میثم صفائیان آزاد شد اما دلایل اعتصاب رانندگان پابرجاست/ سامانه الکترونیکی باربری می‌تواند به فساد پایان دهد

سرویس اجتماعی فردا: سید میثم صفائيان پس از سه ماه تحمل بازداشت به قید وثیقه آزاد شد. صفائیان در جریان اعتراض و اعتصاب رانندگان کامیون در پایانه حمل و نقل بندرعباس دستگیر شده بود. وی سخنگو و نماینده رانندگانی بود که به فساد رایج در شرکت‌های خصوصی حمل و نقل معترض بودند.

در پایانه‌های حمل و نقل چه می‌گذرد؟

واردکنندگان پس از طی برخی روندهای گمرکی اجازه‌ی بارگیری دریافت می‌کنند. سپس با مراجعه به یک شرکت حمل و نقل قرارداد منعقد می‌کنند. طبق قانون نهادهایی مانند بیمه و پلیس و راهداری تنها شرکت‌های حمل و نقل را به رسمیت می‌شناسند و واردکننده نمی‌تواند به صورت مستقیم با یک راننده قرارداد ببندد.

شرکت‌های حمل و نقل معمولا به اندازه سفارشاتی که می‌گیرند راننده ثابت ندارند بلکه در پایانه‌ها‌ی حمل و نقل «اعلام بار» می‌کنند، یعنی اعلام می‌کنند که چه باری با چه ویژگی‌هایی و چه مبدا و مقصدی قرار است حمل شود. راننده‌ها هم در نوبت می‌مانند تا بار مناسب خودشان را دریافت کنند.

ماشین‌ها پس از بارگیری در گمرک، برای ورود به جاده‌های کشور باز هم به شرکت‌های حمل و نقل مراجعه می‌کنند و با پرداخت مبلغی قابل توجه، مدرکی با عنوان «بارنامه» دریافت می‌کنند. این مدرک نه حاصل بررسی‌های جدید است و نه اطلاعات جدیدی علاوه بر مدارک و اسناد گمرکی دارد، بلکه تنها برای دریافت عوارض صادر می‌شود که به حساب راهداری و خود شرکت‌های حمل و نقل واریز می‌شود.

دریافت زیرمیزی‌های کلان از رانندگان برای جابه‌جا کردن نوبت بار

در سال‌های اخیر به دلیل رکود اقتصادی و کاهش صادرات و واردات، مدت زمانی که رانندگان در نوبت دریافت بار می‌مانند افزایش یافته است. متاسفانه شرکت‌های خصوصی حمل و نقل از این شرایط سوءاستفاده می‌کنند و با دریافت حق کمیسیون‌های کلان نوبت رانندگان را جلوتر می‌اندازند، به طوری که یک راننده برای جلو افتادن نوبتش گاهی تا نصف مبلغ باربری را به عنوان حق کمیسیون به شرکت حمل و نقل بدهد و راننده‌ای که نخواهد چنین پرداخت‌هایی داشته باشد برای مدت طولانی نتواند بار دریافت کند. با کاهش درآمد رانندگان به دلیل این رویه‌ی فاسد برخی از رانندگان که مخارج هنگفتی مانند پرداخت اقساط ماشین‌شان را بر گردن دارند به سمت حمل و نقل کالای قاچاق سوق داده می‌شوند.

داستان اعتراض و اعتصابی که به دستگیری آقای صفائيان انجامید حول همین مشکل بود. رانندگان پایانه بندرعباس به دریافت حق کمیسیون غیرمتعارف برای اختصاص خارج از نوبت بار معترض بودند و دیدارهایشان با مسئولین هم نتیجه‌ای نداد. در نتیجه اعتراض به اعتصاب انجامید. اعتصابی که با دستگیری نماینده معترضین و محکوم کردن او به یک سال حبس تعزیری به اتهام برهم زدن امنیت کشور خاتمه یافت.

سامانه الکترونیکی باربری می‌تواند به فساد فعلی پایان دهد

در رویه‌ی فعلی، اعلام بار در پایانه‌هایی دور از مرزهای دریایی و زمینی انجام می‌شود و رانندگان روزها و گاهی چند هفته در نوبت دریافت بار در پایانه می‌مانند. خستگی حضور چندین روزه‌ی رانندگان در نوبت دریافت بار خود می‌تواند عاملی برای تصادفات جاده‌ای باشد. هم‌چنین دست شرکت‌های حمل و نقل برای دریافت حق کمیسیون‌های کلان و جابه‌جا کردن نوبت رانندگان باز است. این رویه نه‌تنها عامل فشار اقتصادی بر دوش رانندگان ماشین‌های حمل و نقل و به وجود آوردن ظرفیت اعتراض و اعتصاب سراسری آن‌هاست، بلکه بسیاری از راننده‌ها را برای پرداخت هزینه‌های زندگی من‌جمله اقساط سنگین ماشین‌هایشان به سمت همکاری با قاچاق‌چیان سوق می‌دهد.

اعلام بار به صورت مجازی راه‌حلی برای این رویه‌ی معیوب است. اگر اعلام بار در یک سامانه الکترونیکی انجام شود و نوبت‌دهی به رانندگان به صورت سیستمی و نه دستی انجام شود، دیگر دریافت حق کمیسیون کلان و جابه‌جا کردن نوبت‌ها ممکن نخواهد بود. هم‌چنین اگر اعلام بار مجازی باشد نیاز به حضور چند روزه یا چند هفته‌ای رانندگان در صف نوبت بار در پایانه‌ها نخواهد بود.

بارنامه‌ی محموله‌های وارداتی و ترانزیتی را هم شرکت‌های خصوصی حمل و نقل که کیلومترها دورتر از بندر یا مرز زمینی قرار دارند به نمایندگی از راهداری صادر می‌کنند. در صورت برقرار شدن سامانه‌ای الکترونیکی، دریافت مالیات راهداری و صدور بارنامه هم می‌تواند در همان بندر یا مرز زمینی و بدون دخالت شرکت‌های خصوصی حمل و نقل انجام شود.