در این موارد زن می‌تواند تقاضای طلاق کند

سرویس سبک زندگی فردا؛ مرجان رضازاده: همانطور که می‌دانیم ازدواج یک نوع عقد و قرارداد است که مانند سایر عقود ممکن است به طرق مختلف پایان یابد. یکی از انواع راه‌های انحلال عقد نکاح، طلاق است. تصوراتی در خصوص طلاق وجود دارد که ممکن است ناشی از اطلاعات نادرست در این زمینه باشد. سعی داریم در این یادداشت در مورد مطالبی بگوییم که کمتر شنیده‌اید.

طلاق

طلاق یک عملِ حقوقی ِ یک طرفه است که از سوی یکی از طرفین اعمال می‌شود. در قانون مدنی براساس ماده‌ٔ ۱۱۳۳ حق طلاق با مرد است و برای اعمال این حق نیاز به دلیل خاصی ندارد. اگر چه دادگاه‌ها در غیر موارد طلاق توافقی، موضوع طلاق را برای ایجاد صلح و سازش به داوری ارجاع می‌دهند و به راحتی به صرف تقاضای مرد یا زن حکم طلاق صادر نمی‌کنند. مرد می‌تواند با رعایت شرایط مقرر در همین قانون، تقاضای طلاق کند. زن نیز براساس ماده‌ٔ ۱۱۳۴ می‌تواند با رعایت شرایط از دادگاه طلاق را بخواهد. طلاق به اشاره‌ٔ صریح قانون مدنی، فقط در عقد دائم امکان پذیر است و برای اتمام عقد موقت، راه‌های دیگری وجود دارد. شرایط طلاق دهنده براساس قانون مدنی فردی که خواهان اجرای طلاق است باید عاقل، بالغ، قاصد و مختار باشد. مردی که خواهانِ طلاق است، می‌تواند اختیار اجرای صیغه‌ٔ طلاق را به وکیل خود بدهد، در این حالت وکیل هم باید شرایطی را که ذکر کردیم، داشته باشد. هیچ کس نمی‌تواند بدون رضایت مرد، همسرش را از جانب او طلاق دهد و اگر چنین کند، این عمل فاقد هرگونه اثر است.

عاقل بودن در برابر مجنون نبودن قرار می‌گیرد. ماده ۱۱۳۷ قانون مدنی مقرر می‌دارد که «ولی مجنون دائمی می‌تواند در صورت مصلحت مولی علیه، زنِ او را طلاق دهد». منظور از مجنون دائمی کسی است که هیچ وقت در حالت بهبودی نیست. برخلاف مجنون ادواری که گاهی در حالت سلامت و گاهی در حالت جنون است. مجنون ادواری می‌تواند در حالت سلامت (افاقه) همسر خود را طلاق دهد. ممکن است فرد غیربالغ، با استناد به ماده‌ٔ ۱۰۴۱ قانون مدنی که ازدواج دختر زیر ۱۳ سال و پسر زیر ۱۵ سال را با اذن ولی و رعایت مصلحت او و اجازه‌ٔ دادگاه مقدور دانسته است، ازدواج کند. در چنین حالتی فرد تا زمانی که به سن بلوغ نرسد و شرایط مقرر برای طلاق دهنده را نداشته باشد، نمی‌تواند همسر خود را طلاق دهد، حتی ولی او هم حق گرفتن چنین تصمیمی را ندارد.

شرایط زن در هنگام طلاق

براساس ماده ۱۱۴۰ قانون مدنی، طلاق زن در دوره‌ٔ عادت ماهیانه یا در حال نفاس (پس از زایمان) صحیح نیست، مگر اینکه زن باردار باشد یا طلاق پیش از وقوع رابطه‌ٔ جنسی محقق شود. اگر مرد غایب باشد و از اینکه زن در حال عادت یا نفاس است مطلع نباشد، طلاق در این حالت ممکن است.

انواع طلاق

طلاق در قانون مدنی به دو نوع بائن و رجعی تقسیم می‌شود. در طلاق بائن حق رجوع وجود ندارد. رجوع یک عمل حقوقی یک جانبه (ایقاع) است که از طرف مرد انجام می‌شود. رجوع باید بیانگر برگشت مرد به زندگی با زن باشد و می تواند با هر حرف یا عملی که نشان دهنده‌ٔ این قصد باشد، ابراز شود. رجوع باید در مدت عده‌ٔ زن انجام شود. اگر قبل از وقوع رابطه‌ٔ جنسی طلاق واقع شود یا زن یائسه باشد، طلاق حتما بائن است و رجوع در آن راه ندارد. طلاقی که به حکم دادگاه واقع می‌شود و دادگاه مرد را ملزم به طلاق زن می‌کند، بائن است.

عده

عده مدتی است که زن تا پایان آن نمی‌تواند مجددا ازدواج کند. عده‌ٔ طلاق تا زمان پاک شدن از ۳ حیض است. زنی که بین او و همسرش رابطه‌ٔ جنسی نبوده و زن یائسه عده‌ٔ طلاق و فسخ نکاح ندارند.

مواردی که زن می‌تواند تقاضای طلاق کند

بر اساس ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی، طرفین عقد نکاح می‌توانند هر شرطی را که بر خلاف ذات عقد نباشد بین خود مقرر کنند. مثل اینکه شرط کنند اگر مرد همسر دوم اختیار کند، زن از جانب مرد وکیل باشد که خود را با اثبات شرایط، در دادگاه مطلقه کند. اگر شوهر از دادن نفقه خودداری کند و نتوان او را به حکم دادگاه مجبور به پرداخت نفقه کرد و در حالتی که مرد به دلیل ناتوانی مالی قدرت پرداخت نفقه را ندارد، زن می‌تواند از دادگاه تقاضای طلاق کند و دادگاه مرد را به طلاق الزام می‌کند.

اگر زن در زندگی مشترک دچار عسر و حرج باشد، و این عسر و حرج در دادگاه ثابت شود، دادگاه مرد را ملزم می‌کند که زن را طلاق دهد و اگر مرد این کار را نکند، دادگاه به حکم خود زن را طلاق می‌دهد. عسر و حرج به معنای وضعیتی است که ادامه‌ٔ زندگی برای زوجه با سختی همراه باشد. شرایط مذکور در تبصره ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی که در زیر بیان می‌کنیم از جهات عسر و حرج است که با اثبات آن در دادگاه می‌توان تقاضای طلاق کرد.

۱. ترک زندگی خانوادگی توسط زوج حداقل به مدت شش ماه متوالی و یا نه ماه متناوب در مدت یک سال بدون عذر موجه

۲. اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر و یا ابتلاء وی به مشروبات الکلی که به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و امتناع یا عدم امکان الزام وی به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است. در صورتی که زوج به تعهد خود عمل ننماید و یا پس از ترک، مجددا به مصرف مواد مخدر روی آورد، بنا به درخواست زوجه طلاق انجام می‌شود.

۳. محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر

۴. ضرب و شتم یا هرگونه سوء استفاده‌ٔ مستمر زوج که عرفا با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد.

۵. ابتلاء زوج به بیماری‌های صعب العلاج روانی یا ساری یا هر عارضه‌ٔ صعب العلاج دیگری که زندگی مشترک را مختل نمیاد.

موارد عسر و حرج محدود به موارد مذکور نیست و اگر دادگاه موارد دیگری را موجب عسر و حرج زن بداند حکم به طلاق خواهد داد.

طلاق توافقی

بر اساس ماده ۲۵ قانون حمایت خانواده، اگر زوجین خواهان طلاق توافقی باشند، دادگاه باید موضوع را به مرکز مشاوره‌ٔ خانواده ارجاع دهد. البته طرفین می‌توانند از همان ابتدا طلاق توافقی را از این مرکز بخواهند. مرکز مشاوره موارد توافق را مشخص نموده و موضوع را برای اخذ تصمیم نهایی به دادگاه ارسال می‌کند. اگر طلاق توافقی یا به درخواست زوج باشد، دادگاه باید گواهی عدم امکان سازش صادر کند و اگر به درخواست زوجه باشد، دادگاه حکم به الزام زوج به طلاق یا اعمال وکالت در طلاق می‌دهد.

گواهی عدم بارداری

اگر چه برای ثبت طلاق ارائه‌ٔ گواهی پزشک به عدم وجود جنین لازم است، اما به استناد ماده ۳۱ قانون حمایت خانواده، اگر زوجین بر وجود جنین اتفاق نظر داشته باشند، نیازی به گواهی نیست. با کسب اطلاعات درست حقوقی، آگاهی بخش خود و اطرافیانمان باشیم.