۳ اشکال «برجام»

خبرگزاری مهر: هادی آجیلی کارشناس مسائل بین‌الملل، با اشاره به پنجمین سالگرد امضای برجام، گفت: شرایط کشور در زمان مذاکرات هسته‌ای، شرایط اضطراری به دلیل تحریم‌ها بود و دولتی نیز بر سر کار آمده بود که ادعا داشت، ضمن حفظ حقوق هسته‌ای کشور، می‌تواند با مذاکره تحریم‌ها را لغو و یا حداقل کم کند.

وی افزود: بر همین اساس بود که اجازه داده شد تا با حفظ توان کشور در موضوع هسته‌ای، برای لغو تحریم، مذاکره صورت گیرد تا به نتیجه برسد. موضوعی که کم‌تر به آن اشاره شده این است، زمانی که ما در موضوع برجام انتقاد می‌کنیم، به چرایی مذاکره یا توافق اشکال نمی‌گیریم، ‌ بلکه ما میان حصول توافق و خود این توافق تفاوت قائل هستیم.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل گفت: موافقین برجام، دولت و تیم مذاکره کننده به صورت عامدانه این تفاوت را نادیده می‌گیرند و مدعی هستند که ما اجازه داشتیم مذاکره کرده و توافق کنیم و این توافق با اجازه نظام افتاده است. در واقع آنچه که آنها نمی‌گویند این است که درست است که شما اجازه مذاکره و رسیدن به توافق را داشتید اما این سند مورد توافق نبوده است.

آجیلی با بیان اینکه آنچه مورد توافق صورت گرفت به لحاظ محتوا مورد انتقاد است، اظهار داشت متن مورد توافق هم با عجله، بی‌دقتی و با اعتماد به طرف مقابل همراه بوده است. ما در پنج سالگی برجام به این موضوع انتقاد نمی‌کنیم که چرا شما توافق کردید، بلکه به متن برجام انتقاد می‌کنیم.

وی با بیان اینکه متن برجام دارای سه اشکال کلان است، افزود: اولا: تیم مذاکره کننده به لحاظ حقوقی بی‌دقتی کرد و امتیازاتی را نقد داد و در مقابل امتیازات گرفته شده را به‌صورت نسیه دریافت کرد. ثانیا: تعجیل در حصول توافق بود که باعث شد طرف مقابل دست برتر را داشته باشد. سومین اشکال هم این است که تیم مذاکره کننده به طرف مقابل اعتماد کرد و بر این باور بود که طرف مقابل هر آنچه می‌گوید، در نهایت عمل خواهد کرد.

این استاد روابط بین‌الملل دانشگاه اضافه کرد: وقتی به طرف مقابل اعتماد صورت گرفت، در مقابل هیچ ضمانتی برای اجرای تعهدات گرفته نشد و این در حالی بود که هر امتیازی که ما دادیم، همه تضمینی بود و تا زمانی که تعهدات ایران اجرا نمی‌شد، طرف مقابل به تعهدات خود عمل نمی‌کرد و این نشانه تضمینی بودن تعهدات ما بود.

آجیلی تصریح کرد: یادمان نرود که برجام در تیر ماه امضا شد اما در دی ماه توافق هسته‌ای اجرا شد و این به معنای آن بود که باید ایران به همه تعهدات خود عمل کند. بیشترین اعتماد تیم مذاکره کننده به آمریکا به این دلیل بود که آنها تصور داشتند که تیم «اوباما-کری» با پیروزی «هیلاری کلینتون» ادامه می‌یابد و با شکست این تفکر، دیگر کسی نبود که در کاخ سفید از این ایده حمایت کند و این مسیر بسته شد.

وی خاطرنشان کرد: در پنج سالگی برجام تنها فایده‌ای که از این توافق باقی مانده، همان چیزی است که رهبر انقلاب فرمودند و آن هم این است که برای مردم یک تجربه بزرگ به دست آمد. با تجربه برجام مشخص شد، گفتمانی که تصور داشت، می‌توان صرفا با مذاکره و اعتماد به آمریکا مشکلات کشور حل شود، به جایی نرسید و این موضوع حالا برای مردم یک تجربه ملی شده است. این تجربه بسیار پر هزینه بوده است اما تجربه بزرگی نیز برای مردم و کشور است.

این کارشناس مسائل بین‌الملل در مورد تلاش آمریکا برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران نیز تاکید کرد: در داخل برجام ابزار حقوقی وجود ندارد تا مانع از اقدام آمریکایی‌ها شود. تعهدات ما در قالب برجام مشخص است و از سال گذشته تقریبا ۹۰ درصد این تعهدات را اجرا نمی‌کنیم. اروپا ادعا دارد که در برجام است اما تاکنون هیچ یک از تعهدات خود را اجرا نکرده است، ما نیز همین کار را کردیم و با وجود باقی ماندن در برجام، تعهدات خود را عمل نمی‌کنیم.

آجیلی یادآور شد: یکی از تعهدات داده شده در برجام به ایران که دستاورد توافق هسته‌ای هم محسوب می‌شود، تمام شدن تحریم تسلیحات متعارف بود که برای ما مهم است و اتفاقا آمریکا نیز روی آن بسیار مانور می‌داد و اتفاقا یکی از دلایلی است که باعث شد ترامپ از برجام خارج شد.

وی با بیان اینکه البته این موضوع نیز می‌تواند به نتیجه دیگر بندهای برجام نیز دچار شود، گفت: مگر طرف مقابل به دیگر بندهای برجام عمل کرده که متعهد به اجرای این بند باشد. ما در مقابل این اقدام می‌توانیم به تعهدات خود عمل نکنیم، اما مسئله این است که دیگر تعهدی باقی نمانده که ایران اجرا نکند.

کارشناس مسائل بین‌الملل اظهار داشت: ایران برای مقابله دو راه در پیش رو دارد، یا به طور کامل از برجام خارج شود و یا اینکه از NPT خارج شود. این اتفاقات برای ایران در عرصه بین‌المللی هزینه ساز بوده و تاحدودی حیثیتی است و چه بسا آمریکا تلاش می‌کند تا با عصبانی کردن ایران، کشورمان را وادار به بر هم زدن برجام کند تا عواقب آن به عهده ایران باشد.

آجیلی گفت:ما باید به طرف اروپایی بگوییم که یک خط قرمز داریم و اگر شما از آن عبور کنید، چه بگویید در برجام هستید و یا نیستید، از نظر ما دیگر برجام تمام شده است و این موضوع در نامه رئیس جمهور به اروپایی‌ها نوشته شده است و در آن تاکید شده است که اگر مقاومت شما در مورد تحریم‌های تسلیحاتی شکسته شود، از نظر ما اروپا از توافق هسته‌ای خارج شده است و ما نیز بیرون می‌آییم.