورت مستقیم هم نباشد. به‌نظر می‌رسد هر دو طرف نوعی نرمش و انعطاف‌پذیری از خود نشان داده‌اند. هرچند نوعی سیاست انحرافی هم در حال پیگیری است، ولی واقعیت این است که راهی جز ادامه‌ی مذاکرات برای ما باقی نمانده و باید تلاش کنیم که انتظارات‌مان را با سطح واقعی مطالبات طرف مقابل هماهنگ کنیم. امیدوارم به چنین نقطه‌ی مشترکی برسیم.

نرمش متقابل؛ نشانه‌ای از آمادگی برای مصالحه

این کارشناس روابط بین الملل با بیان اینکه در خصوص موضوعات در دستور کار، به‌طور مشخص پرونده‌ی هسته‌ای ایران در کانون توجه است، یادآور شد:  اتهام‌زنی‌های همیشگی به ایران در زمینه‌ی تلاش برای دستیابی به سلاح هسته‌ای همچنان ادامه دارد، اما ایران راهبرد روشنی دارد. طبق اعلا آقای پزشکیان رهبر معظم انقلاب هم موافقت خود را به جذب سرمایه‌گذاران خارجی اعلام کرده‌اند و یکی از اعضای کمیسیون روابط خارجی نیز گفته حتی ویتکاف  می‌تواند به ایران بیاید. این نشانه‌ها بیانگر این است که طرفین به نقطه‌ای رسیده‌اند که راهی جز دستیابی به توافق وجود ندارد.

پایان ادبیات تهدید؛ ترامپ دیگر از برچیدن تأسیسات حرف نمی‌زند

بیگدلی گفت: از سوی دیگر، ترامپ نیز دیگر صحبت از «برچیدن» تاسیسات هسته‌ای ایران نمی‌کند و اجازه داده که ایران از این تأسیسات برای تأمین برق، مصارف پزشکی و کشاورزی استفاده کند، البته تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی. آژانس نیز باید به‌صورت دوره‌ای گزارش‌هایی به اعضا ارائه کند و ما نیز از این روند استقبال می‌کنیم.

تغییر فضای منطقه‌ای؛ مذاکرات ۲۰۲۵ با برجام ۲۰۱۵ تفاوت دارد

وی مطرح کرد: تلاش ما رسیدن به یک نقطه‌نظر مشترک است، چون جنگ برای هر دو طرف خطرناک و سنگین خواهد بود. منطقه‌ی ما منطقه‌ای بسیار حساس و ثروتمند است که ظرفیت بالایی برای جذب سرمایه و کالا دارد. حتی ما اعلام کرده‌ایم که آمریکا هم می‌تواند در ایران سرمایه‌گذاری کند. این نشانه‌ی تفاوت این دور از مذاکرات با مذاکرات سال ۲۰۱۵ است؛ چرا که هم شرایط منطقه‌ای و هم وضعیت داخلی ما تغییر کرده است—و البته به‌ضرر ما. انزوای سیاسی و انجماد اقتصادی، ما را ناچار کرده که به‌دنبال راه‌حل باشیم.

این کارشناس روابط بین الملل با اشاره به اینکه از طرف دیگر، آمریکا نیز به‌دنبال این است که ایران را از پیوند راهبردی با چین و روسیه جدا کند، ادامه داد:  این یک استراتژی جالب است، ولی باید دید تا چه اندازه مقامات ما با آن موافقت خواهند کرد. در این ۴۶ سال که نگاهمان به شرق بوده، منافع چندانی عایدمان نشده است.

اروپا؛ غایب بزرگ مذاکرات

بیگدلی اظهار داشت: در رابطه با اروپا، همان‌طور که مستحضرید، اروپا در این دور از گفت‌وگوها برخلاف مذاکرات ۲۰۱۵ عملاً حذف شده است؛ همان‌طور که در مذاکرات اوکراین نیز نقشی نداشت. تحلیل این وضعیت این است که اروپا در حال حاضر قدرت تأثیرگذاری ندارد. با نزدیک شدن به تاریخ “غروب برجام” و احتمال فعال‌سازی مکانیسم ماشه (اسنپ‌بک)، ممکن است برخی گمانه‌زنی‌ها درباره‌ی بازگشت اروپایی‌ها مطرح شود، اما به نظر نمی‌رسد آمریکایی‌ها مایل به مشارکت آن‌ها باشند.

وی اضافه کرد: ترامپ خود را فردی می‌داند که می‌تواند به‌تنهایی تمام مشکلات دنیا را حل کند—نوعی خودشیفتگی که موجب شده اهمیتی برای اتحادیه‌ی اروپا قائل نباشد. در همین حال، فرانسه—که رئیس سنتی اتحادیه است—اعلام کرده که اگر توافقی حاصل نشود، حمله‌ی نظامی اجتناب‌ناپذیر است. این نشان‌دهنده‌ی نوعی هماهنگی پنهانی میان اروپا و ترامپ است.

این کارشناس روابط بین الملل مطرح کرد:  در هر صورت، سه کشور اروپایی که تا پیش از این نقش مهمی ایفا می‌کردند، اکنون دیگر فرصت و توان چندانی برای تأثیرگذاری ندارند. فشار نظامی آمریکا ما را به میز مذاکره کشانده و اروپایی‌ها این توان را ندارند که نقشی تعیین‌کننده ایفا کنند.

بیگدلی گفت: باید یک سامان‌دهی به این روند داده شود. به‌نظر من، حتی می‌توان گفت مسئله‌ی ایران برای آمریکایی‌ها اهمیت بیشتری نسبت به بحران اوکراین دارد. تا زمانی که مسئله‌ی ایران حل‌وفصل نشود، امکان کاهش سطح تنش در منطقه‌ی خاورمیانه وجود نخواهد داشت. شیخ‌نشین‌ها و حتی عربستان به‌شدت از احتمال وقوع جنگ نگران و پریشان هستند و برخی از آن‌ها به‌طور پنهانی وارد مذاکره با ترامپ شده‌اند.

امارات یا عربستان؛ میزبان احتمالی دور بعدی مذاکرات

وی عنوان داشت: بسیاری انتظار داشتند، چون نامه‌ای از طرف امارات به ایران ارسال شده بود، این دور از مذاکرات در امارات برگزار شود. با توجه به روابط سنتی ایران با عمان، مذاکرات قبلی در آنجا برگزار شد و آمریکا نیز با آن موافقت کرده بود. اما اکنون انتظار می‌رود که دور بعدی مذاکرات یا در امارات برگزار شود یا در عربستان سعودی.

این مسئله در پازل رقابت‌های سیاسی بین کشورهای عربی نیز نقش دارد. آمریکا هم تمایل ندارد که به‌طور کامل مذاکرات فقط در عمان برگزار شود، چون این برداشت ممکن است شکل بگیرد که آمریکا همه‌چیز را به خواست ایران واگذار کرده است. به همین دلیل، پیشنهادهایی برای برگزاری مذاکرات در عربستان، امارات و حتی اردن مطرح شده است. به‌نظر من، امارات و عربستان گزینه‌هایی هستند که آمریکا مطرح کرده و احتمالاً میزبان دور بعدی گفت‌وگوها خواهند بود.

ایران، کره شمالی نیست؛ تهران بازیگر منطقه‌ای با بازوهای امنیتی است

این کارشناس روابط بین الملل خاطرنشان کرد: شرایط ایران با کشوری مثل کره شمالی متفاوت است. کره شمالی کشوری‌ست که درون‌گرایانه عمل می‌کند و در درون خود زندگی می‌کند. اما ایران چنین نیست؛ تشعشعات حضور و تأثیر ایران فراتر از مرزهایش گسترش یافته است. مثال آن، حضور گروه‌های وابسته مثل حوثی‌ها در منطقه است که باعث نگرانی غربی‌ها، آمریکایی‌ها و کشورهای حاشیه‌ی خلیج فارس شده است.

وی افزود: این تفاوت در نوع نگاه باعث شده که آن‌ها ایران را تنها کشوری نبینند که در محدوده‌ی مرزهای خود فعالیت دارد؛ بلکه کشوری بدانند که با بازوهای امنیتی‌اش، تأثیرگذاری منطقه‌ای دارد. در مقابل، اسرائیل—با وجود جنایت‌هایی که مرتکب شده—نگاه محدود به داخل خود دارد (بحث مشروعیت و رفتار اسرائیل بحث جداگانه‌ای است).

بیگدلی در پایان اظهار داشت: در نتیجه، غربی‌ها نگرانند که ایران با گسترش نفوذ نظامی و امنیتی‌اش در منطقه، ثبات خاورمیانه را دچار چالش کند. به همین دلیل، معتقدند ایران باید سطح غنی‌سازی خود را کاهش دهد و آن را در سطح ۳ یا ۴ درصد نگه دارد؛ برای تأمین نیازهای برق، پزشکی، کشاورزی و موارد مشابه. به‌نظر من، مذاکرات به‌سمتی پیش خواهد رفت که در نهایت، ایران بر سر همین سطح از غنی‌سازی با طرف مقابل به توافق برسد.

صبح نو