گرانی در ایران، ارزانی در دنیا

خبرگزاری مهر: خودرو‌های هیبریدی چند روزی هست که به بحث داغ افکار عمومی تبدیل شده است. ماجرا از فهرست جدید تعرفه‌های دولت شروع شد. تعرفه‌هایی که فعالان بازار خودرو را در بهت و حیرت فرو برد. خصوصا جایی که به رغم همه تاکیدات و سیاست‌گذاری‌های بالادستی برای مقابله با آلودگی هوا، تعرفه واردات خودرو‌های هیبریدی به کشور به یک باره ۱۱ برابر شد. عددی که در روز‌های گذشته انتقادات بی‌سابقه‌ای را متوجه وزارت صنعت، معدن و تجارت به عنوان مرجع دولتی تعیین تعرفه کرده است. این انتقادات از آن رو که خودرو‌های هیبریدی همه جای دنیا، جزئی از راهبرد‌های کاهش آلودگی هوا هستند و در ایران هم تا پیش از ابلاغ تعرفه‌های جدید چنین بوده یا حداقل قرار بوده چنین باشد. بررسی اهمیت نقش خودرو‌های هیبریدی برای مسائل زیست‌محیطی و کاهش آلودگی هوا در دنیا، نشان می‌دهد که گرانی خودرو‌های هیبریدی دستاوردی است که ایران را به طور قطع با چالش‌های جدی مواجه خواهد کرد. در این میان، صندوق بین‌المللی پول و دانشگاه جرج‌تاون سال ۲۰۱۷ با توجه به روند تغییر نوع وسایط نقلیه در گذشته، خصوصاً سرعت ناپدید شدن گاری‌ها و اسب‌ها از خیابان‌های سرتاسر جهان در دهه ۱۹۰۰، پیش‌بینی کردند بیش از ۹۰ درصد خودرو‌های شخصی در آمریکا، کانادا و اروپا و شماری از سایر کشور‌ها تا سال ۲۰۴۰ هیبریدی یا برقی خواهند شد. شرکت تویوتا، شرکتی که تقریبا ۸۰ درصد از بازار خودروی جهان را در اختیار دارد، هم معتقد است بازار خودرو‌های برقی و هیبریدی در جهان درحال رشد است. این شرکت در سال ۲۰۱۶ توانست یک میلیون و ۴۰۰ هزار خودروی هیبریدی در جهان به فروش برساند و به گفته تویوتا میزان فروش خودرو‌های هیبریدی در آن سال ۱۷ درصد افزایش داشت. کارشناسان گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی را نیروی محرکه موج گرایش به خودرو‌های برقی و هیبریدی در جهان می‌دانند. برنامه‌ها و طرح‌های متنوع دولت‌های جهان برای تشویق به خرید خودرو‌های هیبریدی و برقی توسط شهروندان از یک سو، و بازار پررونق خودرو‌های هیبریدی و برقی از سوی دیگر، بسیاری از شرکت‌های خودروسازی را به تولید و فروش این نوع از خودرو‌های پاک متمایل ساخته‌است. برای مثال شرکت سوئدی ولوو اعلام کرده تا سال ۲۰۱۹ همه خودرو‌های تولیدی خود را به مدل‌های هیبریدی و برقی تبدیل می‌کند. شرکت‌های جاگوار و لندروور هم تا سال ۲۰۲۰ این هدف را محقق می‌کند. شرکت‌های فولکس‌واگن و استون مارتین نیز به ترتیب تا سال ۲۰۲۵ و ۲۰۱۹ به این نقطه خواهند رسید. در این میان نقش دولت‌ها در کشور‌های مختلف جهان برای افزایش گرایش شهروندان به استفاده از خودرو‌های پاک مهم‌ترین تاثیر را داشته است. دولت‌ها در بسیاری از کشور‌های دنیا در قالب طرح‌های متنوع تشویقی که بیشتر شامل انواع تخفیف‌ها در زمان خرید، معافیت‌های مالیاتی یا دسترسی‌های خاص به مسیر‌های ویژه مانند مسیر‌های تندرو یا خطوط ویژه تردد اتوبوس‌ها و حذف هزینه‌های تردد نظیر هزینه پارکینگ و مالیات تردد است، شهروندان را به استفاده از خودرو‌های هیبریدی یا برقی تشویق می‌کنند. در ادامه به برخی از این سیاست‌های تشویقی اشاره می‌کنیم. کانادا شهروندان اونتاریوی کانادا در زمان خریداری یا لیزینگ خودروی تا ۲۰۰۰ دلار کانادا از تخفیف برخوردار می‌شوند. خودرو‌های هیبریدی در اونتاریو دارای پلاک سبزرنگ هستند و به واسطه این پلاک می‌توانند از تسهیلات عبور و مرور ویژه استفاده کنند. در بریتیش کلمبیا شهروندان در زمان خریداری خودروی هیبریدی، از ۱۰۰ درصد تخفیف در مالیات خرید خودرو بهره می‌برند. در جزایر پرنس ادوارد هم خریداران خودرو‌های هیبریدی از سال ۲۰۰۴ به بعد در زمان خرید تا سقف سه هزار دلار از تخفیف مالیات بر خرید بهره می‌برند. ژاپن دولت ژاپن از سال ۲۰۰۹ مجموعه‌ای از سیاست‌ها و طرح‌های ابتکاری نظیر طرح جایگزینی خودرو‌های فرسوده با خودرو‌های هیبریدی، تخفیف‌های مالیاتی روی خودرو‌های پاک و افزایش مالیات روی سوخت خودرو‌های آلاینده را اجرا کرد و در نتیجه این طرح‌ها در همان سال، فروش خودرو‌های هیبریدی نسبت به سال گذشته سه برابر شد. قبرس در قبرس برای جایگزینی خودرو‌های فرسوده با هیبریدی، ترتیبی اتخاذ شده که خریداران اگر خواهان خرید خودرو‌های هیبریدی باشند، در تعرفه گمرکی و مالیات خرید خودرو، بین ۲۵ تا ۵۵ درصد نسبت به خودرو‌های بنزینی تخفیف می‌گیرند. مالزی تمامی خودرو‌های هیبریدی و برقی که در مالزی مونتاژ می‌شوند از تخفیف‌های مالیات بر گمرک و واردات بهره می‌برند که این معافیت‌ها منجر به کاهش قیمت این خودرو‌ها نسبت به خودرو‌های تماما وارداتی می‌شود. مرسدس، تویوتا کمری هیبرید و نسیان سرنا S. از جمله این خودرو‌ها هستند. هلند در هلند خریداران خودروی هیبریدی در هزینه مالیات ثبت خودروی خود مشمول تخفیف می‌شوند. مالیات ثبت خودرو هزینه‌ای است که در زمان فروش خودرو از اولین دریافت می‌شود. در پرداخت این هزینه خریداران خودرو‌های هیبریدی تا سقف ۶۰۰۰ یورو یعنی حدود ۳۳ میلیون تومان تخفیف می‌گیرند. بریتانیا رانندگان خودرو‌های هیبریدی در بریتانیا از کمترین میزان مالیات خودرو برخوردارند، مالیاتی که میزان آن براساس سطح آلایندگی خودرو تعیین می‌شود. در مرکز لندن این خودرو‌ها همچنین از پرداخت ۱۱.۵ پوند هزینه طرح ترافیک روزانه معاف می‌شوند و به واسطه میزان پایین آلایندگی، پاک‌ترین خودرو‌ها ممکن است تا ۱۰۰ درصد تخفیف پرداخت هزینه‌های سیستم طرح ترافیک لندن معاف شوند، اما پیش از استفاده از این معافیت خودرو‌ها باید به ثبت رسیده باشند. درحال حاضر خودرو‌های گازی، هیبریدی و برقی شامل این معافیت هستند. آمریکا در آمریکا علاوه براینکه خرید خودرو‌های هیریدی شامل تخفیف بر مالیات و بازگرداندن بخشی از هزینه خرید خودرو در زمان بازگشت مالیات به شهروندان می‌شود، هر ایالت نیز تسهیلات ویژه‌ای برای رانندگان خودرو‌های هیبریدی در نظر گرفته‌است: در ایالت‌های کالیفرنیا، فلوریدا، نیویورک و ویرجینیا خطوط ویژه‌ای در بزرگراه‌ها تنها به تردد خودرو‌های هیبریدی اختصاص داده شده‌اند. همچنین برخی از ایالت‌ها نظیر کالیفرنیا خودرو‌های هیبریدی را از معاینه فنی دوسالانه معاف کرده‌اند و در شهر سن‌خوزه کالیفرنیا نیز در فروشگاه‌های خودرو‌های هیبریدی برچسب پارکینگ رایگان به رانندگان اهدا می‌شود که پرداخت هزینه پارکینگ را به صورت سالیانه از هزینه رانندگاه حذف می‌کند. این طرح به شکلی دیگر در شهر لس‌آنجلس نیز اجرا شده‌است و خودرو‌های هیبریدی از سال ۲۰۰۴ از پرئاخت هزینه پارکینگ معاف شده‌اند. در آمریکا همچنین با توجه به اینکه دو نوع مالیات فدرال و ایالتی از مردم دریافت می‌شود، بر اساس تصمیم دولت خریداران خودرو‌های هیبریدی هنگام پرداخت مالیات فدرال ۷۰۰۰ دلار (بیش از ۳۰ میلیون تومان) تخفیف می‌گیرند. در محاسبه مالیات ایالتی هم با توجه به میزان آلودگی هوا هر ایالت، به میزان ۲۰۰۰ تا ۷۰۰۰ دلار به خریداران خودرو‌های هیبریدی تخفیف داده می‌شود. این یعنی خریداران خودرو‌های هیبریدی در آمریکا از ۹۰۰۰ تا ۱۴۰۰۰ دلار تخفیف در پرداخت مالیات بهره‌مند می‌شوند. چین چین از سال ۲۰۰۹ طرح تبدیل این کشور به یکی از پیشگامان خودرو‌های هیبریدی و برقی تا سال ۲۰۱۲ را آغاز کرد و در قالب این طرح الودگی‌های شهری را کاهش داد. این کشور در سال ۲۰۱۰ طرح آزمایشی انگیزشی خرید خودرو‌های برقی و هیبریدی را آغاز کرد که به واسطه آن در پنج شهر شانگهای، شنزن، هانگژو، هفی و چانگ‌چون تا سقف ۷۶۳۴ دلار (بیش از ۳۳ میلیون تومان) کمک هزینه خرید خودروی هیبریدی به افراد پرداخت می‌شد که این اقدام منجر به کاهش قیمت خودرو‌های هیبریدی و افزایش میزان فروش این خودرو‌ها شد. هندوستان دولت هندوستان در سال ۲۰۱۳ برنامه‌ای جدید با هدف تامین سوبسید خرید خودرو‌های هیبریدی تا سقف قیمت ۶۲۰۰ دلار (بیش از ۲۷ میلیون تومان) را آغاز کرد. در سال ۲۰۱۴ دولت هندوستان طرح ابتکاری کمک هزینه مالی به ارزش ۲.۵ میلیارد دلار برای خودرو‌های برقی و هیبریدی را آغاز کرد. این طرح بخشی از برنامه سال ۲۰۲۰ دولت برای سرمایه‌گذاری ۴.۳ میلیارد دلاری برای بهبود تقاضا و ایجاد زیرساختار‌های مورد نیاز صنعت خودرو‌های هیبریدی به شمار می‌رود. پیش‌بینی می‌شود با اجرای این طرح شاهد جهش در استفاده از خودرو‌های هیبریدی در هندوستان و کاهش چشمگیر آلودگی هوا در شهر‌های بزرگ این کشور باشیم. وقتی برعکس دنیا عمل می‌کنیم اصرار مسئولان وزارت صنعت، معدن و تجارت به درست بودن افزایش ۱۱ تا ۱۶ برابری تعرفه واردات خودرو‌های هیبریدی، در حالی است که در اغلب کشور‌های دنیا این خودرو‌ها به عنوان جزء جدایی‌ناپذیر راهبرد‌های حفاظت از محیط زیست و مقابله با آلاینده‌ها، مشوق‌های گوناگون دولتی دریافت می‌کنند. به رغم اینکه قیمت تمام شده کارخانه‌ای خودرو‌های هیبریدی به دلیل استفاده از باطری و تکنولوژی پیشرفته‌تر، گرانتر از نمونه‌های بنزینی است، دولت‌های مسئولیت‌پذیر چنانکه دیدید ترتیبی اتخاذ کرده‌اند که این خودرو‌ها ارزانتر از نمونه‌های بنزینی به دست شهروندانشان می‌رسد. این یعنی اولا بر خلاف ادعای برخی مدیران کم‌اطلاع دولتی، خودرو‌های هیبریدی نقش بسزایی در کاهش آلودگی هوا دارند و ثانیا ارزانتر بودنشان در کشور‌های پیشرفته دنیا، سبب گرایش مردم به این خودرو‌ها شده و بازار آن‌ها را پررونق‌تر کرده است. در حالی که کشور‌های مختلف دنیا، عامدانه به دنبال افزایش سهم خودرو‌های هیبریدی از بازار خودروی خودشان هستند، متاسفانه در ایران دولت برای فروش این خودرو‌ها مانع‌تراشی جدی کرده است، اقدامی که بدون تردید نتیجه‌اش در ماه‌ها و سال آینده در کاهش واردات و فروش خوردو‌های هیبریدی خودش را نشان خواهد داد. همه این اتفاقات در حالی می‌افتد که برغم مصاحبه‌های متعدد مسئولان دولتی، متاسفانه تا کنون هیچ منطق و استدلال قابل دفاعی برای افزایش نجومی ۱۱ تا ۱۶ برابری تعرفه خودرو‌های هیبریدی ارائه نشده است